www.εθισμός.com

Η ανατριχιαστική είδηση έκανε το γύρο του κόσµου στις αρχές του περασµένου Μαρτίου: γονείς από τη Νότια Κορέα άφησαν την τριών µηνών κόρη τους να πεθάνει από ασιτία, ενώ οι ίδιοι ήταν απασχοληµένοι µε το διαδικτυακό «παιδί» τους. Η Anima, ένας χαρακτήρας στο δηµοφιλές παιχνίδι ρόλων Prius, έπρεπε να βρει τη µνήµη της και να αποκτήσει συναισθήµατα, έστω κι αν το ζευγάρι των Κορεατών ήταν απαραίτητο να περνάει πάνω από 12 ώρες την ηµέρα στα Internet Cafè. «Είχαν αποκτήσει εµµονή µε το Διαδίκτυο. Ήταν και οι δυο άνεργοι και παραδόθηκαν στον εικονικό κόσµο για να ξεφύγουν από την πραγµατικότητα», καταλήγει το πόρισµα της αστυνοµίας για το θάνατο του βρέφους των Κορεατών που έφτασαν στο σηµείο να το αφήσουν να λιµοκτονήσει, όντας την ίδια ώρα πλήρως αφοσιωµένοι στο εικονικό «παιδί» τους…

Ας µη βιαστούµε εµείς οι Έλληνες να αναφωνήσουµε, ως άλλοι ανυπότακτοι Γαλάτες, τη φράση «είναι… τρελοί αυτοί οι Κορεάτες», διότι τα στοιχεία έρχονται να µας διαψεύσουν. Τουλάχιστον 45 φοιτητές µε προβλήµατα συµπεριφοράς από τη χρήση του Internet έχουν απευθυνθεί στον Συµβουλευτικό Σταθµό του Αριστοτέλειου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης που ξεκίνησε να λειτουργεί στις αρχές του 2010, ενώ οι έφηβοι µε συµπτώµατα εθισµού στο Διαδίκτυο που παρακολουθούνται συστηµατικά στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας του Πανεπιστηµίου Αθηνών ανέρχονται ήδη στους 75. Ο εθισµός στο Διαδίκτυο αποτελεί µια πραγµατικότητα και για τη δική µας χώρα…

Παγιδευµένοι στο Διαδίκτυο

Διαταραχές ύπνου, απώλεια της αίσθησης του χώρου και του χρόνου, δυσκολίες στην επικοινωνία µε το περιβάλλον, άγχος και κατάθλιψη. Αυτά είναι τα συµπτώµατα που παρουσιάζουν όσοι είναι εθισµένοι στο Διαδίκτυο, σύµφωνα µε τον Dr. Ivan Goldberg, ο οποίος πρώτος υιοθέτησε τον όρο «εθισµός στο Διαδίκτυο». Ακούγονται γνωστά; «Είναι τα ίδια συµπτώµατα που έχουν οι εξαρτηµένοι από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά», υπογραµµίζει ο Dr. Goldberg.

Από τη δική της µεριά η Dr. Kimberly Young, διακεκριµένη ψυχολόγος και διευθύντρια του Κέντρου Αποκατάστασης από τον Εθισµό στο Διαδίκτυο που λειτουργεί από το 1995 στην Πενσυλβανία των ΗΠΑ, συνέταξε ένα ερωτηµατολόγιο προκειµένου να καταλάβει ο «ασθενής» πόσο εθισµένος είναι στο διαδικτυακό κόσµο.

