Κώστας Κάρρας

Συναντήσαμε τον Κώστα Κάρρα ένα πρωί στο φαρμακείο του στην Κομοτηνή στην οδό Δημοκρίτου 33, μας κέρασε καφέ και πιάσαμε κουβέντα. Έτσι απλά, σαν να τον ξέραμε χρόνια.

Από μικρός ο Κώστας Κάρρας μεγάλωσε στα χωράφια, σε μια εποχή που τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα για τους ανθρώπους της επαρχίας αλλά η ζωή πιο φυσική και η επαφή με τους ανθρώπους πιο άμεση.

Σπούδασε φαρμακευτική στην Μπολόνια, συγκατοικώντας με φίλους από την Κομοτηνή.

Γύρισε πίσω στην αγαπημένη του πόλη και άνοιξε φαρμακείο χωρίς να χάσει όμως την επαφή του με τις καλλιέργειες και την αγροτική ενασχόληση.

Έγινε έτσι φαρμακοποιός και… βαμβακοπαραγωγός.

Από τη φύση του απλός, αυθόρμητος, πληθωρικός και εκδηλωτικός, ο Κώστας Κάρρας είναι αγαπητός σε όλους, φίλους, πελάτες, συναδέλφους φαρμακοποιούς και… συναγωνιστές αγρότες. Τους συναντά στο φαρμακείο, στο χωράφι, στα ταβερνάκια, στο βουνό, το πού δεν έχει σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι η διάθεση για καλή παρέα και καλοπέραση, αλλά και η συμπαράταξη στους φαρμακευτικούς και τους αγροτικούς αγώνες και η προσφορά στα κοινά της Κομοτηνής, της αγαπημένης του πόλης.

Εμείς χαρήκαμε πολύ για τη γνωριμία μαζί του, νιώσαμε πως κερδίσαμε ένα νέο φίλο.

Ελπίζουμε το ίδιο να νιώσετε κι εσείς!

Ας ξεκινήσουμε την κουβέντα μας με τις σπουδές σου στη φαρμακευτική.

Τελείωσα το λύκειο το 1972. Έδωσα εξετάσεις για το Πολυτεχνείο. Δεν μπόρεσα να περάσω, αλλά πέρασα μηχανολόγος στα ΚΑΤΕΕ, στα αντίστοιχα με τα σημερινά ΤΕΙ. Ο πατέρας μου δε με άφησε να πάω όμως γιατί είχε μανία να σπουδάσω στο πανεπιστήμιο και ήθελε να με στείλει στην Ιταλία. Η Χούντα όμως δεν μου έδινε διαβατήριο να φύγω, γιατί ο πατέρας μου ήταν κεντρώος και μιλούσε ανοιχτά στα καφενεία κατά της Χούντας. Ήταν δύσκολα χρόνια τότε. Τελικά το διαβατήριο το πήρα το 1974 που έπεσε η Χούντα και έτσι πήγα στην Μπολόνια.

Διάλεξα τη Φαρμακευτική γιατί ήταν μέσα στις δυνατότητές μου ώστε να μπορέσω να την τελειώσω και να γυρίσω γρήγορα πίσω. Η οικογένειά μου ήταν φτωχή και τα έξοδα ήταν τεράστια. Ο πατέρας μου με το μεροκάματο μας μεγάλωσε και είχα και δεύτερο αδελφό και έτσι έπρεπε να τελειώσω γρήγορα. Πέντε παιδιά από την Κομοτηνή μέναμε σε ένα σπίτι και βοηθούσαμε ο ένας τον άλλο, και οι πέντε σήμερα είναι επιστήμονες εδώ στην πόλη.

Γύρισα και πήγα στρατό. Ήμουν βοηθός χειρουργείου στο 401 Γ.Σ.Ν. γύρω στους 7-8 μήνες στην Αθήνα. Έχω δει πάρα πολλές εγχειρήσεις.

