Εξωτερική ωτίτιδα

Με τον όρο εξωτερική ωτίτιδα εννοούμε την οξεία λοίμωξη-φλεγμονή που εμφανίζεται στο δέρμα που καλύπτει τον έξω ακουστικό πόρο του αυτιού (ΕΑΠ), δηλαδή το κανάλι που συνδέει το πτερύγιο με το τύμπανο. Η φλεγμονή αυτή είναι συνήθως βακτηριακής αιτιολογίας, με συχνότερες αιτίες την ψευδομονάδα, το στρεπτόκοκκο και το σταφυλόκοκκο. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να οφείλεται και σε μύκητες, όπως η κάντιντα, ενώ σπανιότερα σε ιούς. Πρόκειται για μια συχνή πάθηση, καθώς πάνω από το 10% του πληθυσμού έχει προσβληθεί τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του από τη νόσο, ενώ μεγάλο πρόβλημα αποτελούν οι συχνές υποτροπές της.

Συχνά η εξωτερική ωτίτιδα αναφέρεται και ως«αυτί του κολυμβητή»,επειδή τα περισσότερα κρούσματα εμφανίζονται τους θερινούς μήνες στις παραλιακές περιοχές και τα νησιά, όπου είναι συχνότερη η έκθεση στο νερό, οπότε και ευνοείται η νόσος από το συνδυασμό υψηλής θερμοκρασίας-υγρασίας και απώλεια του επιθηλίου του δέρματος του ΕΑΠ. Η εξωτερική ωτίτιδα μπορεί να προσβάλει άτομα από όλες τις ηλικιακές ομάδες, ωστόσο τα παιδιά και οι έφηβοι τείνουν να αναπτύσσουν τη μόλυνση συχνότερα, μιας και επιδίδονται περισσότερο σε υδάτινες δραστηριότητες και έτσι τα αυτιά τους εκτίθενται σε διαρκή υπερβολική υγρασία.

Οι αδένες του δέρματος στον ΕΑΠ παράγουν μια κέρινη ουσία που ονομάζεται κυψελίδα. Ο ρόλος της κυψελίδας είναι πολύπλευρος, καθότι αποτελεί το κύριο όχημα προστασίας και αυτοκαθαρισμού του έξω ακουστικού πόρου, απομακρύνει το νερό και διατηρεί το περιβάλλον του πόρου όσο όξινο χρειάζεται ώστε να αποτρέπεται η ανάπτυξη βακτηριδίων. Η επίμονη έκθεση του ΕΑΠ σε υγρασία μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική απώλεια κυψελίδας. Χωρίς αυτή την προστατευτική «επικάλυψη», το λεπτό δέρμα της περιοχής κατακρατεί την υγρασία και γίνεται πιο ευάλωτο σε ερεθισμούς, καθώς αλλοιώνεται η απαιτούμενη οξύτητα, γεγονός που επιτρέπει την «εγκατάσταση» και ανάπτυξη μικροοργανισμών. Κατά συνέπεια, το θερμό, υγρό, σκοτεινό περιβάλλον του ΕΑΠ γίνεται ένα ιδανικό περιβάλλον για τη δημιουργία μιας μόλυνσης.

Ωστόσο, εκτός από την έκθεση σε νερό, το ίδιο «φιλόξενο» περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει η πολύωρη εφαρμογή ακουστικών βαρηκοΐας, καθώς και αυτά φυλακίζουν την υγρασία μέσα στο αυτί, εμποδίζοντάς το να διατηρηθεί στεγνό.

Πέραν της παρατεταμένης έκθεσης σε υγρασία, ένας άλλος παράγοντας που μπορεί να συντελέσει στη δημιουργία μόλυνσης στον ΕΑΠ είναι και οτιδήποτε προκαλεί βλάβη ή καταστρέφει τον υπάρχοντα φυσιολογικό προστατευτικό μηχανισμό του αυτιού (κυψελίδα και δέρμα), όπως οι τραυματισμοί με εργαλεία ή με τα χέρια μας και η επακόλουθη είσοδος μικροβίων σε αυτό. Η κακή συνήθεια που έχουν μερικά παιδιά (και όχι μόνο) να βάζουν το δάκτυλο ή ακόμη και αιχμηρά αντικείμενα στο αυτί, μπορεί να τραυματίσει τον ΕΑΠ, καθιστώντας τον πιο ευάλωτο σε μόλυνση.