«Πόσο συχνά ελέγχετε τα e-mail σας προτού κάνετε οτιδήποτε άλλο; Πόσο συχνά αποµακρύνετε τις δυσάρεστες σκέψεις για τη ζωή µε ευχάριστες σκέψεις από τον κόσµο του Διαδικτύου; Πόσο συχνά αισθάνεστε κατάθλιψη ή κακοκεφιά όταν δεν είστε συνδεδεµένοι, αισθήµατα που εξαφανίζονται όταν µπαίνετε ξανά στο Internet»; Αυτές και άλλες 17 ερωτήσεις περιλαµβάνει το τεστ της Dr. Young, το οποίο µόνο στη χώρα της, τις ΗΠΑ, οφείλει να κάνει ο ένας στους οκτώ πολίτες, αφού αυτό υπολογίζεται ότι είναι το ποσοστό του σχετικού εθισµού στην Αµερική. Και µπορεί η Αµερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία να µην αναγνωρίζει επίσηµα την κατάχρηση του Διαδικτύου ως εθισµό, καθώς ο κυβερνοχώρος είναι άυλος, ωστόσο οι ειδικοί παροµοιάζουν το «ακόµα ένα λεπτό στο Internet» µε το «ακόµα ένα ποτηράκι» του αλκοολικού.

Έτσι, οι χρήστες µπορεί να ξενυχτήσουν ή ακόµα και να ξεχάσουν να φάνε ή µπορεί να έρθουν σε σύγκρουση µε το οικογενειακό τους περιβάλλον, αναζητώντας πληροφορίες και ειδήσεις σε forum και ιστοσελίδες, παίζοντας διαδικτυακά παιχνίδια, κάνοντας on line συζητήσεις µε άλλους χρήστες ή και τζογάροντας. Ακόµα και η υπέρµετρη ενασχόληση µε τη δουλειά, η σε παθολογικό σηµείο εργασιοµανία δηλαδή ή και τα ψώνια µέσω Internet µπορούν να οδηγήσουν στην εξάρτηση. «Για ορισµένους ανθρώπους το Διαδίκτυο προάγει απατηλές και στενές διαπροσωπικές σχέσεις, όπως είναι οι εικονικές σχέσεις που εξελίσσονται σε διαδικτυακή συζυγική απιστία» αναφέρεται στην επιθεώρηση «Προοπτικές στην Ψυχιατρική Μέριµνα», ενώ τη λίστα µε τις αγαπηµένες δραστηριότητες των «τζάνκι» του διαδικτύου συµπληρώνει το σερφάρισµα στις ιστοσελίδες µε πορνογραφικό υλικό.

Η κορυφή του παγόβουνου

«Ο εθισµός στο Διαδίκτυο σε πολλές περιπτώσεις πάει χέρι - χέρι µε τη συννοσηρότητα, συνοδεύεται δηλαδή από ένα υπόστρωµα ψυχολογικών ζητηµάτων ή από µια ευάλωτη προσωπικότητα ή ακόµα και από περιβαλλοντικές δυσλειτουργίες. Ο εθισµός στο Διαδίκτυο είναι ένα πολυπεριβαλλοντικό ζήτηµα, το οποίο αλλάζει ακόµα και από κουλτούρα σε κουλτούρα», εξηγεί στο «Φαρµακευτικό Κόσµο» η κα. ’ρτεµις Τσίτσικα, επιστηµονική υπεύθυνη στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστηµίου Αθηνών, η οποία λειτουργεί στο Νοσοκοµείο Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού».

Οι αριθµοί που προκύπτουν από σχετική µελέτη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας, είναι ξεκάθαροι: το 40% των παιδιών που συµµετείχε στη µελέτη, λιγότερα δηλαδή από τα µισά, δεν παρουσίασαν κάποιο άλλο «συνοδευτικό» του εθισµού πρόβληµα, ποσοστό που οδήγησε τους ερευνητές στο συµπέρασµα ότι τα εθισµένα παιδιά µπορεί να είναι επίσης παιδιά υπερκινητικά µε διάσπαση προσοχής, µε καταθλιπτική διαταραχή, σχιζοφρένεια, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και διπολική διαταραχή. Επιπρόσθετα, οι αναλυτές της µελέτης συνδέουν τον εθισµό στο Διαδίκτυο µε την υπερκινητικότητα, την παραβατικότητα και τις διαταραγµένες διαπροσωπικές σχέσεις.