Όχι, δεν είχα δυνατότητα οικονομική να ανοίξω αμέσως φαρμακείο. Διορίστηκα από τους πρώτους ελεγκτές του ΟΓΑ. Ήμασταν 36 άτομα από όλη την Ελλάδα και κάναμε σεμινάρια τρεις μήνες στην Αθήνα. Τα πρώτα χρόνια προσπαθούσαμε να οργανώσουμε και να μάθουμε στους γιατρούς πώς να γράφουν συνταγές, να μάθουμε στον κόσμο τι δικαιώματα έχει. Ωστόσο ήταν πολύ καλή δουλειά. Σκεφτείτε ότι ήμασταν διορισμένοι με πέμπτο βαθμό δημοσίου υπαλλήλου. Πολύ σημαντικό για την εποχή!

Το κίνητρο για μένα ήταν ότι λόγω του συνεργείου που είχε ο πατέρας μου και επειδή και εγώ ήμουν εκεί πολύ συχνά, μας ήξεραν όλοι και τους ξέραμε όλους. Όταν άνοιξα το φαρμακείο, είχα μόνο το 10% του απαιτούμενου κεφαλαίου από τις οικονομίες από τη δουλειά μου στον ΟΓΑ. Χρεώθηκα δηλαδή, αλλά όλος ο περίγυρος με στήριξε, και πήγε πολύ καλά από την πρώτη στιγμή. Η δουλειά πάντως του υπαλλήλου με τη δουλειά του φαρμακείου δεν συγκρίνεται με τίποτα. Μπορεί το φαρμακείο να σου αποδίδει περισσότερο, αλλά δεν έχεις ούτε άδειες ούτε αργίες, και τη γραφική δουλειά μπορεί να χρειαστεί να ξενυχτήσεις κιόλας για να την τελειώσεις.

Πώς δεν έχεις. Περισσότερους έχεις, αφού έχει δικαίωμα να σε ελέγξει οποιοσδήποτε είναι ελεγκτής σε ένα ταμείο. Ο υπάλληλος δουλεύει δώδεκα μήνες και πληρώνεται για δεκατέσσερις, αυτό δεν το έχει το φαρμακείο. Ξέρεις πόσα χρόνια έκανα να κλείσω το φαρμακείο και να κάνω διακοπές; Δέκα χρόνια. Την πρώτη δεκαετία δεν είχα λείψει ούτε μισή ώρα από εδώ και είχα και τα χωράφια που πήγαινα τα Σαββατοκύριακα και τα απογεύματα.

Η ιστορία αρχίζει από τον πατέρα μου που ξεκίνησε ως καροποιός. Μετά έγινε σιδηρουργός, ύστερα μηχανικός και έως τώρα -λίγα χρόνια έχει που πέθανε- είχε συνεργείο με το οποίο εξυπηρετούσε όλη την περιοχή σε αγροτικά μηχανήματα. Από τα πέντε μου χρόνια, που θυμάμαι τον εαυτό μου, έχω ζήσει όλη την τεχνολογική εξέλιξη των μηχανημάτων. Θυμάμαι, να φανταστείτε, την εποχή που το σίδερο το κολλούσαν με βράση, που δεν υπήρχε ηλεκτροκόλληση, την εποχή που κυκλοφορούσαν με τα κάρα, όταν οι αγρότες ακόμα καλλιεργούσαν το χωράφι με τα ζώα.

Μετά, γύρω στο 1962 με 1963, άρχισαν να αλλάζουν τα πράγματα και ήρθαν τα πρώτα γεωργικά μηχανήματα στην περιοχή, τα τρακτέρ, οι πρώτες θεριστικές μηχανές και μετά οι λεγόμενες αλωνιστικές μηχανές που χώριζαν το σιτάρι από το άχυρο. Μέχρι που έφτασε το 1980 και από τότε έχουμε ακόμη και μηχανές που συλλέγουν το βαμβάκι. Εγώ μεγάλωσα μέσα στα χωράφια. Μου αρέσουν πάρα πολύ τα γεωργικά μηχανήματα.