Η λανθασμένη χρήση μπατονέτας για τον καθαρισμό του αυτιού αποτελεί ένα σύνηθες αίτιο δημιουργίας φλεγμονής, καθότι μπορεί να δημιουργήσει ρωγμές στο δέρμα του πόρου, οι οποίες δύναται να μολυνθούν. Επιπρόσθετα, η μπατονέτα εμποδίζει τη δράση του φυσιολογικού μηχανισμού καθαρισμού του αυτιού να αποβάλλει την κυψελίδα και τα φυσικά απορρίμματα του αυτιού (νεκρά κύτταρα κ.ά.), καθώς αντιθέτως τα σπρώχνει προς το εσωτερικό του.

Η είσοδος διαφόρων τοξικών ουσιών, όπως π.χ. η λακ και οι βαφές μαλλιών, στον έξω ακουστικό πόρο, μπορεί επίσης να τον ερεθίσουν και στη συνεχεία να προκληθεί εξωτερική ωτίτιδα.

Όποια κι αν είναι η αιτία, τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της εξωτερικής ωτίτιδας είναι συχνά:

• φαγούρα (κνησμός) και αίσθημα καύσου στον ΕΑΠ,
• ήπιος με έντονος πόνος σε κάθε άγγιγμα, τράβηγμα ή πίεση στο πτερύγιο του αυτιού, που μπορεί να επιδεινώνεται με τις κινήσεις της κάτω γνάθου,
• οίδημα και ερυθρότητα στο δέρμα του ΕΑΠ,
• αίσθημα πληρότητας (μπούκωμα) στο αυτί,
• βαρηκοΐα και εμβοές (βούισμα) λόγω της απόφραξης του ακουστικού πόρου,
• λευκές, δυσώδεις εκκρίσεις μαζί με λίγες σταγόνες πύου στην είσοδο του ακουστικού πόρου.

 

Παρά τα βασανιστικά συμπτώματα, η πάθηση συνήθως αντιμετωπίζεται εύκολα, καθώς με την κατάλληλη αγωγή υποχωρεί μέσα σε λίγες μέρες. Σημαντικό είναι να μην καθυστερήσει η έναρξη θεραπείας για την αποφυγή της επέκτασης της φλεγμονής σε γειτονικούς ιστούς που δύναται να οδηγήσει σε σοβαρότερες επιπλοκές.

Η θεραπεία συνήθως περιορίζεται στην τοπική ενστάλαξη ωτικών αντιμικροβιακών και αντιμυκητασιακών σταγόνων. Συνιστάται η επιλογή ωτικού διαλύματος που να συνδυάζει ισχυρή αντιμικροβιακή, αντιμυκητασιακή και αντιφλεγμονώδη δράση μαζί με μαλακτικές και καταπραϋντικές ιδιότητες, αποκαθιστώντας το φυσιολογικό pH της περιοχής (π.χ.Cue). Η χρήση αντιβιοτικών σταγόνων με ή χωρίς κορτιζόνη θα πρέπει να αποφεύγεται προς περιορισμό δημιουργίας ανθεκτικών στελεχών και υποτροπής της νόσου και, όταν χρειάζεται, να γίνεται πάντοτε με φειδώ, εφόσον έχει προηγηθεί ωτοσκόπηση που να επιβεβαιώνει τη διάγνωση. Το ίδιο ισχύει και για τα τοπικά αναισθητικά, τα οποία όχι μόνον έχουν μειωμένη αποτελεσματικότητα λόγω της πτωχής τους απορρόφησης από το δέρμα, αλλά υπάρχει περίπτωση να δημιουργήσουν αντιδράσεις υπερευαισθησίας, καθώς επίσης και διαγνωστικές δυσχέρειες στην παρακολούθηση της εξέλιξης της βλάβης.

