Συντακτική ομάδα ΦΚ

Έρευνα: Τέλος το κάπνισμα στους δημόσιους χώρους

27/2/2009

Ανάσα ανακούφισης για τους παθητικούς καπνιστές το νέο νομοσχέδιο

τoυ Παρασκευά Περάκη

Στην Ελλάδα, 20.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους ετησίως από νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα, την ίδια στιγμή που η χώρα μας έχει το υψηλότερο ποσοστό καπνιστών στην Ε.Ε.

Τα θλιβερά αυτά στατιστικά στοιχεία ελπίζει να αλλάξει ο νέος αντικαπνιστικός νόμος
(ΦΕΚ 262, Ν. 3730 «Προστασία ανηλίκων από τον καπνό και τα αλκοολούχα ποτά και άλλες διατάξεις»), ο οποίος εντάσσεται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για το κάπνισμα.

Σύμφωνα με το νέο νομοσχέδιο, που τίθεται σε ισχύ στην 1/7/09, απαγορεύεται πλήρως το κάπνισμα και η κατανάλωση προϊόντων καπνού σε όλους τους δημόσιους ή ιδιωτικούς χώρους (κλειστούς ή στεγασμένους) με την απαγόρευση να επηρεάζει κυρίως τα κέντρα διασκέδασης.

Η απαγόρευση θα αφορά και όλους τους σταθμούς μεταφορικών μέσων, καθώς και τα ταξί.

Υπεύθυνο για τον έλεγχο της εφαρμογής του νέου νόμου θα είναι το Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας, ενώ κατά τη διενέργεια του κατασταλτικού ελέγχου, υποχρεούνται να συνδράμουν οι κατά τόπο αρμόδιες αστυνομικές και λιμενικές αρχές, εάν αυτό τους ζητηθεί.

Τα πρόστιμα για τους εμπόρους και καταστηματάρχες που δεν συμμορφώνονται θα κυμαίνονται από 1.000 έως και 20.000 €, ενώ συστηματική παράβαση θα οδηγήσει στην προσωρινή ή και οριστική ανάκληση της άδειας λειτουργίας της επιχείρησης.

Για τους «θεριακλήδες» πολίτες, που θα αγνοήσουν τις παραπάνω διατάξεις, το παράνομο άναμμα τσιγάρου θα κοστίσει από 50 έως και 500 €.

Ρυθμίσεις για τα αντικαπνιστικά σκευάσματα

Επιπλέον, απαγορεύεται η πώληση προϊόντων καπνού σε ανηλίκους και από ανηλίκους, η κατασκευή, προβολή, εμπορία και πώληση αντικειμένων που έχουν την εξωτερική μορφή προϊόντων καπνού, καθώς και το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Πιο συγκεκριμένα, το ηλεκτρονικό τσιγάρο δύναται να ενταχθεί στα προϊόντα τα οποία παίρνουν έγκριση από το υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το οποίο θα εξετάζει κατά περίπτωση την κυκλοφορία αυτών των προϊόντων. Όπως εξηγεί στο Φ.Κ. ο Γιώργος Κουτσουμπής, φαρμακοποιός στην Αίγινα, το ζήτημα της απαγόρευσης του ηλεκτρονικού τσιγάρου σχετίζεται με το αν περιέχει νικοτίνη ή όχι. «Στο εξωτερικό το ηλεκτρονικό τσιγάρο επιτρέπεται. Στην Αυστραλία, χαρακτηριστικά, το ηλεκτρονικό τσιγάρο πωλείται σε κέντρα διασκέδασης και εστιατόρια, έτσι ώστε και να τηρούνται οι νόμοι αλλά και να ικανοποιούν τις ανάγκες τους οι καπνιστές».

Χωρίς την έγκριση του Υπουργείου, απαγορεύεται επίσης η διαφήμιση και η προβολή οποιουδήποτε προϊόντος καπνού. Έγκριση του Υπουργείου θα απαιτείται και για την κυκλοφορία προϊόντων που διατίθενται για τη διακοπή του καπνίσματος. Τα προϊόντα αυτά προσελκύουν το ενδιαφέρον πολλών ατόμων που επιθυμούν να απαλλαγούν από τη βλαβερή συνήθεια. Τα αντικαπνιστικά σκευάσματα που διατίθενται στα φαρμακεία είναι τα υποκατάστατα νικοτίνης, η βαρενικλίνη και η βουπροπιόνη.