Καλλιεργούμε καλαμπόκι, λίγα σιτηρά, ζαχαρότευτλα αλλά, παρότι σε κλιματολογικές συνθήκες είμαστε οριακά, το 70% είναι βαμβακοπαραγωγή. Όσο πιο ψηλά είσαι, τόσο πιο ψυχρό είναι το κλίμα. Το βαμβάκι όμως θέλει πολύ ζέστη. Γι’ αυτό πρέπει να το σπείρεις όσο μπορείς νωρίτερα για να προλάβει να ολοκληρωθεί ο κύκλος του.

Αρχές με μέσα Απριλίου, αναλόγως πώς θα είναι ο καιρός, ετοιμάζεις τα χωράφια. Μετά στις 20 με 25 Απριλίου έως και τις 5 Μαΐου είναι η σπορά. Μετά το καλλιεργείς, το σκαλίζεις, το ποτίζεις, το ραντίζεις, το λιπαίνεις. Οι ασθένειες εξελίσσονται συνεχώς, και γι’ αυτό κάθε χρόνο ραντίζουμε όλο και περισσότερες φορές και χρειαζόμαστε και περισσότερα φυτοφάρμακα, τα οποία είναι πολύ ακριβά, γιατί κυμαίνονται ανάλογα με το πετρέλαιο. Ακριβαίνει το πετρέλαιο και την άλλη μέρα το πρωί οι τιμές τους ανεβαίνουν. Από πέρυσι οι τιμές στα λιπάσματα έχουν τριπλασιαστεί. Μιλάμε πλέον για ένα κοστολόγιο τεράστιο. Ένας αγρότης σήμερα με καλή ιδιόκτητη έκταση, 400 με 500 στρέμματα χωράφι, δεν έχει κέρδη, γιατί έχει μεγάλα έξοδα.

Όχι. Δεν είναι όριο. Πολλοί λίγοι αγρότες έχουν αυτή την υποδομή. Πεντακόσια στρέμματα μαζί με τον απαραίτητο μηχανολογικό εξοπλισμό, στην περιοχή μας τα έχουν μόνο 100 άνθρωποι. Οι υπόλοιποι χιλιάδες αγρότες έχουν 150 στρέμματα και δεν έχουν τα μηχανήματα όλα δικά τους. Νοικιάζουν μηχανήματα για να μαζέψουν το βαμβάκι και πληρώνουν και το νερό. Σήμερα πρέπει να έχεις χίλια στρέμματα χωράφι για να δουλεύεις για δέκα χιλιάδες ευρώ και έντεκα. Γιατί αυτά τα κτήματα έχουν και έξοδα εργατικά, θέλεις προσωπικό, θέλεις εργάτες, δεν μπορείς να δουλέψεις μόνος σου.

Η δική μας η επιχείρηση είναι οικογενειακή, συνεταιρική με τον αδελφό μου. Έχουμε και δύο άτομα προσωπικό, αλλά και εμείς συμμετέχουμε συνέχεια. Είμαστε από τους καλούς παραγωγούς της περιοχής. Από την ώρα που θα οργωθεί το χωράφι μέχρι το τελικό προϊόν που θα πάει στο εργοστάσιο είναι όλος ο εξοπλισμός δικός μας. Το μειονέκτημα της περιοχής μας είναι ότι ποτίζουμε με γεωτρήσεις, όπου το κόστος είναι, επίσης, μεγάλο. Τα τελευταία χρόνια δεν μιλάμε πια για κέρδη, εγώ το κάνω περισσότερο για χόμπι.

Υπάρχουν, αλλά οι επιδοτήσεις είναι για να σου καλύπτουν τα έξοδα και κέρδος δεν έχεις. Εάν δεν πουλήσεις προϊόν σε ικανοποιητική τιμή, δεν περισσεύουν λεφτά.