Βασική προϋπόθεση κατά τη διάρκεια της θεραπείας είναι η αποφυγή της επαφής με το νερό (ακόμη και στο λούσιμο), ώστε να διατηρείται στεγνός ο ΕΑΠ. Κρατήστε στεγνό το αυτί χρησιμοποιώντας ειδικές ωτοασπίδες που θα βρείτε στα φαρμακεία για προστασία από το νερό (π.χ.Quiesσιλικόνης) ή σκουφάκι. Σημαντικό είναι επίσης να μην βάλετε βαμβάκι στο αυτί, όσο και αν παραπονιέστε για φαγούρα. Κάτι τέτοιο θα διευκολύνει τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων και ενδεχομένως να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη βλάβη στον ακουστικό πόρο.

Όπως πάντα, η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία, οπότε για να μειωθούν οι πιθανότητες να πάει κάτι στραβά στις διακοπές, καλό θα ήταν να προσέξετε τα εξής:

• Αποφύγετε τα μπάνια σε μολυσμένα νερά και σε πισίνες χωρίς καλή χλωρίωση και έλεγχο τουpH, καθώς και την πολύωρη βύθιση της κεφαλής μέσα στο νερό.
• Στεγνώστε καλά τα αυτιά σας μετά το κολύμπι. Γείρετε το κεφάλι σας σε κάθε κατεύθυνση, τραβήξτε απαλά τον λοβό και σκουπίστε με την άκρη της πετσέτας. Χρήσιμη είναι η ενστάλαξη 1-2 σταγόνων καθαρού οινοπνεύματος στον ΕΑΠ κάθε αυτιού, που βοηθά να απορροφηθεί το νερό, ξεραίνει το αυτί και σκοτώνει τα βακτηρίδια και τους μύκητες που προκαλούν την νόσο του κολυμβητή.
• Στο σπίτι χρησιμοποιήστε μπιστολάκι μαλλιών στη χαμηλότερη κλίμακα για να στεγνώσετε καλά τα αυτιά σας.
• Αποφύγετε το ξύσιμο ή «σκάλισμα» του αυτιού με το δάχτυλο ή με άλλα αιχμηρά αντικείμενα που μπορεί να δημιουργήσουν μικροτραυματισμούς του ΑΠ.
• Μεγάλη προσοχή απαιτείται κατά τον καθαρισμό των αυτιών με μπατονέτα, καθώς η λανθασμένη χρήση τους μπορεί να συμπιέσει τη συσσωρευμένη κυψελίδα ακόμη πιο βαθιά στον πόρο ή ακόμη και να τραυματίσει το δέρμα του ΕΑΠ. Προτιμήστε τους ωτοκαθαριστές (μπατονέτες) διπλής δράσης, που διαθέτουν ειδικά σχεδιασμένο άκρο συλλέκτη για την αφαίρεση της κυψελίδας χωρίς να τη σπρώχνουν βαθύτερα στον πόρο, καθώς και άκρο μαλακού βαμβακιού για τον απαλό καθαρισμό του πτερυγίου, που θα βρείτε στα φαρμακεία (π.χ.Quiesbâtonnets)
• Σε περίπτωση που υπάρχει γνωστή ευαισθησία στα αυτιά σε σχέση με το νερό ή τάση να μαζεύεται πολύ κερί στα αυτιά, καλό θα ήταν πριν τις διακοπές να γίνει ειδικός καθαρισμός από ωτορινολαρυγγολόγο.
• Οι χρήστες ακουστικών βαρηκοΐας καλό θα ήταν να ενσταλάζουν προληπτικά 1 σταγόνα μυκοστατικού διαλύματος (π.χ.Cue) σε κάθε αυτί κάθε 2^ημέρα, για την αποφυγή ανάπτυξης εξωτερικής ωτίτιδας.

