Γυμναστική και συμπληρώματα διατροφής: μια συμπληρωματική σχέση

Συνήθως µετά το καλοκαίρι, άντρες και γυναίκες επιστρέφουν ή αποφασίζουν να πάνε για πρώτη φορά στα γυµναστήρια σε µια προσπάθεια να ξεφορτωθούν τα παραπανίσια κιλά που αποκόµισαν στις διακοπές, να φτιάξουν ένα «υγιές σώµα» και να «αποτοξινωθούν». Όµως ταυτόχρονα µε την κόπωση της άθλησης, οι συσσωρευµένες υποχρεώσεις, η επιστροφή στην εντατική εργασία και οι αυξανόµενοι ρυθµοί ζωής, που δεν επιτρέπουν µια σωστή και ολοκληρωµένη διατροφική καθηµερινότητα, καταβάλλουν τον άνθρωπο, ο οποίος για να αντεπεξέλθει «στο δύσκολο χειµώνα» μπορεί να καταφύγει στο φαρµακείο της γειτονιάς του για να προµηθευτεί κάποιο συµπλήρωµα διατροφής. Τι πρέπει όµως να γνωρίζει ο καταναλωτής για τα συµπληρώµατα;

Τι προσφέρουν στον αθλούμενο

Τα συνήθη-κοινά συµπληρώµατα, οι µη ενισχυµένες πρωτεΐνες, βιταµίνες, µέταλλα, που συναντώνται σε µορφή κάψουλας, ταµπλέτας, ροφήµατος σε σκόνη, σοκολάτας-energy bar, ειδικού χυµού και ισοτονικού αναψυκτικού, καθώς και τα συµπληρώµατα που προέρχονται από τροφές και βιολογικά προϊόντα, καθίστανται, ως επί το πλείστον, απαραίτητα για τον τακτικά αθλούµενο, αφού προλαµβάνουν ή και µειώνουν το οξειδωτικό στρες, βοηθούν τη σωµατική απόδοση, συµβάλλουν στην επιδιόρθωση και αποκατάσταση των µυών, µειώνουν το αποθηκευµένο υποδόριο λίπος, ενώ παράλληλα διασφαλίζουν την παραγωγή ενέργειας βοηθώντας τη σχέση αναπνοής και καύσης οξυγόνου να πλησιάζει στο φυσιολογικό επίπεδο.
Πώς όµως, πιο συγκεκριµένα, συµβάλλουν τα συµπληρώµατα διατροφής στην κάλυψη των αναγκών για ανάκτηση θρεπτικών στοιχείων και προστασία από το οξειδωτικό στρες κατά την άθληση; Την απάντηση δίνουν η εργοφυσιολόγος Ελένη Αυλωνίτου, η κλινική διαιτολόγος Βασιλική Κοµεσίδου, ο εργοφυσιολόγος-ιδιοκτήτης γυµναστηρίου Νίκος Κουτσολάµπρος και η φαρµακοποιός Ελένη Θεολόγη.

Ανάκτηση θρεπτικών συστατικών

Με τη γυµναστική, ο οργανισµός καταβάλλεται και καταπονείται, µε συνέπεια να αποβάλλει θρεπτικά συστατικά. Εδώ τα κλασικά συµπληρώµατα έρχονται να καλύψουν το κενό. «Η ένταση της προσπάθειας του αθλούµενου κατά την άσκηση προκαλεί εντονότατη εφίδρωση, που έχει ως συνέπεια την απώλεια νερού αλλά και των ηλεκτρολυτών καλίου και νατρίου, όµως αν ο αθλούµενος αναπληρώσει πίνοντας σκέτο νερό, κινδυνεύει να αραιώσει τη συγκέντρωση ηλεκτρολυτών και να διαταράξει την κατανοµή νερού στο σώµα του» σύµφωνα µε την εργοφυσιολόγο Ελένη Αυλωνίτου που εξηγεί ότι «επιβάλλεται η αναπλήρωση του νερού που χάνεται µε τον ιδρώτα να γίνεται µε τη χρήση υδατικών διαλυµάτων που είναι πλούσια σε ηλεκτρολύτες».
Ο σίδηρος είναι εκείνο το στοιχείο που µεταβολίζεται περισσότερο από τα υπόλοιπα κατά τη γυµναστική. Με µια διατροφή 2.000 θερµίδων, παίρνουµε µόνο το 10% του σιδήρου και το υπόλοιπο πρέπει να προσληφθεί από συµπληρώµατα.
Σηµαντικός παράγοντας που καθιστά απαραίτητα τα συµπληρώµατα είναι και ο χρόνος. «Για την πλήρη αναπλήρωση των µεταβολισµένων -λόγω της γυµναστικής- υδατανθράκων απαιτούνται 48 ώρες, όµως κάποιος που γυµνάζεται καθηµερινά, µέσα σε 24 ή 48 ώρες θα έχει ξαναπάει στο γυµναστήριο, και αν δεν έχει πάρει το ανάλογο συµπλήρωµα εν των µεταξύ, η αναπλήρωση δε θα έχει ολοκληρωθεί» προσθέτει η κ. Αυλωνίτου. Ταυτόχρονα, επειδή ο σκοπός άθλησης πολλών ατόµων είναι συνήθως η γράµµωση ή η απώλεια βάρους, επιλέγουν να παίρνουν τις επιπλέον θερµίδες µέσω των συµπληρωµάτων ώστε να µην προσθέτουν επιπλέον θερµίδες στη διατροφή τους.