Τα υποκατάστατα νικοτίνης αντικαθιστούν τη νικοτίνη στο αίμα σε ποσοστό 50-70%, δημιουργώντας αίσθημα κορεσμού στους υποδοχείς νικοτίνης, μειώνοντας σταδιακά και τον αριθμό τους. Με αυτό τον τρόπο, αντισταθμίζουν τα συμπτώματα εξάρτησης στον καπνιστή, βοηθώντας την προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος. Απευθύνονται σε καπνιστές που στοχεύουν στην απότομη ολική διακοπή, στη σταδιακή διακοπή ή αντιμετωπίζουν πρόσκαιρη απαγόρευση. Η χρήση τους διπλασιάζει τις πιθανότητες διακοπής του καπνίσματος, οι οποίες αυξάνονται ανάλογα με το διάστημα κατά το οποίο τα χρησιμοποιεί ο καπνιστής (3 μήνες το λιγότερο).

Τα υποκατάστατα νικοτίνης κυκλοφορούν σε δύο μορφές: διαδερμικά (με τη μορφή patch) και από του στόματος (παστίλιες, τσίχλες, εισπνεόμενα). Η επιλογή της μορφής του σκευάσματος που θα χρησιμοποιηθεί εξαρτάται από τον τρόπο ζωής και την ψυχολογία του καπνιστή, ενώ σημαντικός παράγοντας είναι η πιθανή δυσανεξία (συχνά προβλήματα στα patches). Σε αρκετές περιπτώσεις, γίνεται συνδυασμός χρήσης των δύο μορφών για να αντιμετωπιστούν οι στιγμιαίες εξάρσεις της διάθεσης για κάπνισμα.

Τα από του στόματος υποκατάστατα νικοτίνης που διατίθενται στην αγορά είναι από την Pierre Fabre οι παστίλιες Nicopass και από τη Johnson & Johnson οι Nicorette τσίχλες, υπογλώσσια και o εισπνευστήρας Nicorette. Σε μορφή patch κυκλοφορούν, τα Nicopatch από την Pierre Fabre και τα Nicorette από την Johnson & Johnson.

Σε ό,τι αφορά τη βαρενικλίνη, η δράση της εστιάζεται στις περιοχές του εγκεφάλου που επηρεάζονται από τη νικοτίνη. Καταπραΰνει τα συμπτώματα στη φάση της στέρησης της νικοτίνης και μπλοκάρει τη δράση της σε περίπτωση υποτροπής του χρήστη, εξουδετερώνοντας τη δραστηριοποίηση των κυκλωμάτων ευχαρίστησης από τη νικοτίνη. Στα φαρμακεία διατίθεται με την εμπορική ονομασία Champix από την εταιρεία Pfizer, σε μορφή δισκίου.

Με την εμπορική ονομασία Zyban κυκλοφορεί από την GlaxoSmithKline, η βουπροπιόνη, η οποία ανήκει στα αντικαταθλιπτικά, στην ειδική κατηγορία φαρμάκων απεξάρτησης. Η κύρια χρήση της στοχεύει στη διακοπή του καπνίσματος και δρα τροποποιώντας το σύστημα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Χορηγείται σε καπνιστές με ιστορικό κατάθλιψης, δεδομένου ότι αυτοί είναι πιθανότερο να εμφανίσουν καταθλιπτική διάθεση και αδυναμία συγκέντρωσης στην προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος, με συνέπεια να εγκαταλείψουν την προσπάθειά τους.