 

Με τον όρο εξωτερική ωτίτιδα εννοούμε την οξεία λοίμωξη-φλεγμονή που εμφανίζεται στο δέρμα που καλύπτει τον έξω ακουστικό πόρο του αυτιού (ΕΑΠ), δηλαδή το κανάλι που συνδέει το πτερύγιο με το τύμπανο. Η φλεγμονή αυτή είναι συνήθως βακτηριακής αιτιολογίας, με συχνότερο τη ψευδομονάδα, στρεπτόκοκκο και σταφυλόκοκκο. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να οφείλεται και σε μύκητες, όπως η κάντιντα, ενώ σπανιότερα σε ιούς. Πρόκειται για μια συχνή πάθηση καθώς πάνω από το 10% του πληθυσμού έχει προσβληθεί τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του από τη νόσο, ενώ μεγάλο πρόβλημα αποτελούν οι συχνές υποτροπές της.

 

Συχνά, η εξωτερική ωτίτιδα αναφέρεται και ως «αυτί του κολυμβητή», επειδή τα περισσότερα κρούσματα εμφανίζονται τους θερινούς μήνες στις παραλιακές περιοχές και τα νησιά όπου είναι συχνότερη η έκθεση στο νερό, οπότε και ευνοείται η νόσος από το συνδυασμό υψηλής θερμοκρασίας-υγρασίας και απώλεια του επιθηλίου του δέρματος του ΕΑΠ. Η εξωτερική ωτίτιδα μπορεί να προσβάλλει άτομα από όλες τις ηλικιακές ομάδες, ωστόσο, τα παιδιά και οι έφηβοι τείνουν να αναπτύσσουν τη μόλυνση συχνότερα, μιας και επιδίδονται περισσότερο σε υδάτινες δραστηριότητες και έτσι τα αυτιά τους εκτίθενται σε διαρκή, υπερβολική υγρασία.

Οι αδένες του δέρματος στον ΕΑΠ παράγουν μια κέρινη ουσία που ονομάζεται κυψελίδα. Ο ρόλος της κυψελίδας είναι πολύπλευρος καθότι αποτελεί το κύριο όχημα προστασίας και αυτοκαθαρισμού του έξω ακουστικού πόρου, απομακρύνει το νερό και διατηρεί το περιβάλλον του πόρου όσο όξινο χρειάζεται ώστε να αποτρέπεται η ανάπτυξη βακτηριδίων. Η επίμονη έκθεση του ΕΑΠ σε υγρασία μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική απώλεια κυψελίδας. Χωρίς αυτή την προστατευτική «επικάλυψη», το λεπτό δέρμα της περιοχής κατακρατεί την υγρασία και γίνεται πιο ευάλωτο σε ερεθισμούς, καθώς αλλοιώνεται η απαιτούμενη οξύτητα, γεγονός που επιτρέπει την «εγκατάσταση» και ανάπτυξη μικροοργανισμών. Κατά συνέπεια, το θερμό, υγρό, σκοτεινό περιβάλλον του ΕΑΠ γίνεται ένα ιδανικό περιβάλλον για τη δημιουργία μιας μόλυνσης.

Ωστόσο, εκτός από την έκθεση σε νερό, το ίδιο «φιλόξενο» περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει η πολύωρη εφαρμογή ακουστικών βαρηκοΐας, καθώς και αυτά φυλακίζουν την υγρασία μέσα στο αυτί, εμποδίζοντάς το να διατηρηθεί στεγνό.

Πέραν της παρατεταμένης έκθεσης σε υγρασία, ένας άλλος παράγοντας που μπορεί να συντελέσει στην δημιουργία μόλυνσης στον ΕΑΠ είναι και οτιδήποτε προκαλεί βλάβη ή καταστρέφει τον υπάρχοντα φυσιολογικό προστατευτικό μηχανισμό του αυτιού (κυψελίδα και δέρμα), όπως οι τραυματισμοί με εργαλεία ή με τα χέρια μας, και από την εν συνεχεία είσοδο μικροβίων σε αυτό. Η κακή συνήθεια που έχουν μερικά παιδιά (και όχι μόνο) να βάζουν το δάκτυλο ή ακόμα και αιχμηρά αντικείμενα στο αυτί, μπορεί να τραυματίσει τον ΕΑΠ, καθιστώντας τον πιο ευάλωτο σε μόλυνση.