Υπάρχουν ολόκληρα χωριά στην περιοχή του Έβρου που τα νοικιάζουν γερμανικές εταιρείες σε νεαρά άτομα με ψυχικές παθήσεις που θέλουν φροντίδα και χρειάζεται να είναι σε φυσικό περιβάλλον. Ντόπιοι δεν υπάρχουν. Έχουν φύγει όλοι και τα έχουν εγκαταλείψει. Μιλάμε για πάνω από τριάντα χωριά. Όλα τα βουνά είναι εγκαταλειμμένα. Σύμφωνα με στατιστικές, το 1980 ο αγροτικός πληθυσμός ήταν γύρω στο 35%. Σήμερα είναι 23% και στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να το κατεβάσει κάτω από το 10%. Αυτός ο κόσμος τι θα κάνει; Πού θα βρει μεροκάματο; Λογικό είναι που φεύγουν.

Από το 1978 το κράτος άρχισε να επιδοτεί τους βιομηχάνους και σταδιακά τα επόμενα χρόνια δόθηκαν δάνεια για να δημιουργηθούν 13.000 θέσεις εργασίας. Τώρα στη βιομηχανική περιοχή δουλεύουν πολύ λίγα εργοστάσια. Όλα είναι εγκαταλειμμένα. Ήρθαν, πήραν την επιδότηση της παραμεθορίου περιοχής, έχτισαν πέντε ντουβάρια και τα υπόλοιπα χρήματα τα επένδυσαν σε άλλες επιχειρήσεις. Φέρανε και τους Ρωσοπόντιους εδώ. Οι άνθρωποι ήρθαν, τους έδωσαν δάνεια, πήραν κάποια σπίτια, δούλεψαν για πέντε χρόνια, έπειτα έκλεισε το εργοστάσιο, σηκώθηκαν και έφυγαν και έτσι έμεινε και το εργοστάσιο κλειστό και το σπίτι άδειο.

Ενώ εάν τα έδιναν κάπου αλλού τα λεφτά, για παράδειγμα εάν τα επένδυαν στη γεωργία και στον τουρισμό, τουλάχιστον θα ήμασταν αυτάρκεις και θα είχαμε και δέκα ξενοδοχεία σωστά, όχι μόνο στα νησιά. Να μπορεί να δουλεύει ο κόσμος και να βγάζει ένα μεροκάματο. Εδώ έχουμε φτάσει να εισάγουμε τα πάντα.

Δεν μπορεί κανείς να βγάλει άκρη τι γίνεται με τα εμπορεύματα λόγω παγκοσμιοποίησης. Εδώ έχουμε τρία εκκοκκιστήρια. Το ένα είναι της Ένωσης και είναι πολύ μεγάλο, του αγροτικού συνεταιρισμού δηλαδή, και έχουμε και άλλα δύο ιδιωτικά μεγάλα εκκοκκιστήρια, τα οποία πάνε πολύ άσχημα. Φέτος σπέρνουμε και δεν ξέρουμε του χρόνου εάν θα μας το πάρουν το βαμβάκι, γιατί έχουν τα βαμβάκια τους απούλητα οι άνθρωποι ακόμη. Η Ένωση κλονίζεται, πάει για λουκέτο. Δεν μπορεί να πληρώσει τους παραγωγούς που πήγαν το βαμβάκι τους. Τα ιδιωτικά εκκοκκιστήρια πλήρωσαν αλλά, εάν και αυτοί δεν μπορέσουν να πουλήσουν, πώς θα μπορέσουν να ξαναπάρουν του χρόνου;

Ναι, πριν από δώδεκα με δεκατρία χρόνια. Είχα εκλεγεί στο Εποπτικό Συμβούλιο για μια τριετία αλλά παραιτήθηκα και έφυγα και από τότε ούτε ξανασχολήθηκα. Το θέμα δεν είναι μόνο να συμμετέχεις, το θέμα είναι, όταν εκλεγείς, να μπορείς να προσφέρεις. Διαφορετικά πρέπει να αφήσεις κάποιον άλλον που θα έχει το χρόνο να ασχοληθεί.