H συμβολή των φαρμακοποιών

Το σημαντικότερο βήμα για τη διακοπή του καπνίσματος είναι η λήψη της απόφασης από τον καπνιστή. Ο βαθμός αποφασιστικότητάς του θα κρίνει την επιτυχία της προσπάθειας απεξάρτησής από τη βλαβερή αυτή συνήθεια. Για να αποφασίσει ο καπνιστής ότι θέλει να διακόψει, πρέπει να συνειδητοποιήσει πρώτα τους κινδύνους του καπνίσματος και να ενημερωθεί από ειδικούς. Σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση για τους κινδύνους του καπνίσματος, κατέχει ο φαρμακοποιός. Όπως δηλώνει στο Φ.Κ. ο Μανώλης Ατσαλάκης, φαρμακοποιός στα Χανιά, «ο φαρμακοποιός έχει διπλό ρόλο στη μάχη κατά του καπνίσματος. Λόγω της θέσης του στην πρωτοβάθμια παροχή υπηρεσιών υγείας, μπορεί να βοηθήσει με τις συμβουλές και τις γνώσεις του, τόσο τους δυνητικούς καπνιστές (π.χ. έφηβους) όσο και τους χρόνιους καπνιστές. Ακόμη, σε συνεργασία με το γιατρό, χορηγεί το κατάλληλο φαρμακευτικό σχήμα, σε κάθε καπνιστή που επιθυμεί να διακόψει το κάπνισμα». Σε ό,τι αφορά το νέο νόμο, ο κ. Ατσαλάκης θεωρεί ότι μπορεί να οδηγήσει στον περιορισμό του αριθμού των καπνιστών, αναφέροντας χαρακτηριστικά πως «στο κάπνισμα, η εξάρτηση είναι κυρίως ψυχολογική και δευτερευόντως σωματική. Επομένως, εφόσον εφαρμοστεί σωστά το μέτρο της απαγόρευσής του, θα πάψει σταδιακά να υφίσταται και το πρότυπο του καπνιστή. Έτσι, θα αποφευχθούν φαινόμενα μιμητισμού, ειδικά στις μικρότερες ηλικίες που βλέπουν τους μεγαλύτερους να καπνίζουν και αντιγράφουν τη βλαβερή αυτή συνήθεια».

Αισιόδοξος εμφανίζεται και ο φαρμακοποιός Γιώργος Κουτσουμπής, θεωρώντας ότι οι Έλληνες καπνιστές θα δυσκολευτούν αρχικά, αλλά στο τέλος θα τηρήσουν το νέο νόμο.

«Θα είναι άλλωστε και μία καλή ευκαιρία για τον καπνιστή που βλέπει τις τιμές των προϊόντων καπνού να αυξάνονται μέσω νέων φόρων», δηλώνει χαραχτηριστικά στο Φ.Κ. Καπνιστής και ο ίδιος, θεωρεί ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι διακοπής του καπνίσματος, από τα σκευάσματα που πωλούνται στα φαρμακεία, μέχρι το βελονισμό και το ηλεκτρονικό τσιγάρο, αλλά το βασικότερο είναι «να θέλει πραγματικά να διακόψει το κάπνισμα ο καπνιστής». Σε ό,τι αφορά το ρόλο του φαρμακοποιού στην αντικαπνιστική εκστρατεία δηλώνει στο Φ.Κ. ότι «τα φαρμακεία είναι κανάλια ενημέρωσης, από τη στιγμή που διαθέτουν αντικαπνιστικά σκευάσματα. ’λλωστε το ίδιο το υπουργείο υγείας, μέσα από τις διαφημιστικές καταχωρήσεις του, προτρέπει τους καπνιστές να απευθυνθούν στους φαρμακοποιούς για ενημέρωση. Ο γιατρός είναι αυτός που θα πείσει τον καπνιστή για την αναγκαιότητα διακοπής του καπνίσματος και ο φαρμακοποιός είναι αυτός που θα τον ενημερώσει και θα τον βοηθήσει στην προσπάθεια του».