Η λανθασμένη χρήση μπατονέτας για τον καθαρισμό του αυτιού αποτελεί ένα σύνηθες αίτιο δημιουργίας φλεγμονής, καθότι μπορεί να δημιουργήσει ρωγμές στο δέρμα του πόρου, οι οποίες δύναται να μολυνθούν. Επιπρόσθετα, η μπατονέτα εμποδίζει τη δράση του φυσιολογικού μηχανισμού καθαρισμού του αυτιού να αποβάλει την κυψελίδα και τα φυσικά απορρίμματα του αυτιού (νεκρά κύτταρα, κ.α.), καθώς αντιθέτως τα σπρώχνει προς το εσωτερικό του.

Η είσοδος διαφόρων τοξικών ουσιών, όπως π.χ. η λακ και οι βαφές μαλλιών, στον έξω ακουστικό πόρο, μπορεί επίσης να τον ερεθίσουν και στη συνεχεία να προκληθεί εξωτερική ωτίτιδα.

Όποια και αν είναι η αιτία, τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της εξωτερικής ωτίτιδας είναι συχνά:

• Φαγούρα (κνησμός) και αίσθημα καύσου στον ΕΑΠ
• Ήπιος με έντονος πόνος σε κάθε άγγιγμα, τράβηγμα ή πίεση στο πτερύγιο του αυτιού, που μπορεί να επιδεινώνεται με τις κινήσεις της κάτω γνάθου
• Οίδημα και ερυθρότητα στο δέρμα του ΕΑΠ
• Αίσθημα πληρότητας (μπούκωμα) στο αυτί
• Βαρηκοΐα και εμβοές (βούισμα) λόγω της απόφραξης του ακουστικού πόρου
• Λευκές, δυσώδεις εκκρίσεις μαζί με λίγες σταγόνες πύου στην είσοδο του ακουστικού πόρου

 

Παρά τα βασανιστικά συμπτώματα, η πρόγνωση της πάθησης είναι άριστη και συνήθως αντιμετωπίζεται εύκολα, καθώς με την κατάλληλη αγωγή υποχωρεί μέσα σε λίγες μέρες. Σημαντικό είναι να μην καθυστερήσει η έναρξη θεραπείας προς την αποφυγή της επέκτασης της φλεγμονής σε γειτονικούς ιστούς που δύναται να οδηγήσει σε σοβαρότερες επιπλοκές.

Η θεραπεία συνήθως περιορίζεται στην τοπική ενστάλαξη ωτικών αντιμικροβιακών και αντιμυκητασιακών σταγόνων. Συνιστάται η επιλογή ωτικού διαλύματος που να συνδυάζει ισχυρή αντιμικροβιακή, αντιμυκητασιακή και αντιφλεγμονώδης δράση μαζί με μαλακτικές και καταπραϋντικές ιδιότητες, αποκαθιστώντας το φυσιολογικό pH της περιοχής (π.χ. Cue). Η χρήση αντιβιοτικών σταγόνων με ή χωρίς κορτιζόνη θα πρέπει να αποφεύγεται προς περιορισμό δημιουργίας ανθεκτικών στελεχών και υποτροπής της νόσου και όταν χρειάζεται να γίνεται πάντοτε με φειδώ, εφόσον έχει προηγηθεί ωτοσκόπηση που να επιβεβαιώνει τη διάγνωση. Το ίδιο ισχύει και για τα τοπικά αναισθητικά, τα οποία όχι μόνον έχουν μειωμένη αποτελεσματικότητα λόγω της πτωχής τους απορρόφησης από το δέρμα, αλλά υπάρχει περίπτωση να δημιουργήσουν αντιδράσεις υπερευαισθησίας καθώς επίσης και διαγνωστικές δυσχέρειες στην παρακολούθηση της εξέλιξης της βλάβης.