SOS για τους εφήβους

Στη µέχρι πρόσφατα µικρή διείσδυση του Διαδικτύου στα ελληνικά νοικοκυριά οφείλεται εν πολλοίς το γεγονός ότι η «νόσος του κυβερνοχώρου» άργησε να χτυπήσει την πόρτα της Ελλάδας. Αλλά όλα αυτά µέχρι πρόσφατα.

Τα τελευταία στοιχεία από το Παρατηρητήριο για τη Κοινωνία της Πληροφορίας δείχνουν ότι το 94% των νέων ηλικίας 16-24 ετών χρησιµοποιούν πλέον το Διαδίκτυο, την ίδια ώρα που σύµφωνα µε τη µελέτη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας σε δείγµα 897 εφήβων ηλικίας 15 ετών, περίπου το 1 στα 10 παιδιά περνάει περισσότερες από 20 ώρες στον υπολογιστή του και το 1 στα 4 µπαίνει καθηµερινά στο Internet. Από αυτά τα παιδιά, το 1% είναι ήδη εθισµένο στο Διαδίκτυο, ενώ το 12,8% βρίσκεται ένα µόλις βήµα πριν από τον εθισµό. Ωστόσο, τα πιο ανησυχητικά στατιστικά στοιχεία προέρχονται από την επαρχία, καθώς αντίστοιχη µελέτη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας δείχνει ότι το 8,2% των εφήβων χρηστών είναι εθισµένοι στο Διαδίκτυο, µε το υψηλότερο ποσοστό (11,7%) να καταγράφεται στο Βόλο και το χαµηλότερο (5,9%) στη Λάρισα.

On line παιχνίδια, chat rooms, Facebook, MSN, όλα αυτά γίνονται µέρος της καθηµερινότητας των παιδιών τα οποία, όπως τονίζει η κα. ’ρτεµις Τσίτσικα στηριζόµενη στην κλινική της εµπειρία, «σταδιακά αρχίζουν να αφιερώνουν όλο και περισσότερο χρόνο στο Διαδίκτυο, παραµελώντας έτσι άλλες πολύ σηµαντικές πτυχές της ζωής τους. Οι σχολικές επιδόσεις είναι οι πρώτες που επηρεάζονται όταν ένα παιδί εµφανίζει συµπτώµατα εθισµού, οι φιλίες, τα φλερτ αλλά και οι σχέσεις µε τους γονείς δοκιµάζονται, οι διαταραχές στον ύπνο και στο φαγητό εµφανίζονται, ενώ σε ορισµένες περιπτώσεις παραµελείται ακόµα και η προσωπική τους υγιεινή».

Βεβαίως, ο εθισµός στο Διαδίκτυο µπορεί να εµφανιστεί και σε ηπιότερη µορφή. Στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας έχουν καταγραφεί περιστατικά εφήβων που ξεπέρασαν µόνοι τους την εξάρτηση από το Διαδίκτυο, κυρίως θέτοντας στόχους για περιορισµό της χρήσης, αλλά και λαµβάνοντας ενηµέρωση τόσο οι ίδιοι όσο και οι γονείς τους.

Εικονικός vs. Πραγµατικός Κόσµος

Σε µελέτη που δηµοσίευσαν στις αρχές του περασµένου Μαρτίου, Αυστραλοί ερευνητές καταλήγουν στο συµπέρασµα πως σε ό,τι αφορά στους χρήστες που παίζουν συστηµατικά ηλεκτρονικά παιχνίδια, περίπου ο 1 στους 10 είναι ήδη εθισµένος στο Διαδίκτυο. «Εκείνοι που περνούσαν ώρες µπροστά από τον υπολογιστή και κυριολεκτικά είχαν χάσει τον έλεγχο, ήταν συνήθως αυτοί που έπαιζαν παιχνίδια ρόλων όπως το World of Warcraft και κατανάλωναν µεγάλες ποσότητες καφεΐνης», καταλήγουν οι Αυστραλοί, η έρευνα των οποίων έδειξε επίσης ότι περισσότερο επιρρεπείς στο συγκεκριµένο εθισµό θεωρούνται οι νεαροί αδέσµευτοι άνδρες, σε αντίθεση µε τις γυναίκες, τους ανθρώπους µέσης ηλικίας και τους παντρεµένους.

