Μεταστατικός καρκίνος του παγκρέατος. Υπάρχει ελπίδα;

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι ο 10ος πιο συχνός καρκίνος και η 8η αιτία θανάτου παγκοσμίως. Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ο καρκίνος του παγκρέατος είναι η 4η αιτία θανάτου από καρκίνο και υπολογίζεται να είναι η 2η έως το 2020.

 

Ο μεταστατικός καρκίνος του παγκρέατος είναι μια μορφή καρκίνου που δίκαια έχει χαρακτηριστεί ως ιδιαίτερα απειλητική, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο στάδιο, όταν η χειρουργική επέμβαση δεν είναι πλέον εφικτή και η νόσος είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στη χημειοθεραπεία. Η πρόγνωση της νόσου εξαρτάται από τη θέση της (στην κεφαλή, στο σώμα ή στην ουρά του παγκρέατος), από το στάδιο και από την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία. Η πρόγνωση συνήθως περιγράφεται με ποσοστά πενταετούς επιβίωσης, τα οποία είναι περίπου 21%, μόνο για τους ασθενείς που μπορούν να χειρουργηθούν. Περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς διαγιγνώσκονται αφού έχουν κάνει μετάσταση και για αυτούς η πενταετής επιβίωση είναι μόνο 2%.

Το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης για τους ασθενείς με μεταστατική νόσο είναι μόνο 3-6 μήνες. Από τους παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη του καρκίνου, το κάπνισμα έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο, αν και η συσχέτιση είναι μικρή. Η αυξημένη κατανάλωση λίπους και το μεγάλο σωματικό βάρος αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης του καρκίνου. Το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παγκρέατος, το ιστορικό χρόνιας παγκρεατίτιδας και η έναρξη σακχαρώδους διαβήτη κατά την ενήλικη ζωή (πρόσφατο ιστορικό: λιγότερα από δύο έτη) σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παγκρέατος. Η οξεία παγκρεατίτιδα, χωρίς εμφανή αιτία, προκαλεί υποψία για τη νόσο. Ομοίως, ισχυρή υποψία αποτελεί και η αιφνίδια εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη σε ασθενείς άνω των 50 ετών, χωρίς οικογενειακό ιστορικό. Ανάλογα με την εντόπιση της νόσου (κεφαλή, σώμα, ουρά), ο καρκίνος του παγκρέατος δίνει διαφορετική συμπτωματολογία, η οποία περιλαμβάνει απώλεια βάρους, ίκτερο (κεφαλή παγκρέατος), στεατόρροια, κοιλιακό ή οσφυϊκό άλγος (σώμα ή ουρά παγκρέατος), δυσπεψία, ναυτία και ενδεχομένως κατάθλιψη.

 

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Για τη θεραπεία του καρκίνου του παγκρέατος ισχύει ο ίδιος κανόνας όπως για όλους τους καρκίνους: όσο πιο έγκαιρη είναι η διάγνωση τόσο καλύτερο είναι το αποτέλεσμα της χειρουργικής επέμβασης. Η θεραπεία των παγκρεατικών νεοπλασιών αποσκοπεί αρχικά στην ίαση, αλλά σε περιπτώσεις που αυτή δεν είναι εφικτή, στόχος είναι η παράταση του χρόνου ζωής με ταυτόχρονη όμως βελτίωση της ποιότητάς της και αντιμετώπιση των επιπλοκών της νόσου, κυρίως του άλγους. Η χειρουργική αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της θεραπευτικής αντιμετώπισης του καρκίνου του παγκρέατος. Πριν από την απόφαση για χειρουργική εξαίρεση, απαραίτητη είναι η σταδιοποίηση της νόσου. Σε γενικές γραμμές οι κακοήθειες του παγκρέατος διακρίνονται σε εξαιρέσιμες, μη εξαιρέσιμες και οριακά εξαιρέσιμες. Η χημειοθεραπεία είναι συμπληρωματική της χειρουργικής αντιμετώπισης. Η γεμσιταβίνη είναι το ευρύτερα χρησιμοποιούμενο χημειοθεραπευτικό φάρμακο ως συμπληρωματική θεραπεία. Σε ασθενείς με μεταστατική νόσο ο συνδυασμός δύο φαρμάκων (σισπλατίνη, γεμσιταβίνη, φλουοροουρακίλη, οξαλιπλατίνη κλπ.) οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα από ό,τι η γεμσιταβίνη μόνη της. Η ανακούφιση των ασθενών από το άλγος είναι μέγιστης σημασίας. Ακόμη και σε ασθενείς που δεν επιδέχονται θεραπεία και βρίσκονται σε τελικά στάδια, η αντιμετώπιση του άλγους δεν πρέπει να υποεκτιμάται. Ναρκωτικά αναλγητικά και αντικαταθλιπτικά σε κατάλληλες δόσεις βελτιώνουν την ποιότητα ζωής. Η ακτινοβολία χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του νεοπλασματικού άλγους, αλλά δεν μεταβάλλει την επιβίωση. Ιδιαίτερα για ασθενείς με οριακά εξαιρέσιμη νόσο, η εξέλιξη των χειρουργικών τεχνικών και οι έρευνες στον τομέα των χημειοθεραπευτικών φαρμάκων, όπως η χρήση της nab-πακλιταξέλης σε συνδυασμό με τη γεμσιταβίνη ή του συνδυασμού Folforinox, υπόσχονται αύξηση της επιβίωσης και βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Νέα σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία

Πρόσφατα η θεραπεία της μεταστατικής νόσου με το συνδυασμό του νέου φαρμάκου nab-πακλιταξέλη με τη γεμσιταβίνη εγκρίθηκε και στην Ελλάδα. Πρόκειται για το πρώτο νέο φάρμακο που λαμβάνει έγκριση για τη νόσο μετά από επτά χρόνια, ενώ χαρακτηρίστηκε ως πολύ σημαντική εξέλιξη για τους χιλιάδες πάσχοντες. Αποτελεί ένα νέο, αποτελεσματικό όπλο στη μάχη κατά της ιδιαίτερα αυτής απειλητικής μορφής καρκίνου.

 

Η αποτελεσματικότητα της νέας θεραπείας εξετάστηκε σε μια από τις μεγαλύτερες διεθνείς μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί για τη νόσο, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 850 ασθενείς από 11 χώρες στη Β. Αμερική, την Ευρώπη και την Αυστραλία. Η μελέτη απέδειξε πως ο συνδυασμός των δύο ουσιών nab-πακλιταξέλης και γεμσιταβίνης σε σύγκριση με την απλή χορήγηση γεμσιταβίνης –που για περισσότερο από 15 χρόνια ήταν η ενδεδειγμένη θεραπεία– αύξησε σημαντικά τα ποσοστά ανταπόκρισης στη θεραπεία, αύξησε κατά 59% την επιβίωση των ασθενών στον πρώτο χρόνο και διπλασίασε την επιβίωση στα δύο χρόνια, ποσοστά πολύ υψηλά σε σύγκριση με την κακή πρόγνωση που είχε η νόσος έως σήμερα. Η ουσία nab-πακλιταξέλη δεν είναι άγνωστη στον ιατρικό κόσμο. Κυκλοφορεί σε 40 χώρες παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών από το 2008, ενώ τα τελευταία δύο χρόνια κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση του μεταστατικού καρκίνου του μαστού.

 

Πρωτοποριακός μηχανισμός δράσης

Η νέα αυτή θεραπεία αποτελεί την πρώτη μιας νέας γενιάς αντινεοπλασματικών φαρμάκων που διαθέτουν έναν πρωτοποριακό μηχανισμό δράσης ενάντια στους όγκους. Χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τη βιολογία του ίδιου του όγκου εναντίον του και αξιοποιεί την καινοτόμο τεχνολογία των νανοσωματιδίων, ώστε να πετύχει καλύτερη στόχευση των καρκινικών κυττάρων και μεγαλύτερη αντικαρκινική δράση. Η τεχνολογία των νανοσωματιδίων σχεδιάστηκε για να μεταφέρει κυτταροτοξικούς παράγοντες στον όγκο, αξιοποιώντας τις φυσικές ιδιότητες της αλβουμίνης, πρωτεΐνης που υπάρχει ήδη στον οργανισμό. Έτσι πετυχαίνει μεγαλύτερη συγκέντρωση της θεραπευτικής ουσίας μέσα στον όγκο και λιγότερο στους άλλους ιστούς, με αποτέλεσμα να βελτιώνει σημαντικά την αντικαρκινική δράση μέσα στον όγκο και ταυτόχρονα να μειώνει τις ανεπιθύμητες ενέργειες από την καταστροφή των φυσιολογικών ιστών. Αυτός ο πρωτοποριακός τρόπος δράσης έχει αναδείξει το συνδυασμό της ουσίας nab-πακλιταξέλη με την παραδοσιακή γεμσιταβίνη ως τον πρώτο χημειοθεραπευτικό συνδυασμό που συνδυάζει αποτελεσματικότητα και ασφάλεια στην αντιμετώπιση του μεταστατικού καρκίνου του παγκρέατος.

 

Ο Παύλος Παπακώστας είναι παθολόγος, ογκολόγος, συντονιστής διευθυντής στην Ογκολογική Μονάδα του Γ.Ν.Α. «Ιπποκράτειο»