Βασική προϋπόθεση κατά τη διάρκεια της θεραπείας είναι η αποφυγή της επαφής με το νερό (ακόμη και στο λούσιμο), ώστε να διατηρείται στεγνός ο ΕΑΠ. Κρατείστε στεγνό το αυτί χρησιμοποιώντας ειδικές ωτοασπίδες που θα βρείτε στα φαρμακεία για προστασία στο νερό (π.χ. Quies σιλικόνης) ή σκουφάκι. Σημαντικό είναι επίσης να μην βάλετε βαμβάκι στο αυτί, όσο και αν παραπονιέστε για φαγούρα. Κάτι τέτοιο θα διευκολύνει τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων και ενδεχομένως να προκαλέσει ακόμα μεγαλύτερη βλάβη στον ακουστικό πόρο.

Όπως πάντα, η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία, οπότε για να μειωθούν οι πιθανότητες να πάει κάτι στραβά στις διακοπές, καλό θα ήταν να προσέξετε τα εξής:

• Αποφύγετε τα μπάνια σε μολυσμένα νερά και σε πισίνες χωρίς καλή χλωρίωση και έλεγχο του pH, καθώς και την πολύωρη βύθιση της κεφαλής μέσα στο νερό
• Στεγνώστε καλά τα αυτιά σας μετά το κολύμπι. Γείρετε το κεφάλι σας σε κάθε κατεύθυνση, τραβήξτε απαλά τον λοβό και σκουπίστε με την άκρη της πετσέτας. Χρήσιμη είναι η ενστάλαξη 1-2 σταγόνων καθαρού οινοπνεύματος στον ΕΑΠ κάθε αυτιού, που βοηθά να απορροφηθεί το νερό, ξεραίνει το αυτί και σκοτώνει τα βακτηρίδια και τους μύκητες που προκαλούν την νόσο του κολυμβητή
• Στο σπίτι χρησιμοποιήστε μπιστολάκι μαλλιών στη χαμηλότερη κλίμακα για να στεγνώσετε καλά τα αυτιά σας
• Αποφύγετε το ξύσιμο ή «σκάλισμα» του αυτιού με το δάχτυλο ή με άλλα αιχμηρά αντικείμενα που μπορεί να δημιουργήσουν μικροτραυματισμούς του ΑΠ
• Μεγάλη προσοχή απαιτείται κατά τον καθαρισμό των αυτιών με μπατονέτα, καθώς η λανθασμένη χρήση τους μπορεί να συμπιέσει τη συσσωρευμένη κυψελίδα ακόμη πιο βαθιά στον πόρο ή ακόμη και να τραυματίσει το δέρμα του ΕΑΠ. Προτιμήστε τους ωτοκαθαριστές (μπατονέτες) διπλής δράσης που διαθέτουν ειδικά σχεδιασμένο άκρο συλλέκτη για την αφαίρεση της κυψελίδας χωρίς να την σπρώχνουν βαθύτερα στον πόρο, καθώς και άκρο μαλακού βαμβακιού για τον απαλό καθαρισμό του πτερυγίου, που θα βρείτε στα φαρμακεία (π.χ. Quies bâtonnets)
• Σε περίπτωση που υπάρχει γνωστή ευαισθησία στα αυτιά σε σχέση με το νερό ή τάση να μαζεύεται πολύ κερί στα αυτιά, καλό θα ήταν πριν τις διακοπές να γίνει ειδικός καθαρισμός από ωτορινολαρυγγολόγο
• Οι χρήστες ακουστικών βαρηκοΐας καλό θα ήταν να ενσταλάζουν προληπτικά 1 σταγόνα μυκοστατικού διαλύματος (π.χ. Cue) σε κάθε αυτί κάθε 2^η μέρα, για την αποφυγή ανάπτυξης εξωτερικής ωτίτιδας