Βεβαίως, το συµπέρασµα της νέας αυτής µελέτης έρχεται να επιβεβαιώσει απλώς τις υποψίες Γερµανών και Ολλανδών ειδικών, καθώς ήδη από το 2003, οι γερµανικές υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας δηµιούργησαν στην παραθαλάσσια πόλη Μπολντεχάγκεν την πρώτη κατασκήνωση για παιδιά εξαρτηµένα από το Internet, ενώ από το 2007 λειτουργεί στο ’µστερνταµ «Κέντρο Απεξάρτησης από τα Βιντεοπαιχνίδια».

Σε παρόµοια ωστόσο «µονοπάτια» φαίνεται ότι µπαίνουµε σιγά-σιγά και στην Ελλάδα. «Παρά το γεγονός ότι η Μονάδα µας απευθύνεται κυρίως σε εφήβους που αντιµετωπίζουν κάθε είδους πρόβληµα, δεχόµαστε τηλεφωνήµατα από ανθρώπους κάθε ηλικίας που παρουσιάζουν συµπεριφορές εξάρτησης», τονίζει η επιστηµονική υπεύθυνη στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας κα. ’ρτεµις Τσίτσικα, ενώ τα λεγόµενά της έρχεται να επιβεβαιώσει το γεγονός ότι και στη χώρα µας λειτουργεί πλέον η πρώτη ιδιωτική κλινική απεξάρτησης από το Διαδίκτυο.

Ζώντας εικονικά…

Μπορεί η λέξη εθισµός να παραπέµπει σε «πάθη», ωστόσο κλινικές µελέτες αποδεικνύουν ότι όσοι φτάνουν στο σηµείο να αποκτούν εξάρτηση από το Διαδίκτυο, στην πραγµατικότητα έλκονται από την προοπτική δηµιουργίας µιας ταυτότητας διαφορετικής από τη δική τους. Οι επιστήµονες υποστηρίζουν ότι αυτό ισχύει για τα παιδιά, τους εφήβους και γενικά τους νέους ανθρώπους που δεν είναι δηµοφιλείς στην πραγµατική τους ζωή. «Γίνε ό,τι θέλεις χωρίς το φόβο της απόρριψης», θα µπορούσε να είναι το σύνθηµα όσων καταφεύγουν στη δηµιουργία µιας παράλληλης, «εικονικής» ζωής. ’λλωστε, σηµείο των καιρών µπορεί να θεωρηθεί και η διαφαινόµενη εξάρτηση των χρηστών από τις συσκευές τύπου «iPhone» ή ακόµη και «Blackberry», από τα κινητά τηλέφωνα δηλαδή που προσφέρουν στους χρήστες πρόσβαση στο Διαδίκτυο. «Το Internet είναι ένας εικονικός κόσµος πλούσιος σε αισθήσεις αλλά φτωχός σε συναισθήµατα» υποστηρίζει ο ψυχίατρος Φεντερίκο Τονιόνι, υπεύθυνος ενός προγράµµατος απεξάρτησης από το Διαδίκτυο, στην πρώτη σχετική κλινική που λειτούργησε πρόσφατα στη γειτονική Ιταλία.

«Ναι στη χρήση, όχι στην κατάχρηση» λέει η κα Τσίτσικα, η οποία µέσα από την επαφή της µε τους εφήβους καταλήγει στο συµπέρασµα ότι δεν µπορείς να αποκλείσεις από τη σύγχρονη ζωή ένα χρήσιµο «εργαλείο», ωστόσο µπορείς να µάθεις στους νέους – κυρίως – ανθρώπους πώς να το χρησιµοποιούν σωστά, µε τον ίδιο τρόπο που τους µαθαίνεις πώς να λειτουργούν µέσα σε ένα κοινωνικό σύνολο.