Ενθουσιασμός αλλά και απογοήτευση

Ο νέος νόμος για το κάπνισμα αποσπά τόσο θετικά όσο και αρνητικά σχόλια. Απόλυτα σύμφωνος με το νέο νομικό πλαίσιο δηλώνει ο Σταύρος Μπεσμπέας, καθηγητής χειρουργικής και πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας (Ε.Α.Ε.), θεωρώντας ότι καλύπτει πλήρως τις προσδοκίες της Ε.Α.Ε., από τη στιγμή που επιτυγχάνεται ο στόχος της απαγόρευσης του καπνίσματος σε όλους τους δημόσιους κλειστούς χώρους. Ο κ. Μπεσμέας εμφανίζεται αισιόδοξος για την εφαρμογή του νόμου στην πράξη, δηλώνοντας χαρακτηριστικά στο Φ.Κ.: «Δεν βλέπω το λόγο για τον οποίο δεν θα εφαρμοστεί ο νόμος αυτός στην πράξη. Πρέπει να μάθει ο Έλληνας τι σημαίνει νομιμότητα. Για όσους δεν συμμορφώνονται, θα υπάρχουν σημαντικά πρόστιμα, ενώ θα πρέπει και οι ίδιοι οι πολίτες να βοηθούν στην τήρηση του νόμου, καταγγέλλοντας παραβάσεις είτε από καταστηματάρχες, είτε από καπνιστές».

Ο κ. Μπεσμπέας εξέφρασε επίσης τη βεβαιότητά του ότι η εφαρμογή του νόμου αυτού θα οδηγήσει στη μείωση των καπνιστών και κατ’ επέκταση στη μείωση των καρκινοπαθών και όσων πάσχουν από χρόνια αναπνευστική πνευμονοπάθεια. Σημείωσε, επίσης, ότι η εφαρμογή του νόμου θα αποβεί ωφέλιμη και για την εθνική οικονομία, καθώς με τη μείωση των ασθενών θα περιοριστούν οι δαπάνες νοσηλείας καπνιστών που νοσούν εξαιτίας της βλαβερής συνήθειας του καπνίσματος.

Διαφορετική άποψη εκφράζουν ομάδες και σύλλογοι αντικαπνιστών στη χώρα μας. Με το παράδειγμα της μη εφαρμογής παλαιότερων νόμων και διατάξεων, όπως το 2002 για την υποχρεωτική δημιουργία χώρων μη καπνιστών στα εστιατόρια, εκφράζουν τις αμφιβολίες τους για το νέο νόμο. Ο Σπύρος Δόικας, ιδρυτής του ιστότοπου www.nonsmokersclub.com, εκφράζει τις ενστάσεις του για «παραθυράκια που αφήνει ο νόμος στους καταστηματάρχες», επιτρέποντας σε ιδιοκτήτες καταστημάτων μέχρι 70τ.μ. να αποφασίσουν αν το κατάστημά τους θα είναι για καπνίζοντες ή μη. Επισημαίνει, δε, ότι η προσθήκη της δυνατότητας διαμόρφωσης ειδικών χώρων για τους καπνίζοντες (οι οποίοι θα διαχωρίζονται από την υπόλοιπη αίθουσα) θα είναι πρακτικά ανεφάρμοστη ιδιαίτερα στα μεγάλα κέντρα διασκέδασης. «Πρόκειται για ημίμετρα, τα οποία είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εφαρμοστούν, καθώς απαιτείται μια τεράστια δύναμη ελεγκτών που θα κάνουν καλά τη δουλειά τους. Η μόνη λύση είναι η ολοκληρωτική απαγόρευση του καπνίσματος σε όλους τους δημόσιους χώρους, η οποία, όπως έχουν δείξει οι έρευνες σε πολλές χώρες που προηγήθηκαν, έχει σώσει χιλιάδες ζωές» δηλώνει χαρακτηριστικά στο Φ.Κ. ο κ. Δόικας, επισημαίνοντας ότι ένα τέτοιο μείζον θέμα θα έπρεπε να ρυθμίζεται από ξεχωριστό νόμο αντί να συνδυάζεται με το αλκοόλ και άλλες διατάξεις.

Ο νέος νόμος, με τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία που περιέχει, δεν θα δώσει λύση στο πρόβλημα εάν οι ίδιοι οι πολίτες δεν δείξουν πνεύμα συνεργασίας και δεν συνειδητοποιήσουν τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος.

Το «καλό παράδειγμα» καλούνται να δείξουν τα μέλη της Βουλής, τα οποία μετά από πρόσφατη απόφαση του προέδρου της Βουλής κ. Δημήτρη Σιούφα, δεν θα μπορούν να καπνίζουν στους χώρους του Κοινοβουλίου, με εξαίρεση το εντευκτήριο.