Εξακολουθώ να πηγαίνω Σαββατοκύριακα, απογεύματα και βράδυ. Oι δουλειές που πρέπει να γίνουν για το βαμβάκι και το καλαμπόκι δεν χρειάζεται να είναι ημέρα. Μόνο τη σπορά θα κάνεις την ημέρα, οι υπόλοιπες δουλειές θα γίνουν τη νύχτα. Τα εργαλεία ποτίζουν μέρα νύχτα. Την ημέρα είναι εκεί ένας υπάλληλός μας και το βράδυ, που αυτός ξεκουράζεται, πηγαίνω εγώ.

Έχω πάρα πολύ καλές σχέσεις με όλον τον κόσμο. Δεν ασχολούμαι με το τι λέει ο ένας κι ο άλλος. Εγώ προσπαθώ να μη δημιουργώ προβλήματα και στους συναδέλφους φαρμακοποιούς και στους συναδέλφους αγρότες. Είμαι από τη φύση μου έτσι. Δεν είμαι ο μοναδικός που έχω κι άλλες δραστηριότητες, υπάρχουν και άλλοι φαρμακοποιοί κι εγώ τους χαίρομαι γι’ αυτό. Ποτέ στη ζωή μου δεν μου άρεσε ο καναπές και η τηλεόραση.

Από την ημέρα που κατάλαβα τον εαυτό μου, δεν μου άρεσε αυτό το πράγμα, δηλαδή να έχω ένα οκτάωρο και μετά να πηγαίνω στο σπίτι, να βάζω τις πιτζάμες και να κάθομαι στον καναπέ και να βλέπω τηλεόραση. Εγώ είμαι άνθρωπος που και το καφενείο μου αρέσει, αλλά για μία ώρα. Θα περάσω κάθε μέρα από το καφενείο μία ωρίτσα, θα πιω το καφεδάκι μου, θα δω τους φίλους μου και θα φύγω. Δεν είναι μόνο το οικονομικό, το να βγάλεις δηλαδή λεφτά. Όποια δραστηριότητα κι αν έχει ένας άνθρωπος είναι καλό. Μπορεί κάποιος, για παράδειγμα, να έχει έναν κήπο και να περνάει την ώρα του. Είναι ωραίο γιατί ασκείται, ιδρώνει, ασχολείται.

Το βουνό από εδώ είναι πέντε με δέκα χιλιόμετρα. Μέχρι να φτάσεις στη Βουλγαρία έχει τρεις οροσειρές η Ροδόπη. Πηγαίνεις για περπάτημα, για κυνήγι, για ορεινά σπορ. Η θάλασσα είναι εικοσιπέντε με τριάντα χιλιόμετρα. Μπορείς να ασχοληθείς με το χώμα, με την αγροτική, με τον κήπο σου. Τα πάντα μπορείς να κάνεις.

Το κυνήγι. Κυνηγάω λαγούς. Είμαστε μια παρέα πέντε φίλων και κάθε Σάββατο ή Κυριακή πρωί το αφιερώνουμε στο κυνήγι. Μετά το κυνήγι επάνω στο βουνό, μαζευόμαστε και ανάβουμε το τζάκι. Φυσικά αυτά γίνονται όταν δεν έχουμε εφημερία ή άλλη δουλειά.

Η ζωή στην Κομοτηνή είναι ωραία. Η Αθήνα δεν μου αρέσει καθόλου. Εγώ αν είναι δυνατόν να πάω το πρωί με το αεροπλάνο να είμαι στη συνέλευση του Π.Φ.Σ. –γιατί είμαι κι εκεί αντιπρόσωπος– και το βράδυ να φύγω και να μην μείνω καθόλου. Εμένα μου αρέσει πάρα πολύ η Κομοτηνή. Έχουμε δεκαεφτά χιλιάδες φοιτητόκοσμο! Έχει νεολαία. Είναι πολύ ζωντανή πόλη!