Προστασία από το οξειδωτικό στρες

Κατά τη διάρκεια της έντονης σωµατικής δραστηριότητας, παράγονται σηµαντικές ποσότητες ελεύθερων ριζών κατά το µεταβολισµό, οι οποίες επιτίθενται στα µυϊκά κύτταρα, µε αποτέλεσµα την αύξηση του χρόνου που απαιτείται για την επαναφορά των µυών στην αρχική τους κατάσταση και τη µείωση της αντοχής και της απόδοσης.
«Η παραγωγή επιβλαβών, έως και καρκινογόνων σε ορισµένες περιπτώσεις, ελεύθερων ριζών έρχεται να ενταθεί από την άναρχη γυµναστική, το είδος της γύµνασης (αερόβια-αναερόβια), την ένταση και τη διάρκεια» µας πληροφορεί η κλινική διαιτολόγος Βασιλική Κοµεσίδου, κάτι που, όπως παρατηρεί, «συµβαίνει κατά κόρον στα γυµναστήρια µε την έλλειψη ατοµικών προγραµµάτων για τον κάθε πελάτη».
Επειδή λοιπόν οι οξειδωτικοί µηχανισµοί δεν πρέπει να υπερτερούν των αντιοξειδωτικών, «χρήσιµο είναι να παίρνουµε συµπληρώµατα µε αντιοξειδωτική σύνθεση (βιταµίνες A, C, E, σελήνιο, Β-καροτένιο κτλ.), ginseng και αµινοξέα (Q10), για την προστασία από το οξειδωτικό στρες, την καταπόνηση και την επιβάρυνση του µυϊκού ιστού, αλλά και για τη βελτίωση της σωµατικής απόδοσης» συµβουλεύει ο εργοφυσιολόγος-ιδιοκτήτης γυµναστηρίου Νίκος Κουτσολάµπρος, ενώ «συµπληρώµατα βιταµινών B και C, και ειδικά παγγαµικού οξέος (Β15) διεγείρουν τη µεταφορά οξυγόνου από τους πνεύµονες στο αίµα, κατόπιν στους µυς, και από εκεί στα ζωτικά όργανα» υπογραµµίζει η φαρµακοποιός Ελένη Θεολόγη.

Ενδεικτικά συµπληρώµατα, χρήσιµα για τον τακτικό «επισκέπτη» γυµναστηρίων είναι τα:

• Amino Complex της Quest Vitamins
• ΑthletForce της Unipharma
• Τι προσφέρουν στον αθλούµενοCentrum και n Polase της Wyeth
• Dietrim της Vitabiotics
• Carnitine της Pharma Center 
• Protifar Plus (πρωτεΐνη) της Numil 
• Sanuzella Zym της Power Health 
• Vital Plus Q10 της Π.Ν.Γ. Γερολυµάτος Α.Ε.Β.Ε. 
• VitaSper του ΣΥ.ΦΑ. Θεσσαλονίκης
• Wellman-Wellwoman της Vitabiotics.
  

Επιπλέον, βιολογικά προϊόντα από βασιλικό πολτό, πρόπολη, γύρη, ποικιλίες µελιού (σειρά προϊόντων Macrovita, Apivita) κ.ά. που πωλούνται στα φαρµακεία και συνεισφέρουν σε ενέργεια και ζωντάνια.

Προβλήματα από την υπερδοσολογία συμπληρωμάτων

«Η σηµαντικότερη αρνητική επίπτωση που προκύπτει από υπερδοσολογία πρωτεϊνών που αυξάνουν την ανοικοδόµηση του µυϊκού ιστού είναι η επιβάρυνση της νεφρικής λειτουργίας, σε σηµείο πρόκλησης ακόµα και νεφρικής ανεπάρκειας» τονίζει ο διαιτολόγος και γραµµατέας του Συλλόγου Διαιτολόγων-Τεχνολόγων Διατροφής Γιάννης Σουπιός. Όσον αφορά στις συνέπειες της υπερδοσολογίας πολυβιταµινών, οι λιποδιαλυτές βιταµίνες (A, D, E, K) αποθηκεύονται κατά ποσότητες στον οργανισµό και προκαλούν τοξινώσεις, ενώ η αποθήκευση µεγαλύτερου ποσοστού υδατοδιαλυτών, που µε κανονική δοσολογία οι περίσσιες θα αποβάλλονταν από τον οργανισµό, προκαλεί γαστρεντερικά προβλήµατα.
Γενικά, προβλήµατα στην υγεία παρουσιάζονται όταν τα συµπληρώµατα λαµβάνονται χωρίς πραγµατικά να χρειάζονται ή όταν υπάρχουν προβλήµατα υγείας, αφού αυτά επιδεινώνονται. Για παράδειγµα η λήψη βιταµίνης C και ασβεστίου που θεωρείται γενικά ασφαλής αν λαµβάνονται από κάποιον που έχει πέτρα στα νεφρά µπορεί να του δηµιουργήσουν «πέτρες» ή να αυξήσουν τις ήδη υπάρχουσες (κρύσταλλοι οξαλικού οξέος). Σε κάθε περίπτωση, η λήψη υπερβολικής ποσότητας βιταµίνης µπορεί να οδηγήσει σε υπερβιταµίνωση µε δυσάρεστα ή άγνωστα αποτελέσµατα για την υγεία του ατόµου και γι’ αυτό ο φαρµακοποιός θα πρέπει να προειδοποιεί και να συµβουλεύει τον πελάτη για τους κινδύνους που ελλοχεύουν στην υπέρβαση της συνιστώµενης ηµερήσιας δόσης αλλά και στην εκτεταµένη πρόσληψή τους.