Αναφυλακτικό σοκ: Το φαρμακείο μπορεί να αποτρέψει το θάνατο του ασθενούς

Η αναφυλαξία συμβαίνει όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αναπτύσσει ένα συγκεκριμένο αντίσωμα που πολεμά τα αλλεργιογόνα (που ονομάζεται ανοσοσφαιρίνη) και προκαλεί μια υπερβολική αντίδραση σε κάποια ουσία που θεωρητικά δεν είναι δυνητικά επικίνδυνη. Το σώμα μπορεί να μην αντιδράσει άμεσα, αλλά μπορεί να παράγει αντισώματα στις επόμενες φορές που θα εκτεθεί στην ίδια ουσία, οδηγώντας στην ύπαρξη μεγάλης ποσότητας ισταμίνης. Δυστυχώς η αναφυλαξία είναι η πιο σοβαρή, ακόμα και θανάσιμη, αλλεργική αντίδραση του οργανισμού.

Είναι πολύ σημαντικό για το προσωπικό του φαρμακείου να είναι σε θέση να δώσει σωστές πρώτες βοήθειες, σωστές δόσεις απαιτούμενων φαρμάκων και να καλέσει άμεσα ιατρική βοήθεια για τη νοσηλεία του πάσχοντα.

Τι μπορεί να προκαλέσει ένα αναφυλακτικό σοκ;

Οι αιτίες που οδηγούν στην εμφάνισή του είναι πολλές και ποικίλες και δυστυχώς την πρώτη φορά ο ασθενής είναι εντελώς ανυποψίαστος και επομένως διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο. Οι κυριότεροι ενοχοποιητικοί παράγοντες είναι:

•  Τα φάρμακα (π.χ. αντιβιοτικά, αντιφλεγμονώδη).
•  Αναφυλακτική αντίδραση από νυγμό (υμενοπτέρου, αρθρόποδα, φίδια, μέδουσες).
•  Αλλεργιογόνα τρόφιμα όπως ξηροί καρποί, γάλα, αυγό.
•  Αναφυλαξία από έντονη άσκηση.
•  Κνίδωση εκ ψύχους που συμβαίνει στην επαφή του ασθενούς με παγωμένο νερό.
•  Αναφυλαξία στο φυσικό λάστιχο (latex).
•  Ιδιοπαθής αναφυλαξία για την οποία δεν υπάρχει καθορισμένη αιτιολογία.

Η άμεση αντιμετώπιση ενός αναφυλακτικού περιστατικού στο φαρμακείο

Η φαρμακευτική αντιμετώπιση της οξείας κρίσης αναφυλαξίας πρέπει να γίνει άμεσα με την αναγνώριση των πρώτων συμπτωμάτων, ώστε να αποτραπεί η θανατηφόρα έκβαση της νόσου. Στις περισσότερες περιπτώσεις θανάτων από αναφυλαξία υπήρξε καθυστέρηση στην αντιμετώπιση της νόσου και δεν είχε χορηγηθεί αδρεναλίνη την πρώτη ώρα από την εκδήλωση των συμπτωμάτων. Τα συμπτώματα της αναφυλαξίας που είναι απειλητικά για τη ζωή του ασθενούς είναι το οίδημα των άνω αναπνευστικών οδών, ο έντονος βρογχόσπασμος, η πτώση της αρτηριακής πιέσεως, πρήξιμο της γλώσσας και η δυσκολία στην αναπνοή. Το φάρμακο εκλογής είναι η αδρεναλίνη σε δόση:

•  0,3-05 mg (0,3-0,5 ml διαλύματος 1:1000) χορηγούμενη υποδόρια ή ενδομυικά.
•  Στα παιδιά η δόση είναι 0,01mg/kg.
•  Η ίδια δόση μπορεί να χορηγηθεί ανά 10-20 λεπτά εάν τα συμπτώματα δεν υποχωρούν.
•  Ξεκινήστε CPR οποιαδήποτε στιγμή αν το άτομο δεν ανταποκρίνεται και δεν αναπνέει φυσιολογικά. Εάν δεν είστε βέβαιοι για το αν είναι άσθμα ή αναφυλαξία, χορηγήστε ΠΡΩΤΑ αυτοένεση αδρεναλίνης και μετά ανακουφιστικό φάρμακο του άσθματος.
•  Η αδρεναλίνη σώζει ζωές και πρέπει να χρησιμοποιείται αμέσως. Αν δεν χορηγήσετε ή καθυστερήσετε την παροχή αδρεναλίνης, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση και θάνατο. Γι’ αυτό το λόγο η χορήγηση αυτοένεσης αδρεναλίνης είναι η πρώτη οδηγία στο Σχέδιο Δράσης για Αναφυλαξία του ASCIA.

Εάν το αίτιο της αναφυλαξίας είναι δυνατόν να προσδιοριστεί ή είναι γνωστό από προηγούμενα επεισόδια που έχει εμφανίσει ο ασθενής, μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να γίνει προσπάθεια ελάττωσης της απορρόφησης του στην κυκλοφορία, π.χ σε περιπτώσεις νυγμών υμενοπτέρων στα άκρα μπορεί να γίνει περίδεση του μέλους, να αφαιρεθεί το κεντρί, να τεθεί πάγος, να γίνει τοπική έγχυση αδρεναλίνης. Ο ασθενής ακολούθως και σε κάθε περίπτωησ θα πρέπει να διακομισθεί άμεσα σε ιατρική μονάδα.

Ήπιες έως μέτριες αλλεργικές αντιδράσεις: Η αντιμετώπισή τους

Σε ορισμένες περιπτώσεις ήπιας έως μέτριας αλλεργικής αντίδρασης και πριν εμφανιστεί η κρίσιμη αναφυλαξία έχουν παρουσιαστεί ενδείξεις ήπιας έως μέτριας αλλεργικής αντίδρασης. Αυτές οι ενδείξεις είναι:

• Πρήξιμο του προσώπου, των χειλιών και των ματιών •Κνίδωση ή δακτύλιοι στο δέρμα
  
• Μυρμήγκιασμα στο στόμα
  
• Στομαχικός πόνος, εμετός (ΠΡΟΣΟΧΗ: αυτές είναι ενδείξεις ήπιας έως μέτριας αλλεργικής αντίδρασης στα περισσότερα αλλεργιογόνα, ωστόσο, στην περίπτωση αλλεργίας στο τσίμπημα εντόμου, αυτές είναι ενδείξεις αναφυλαξίας).

Οι πρώτες βοήθειες: Θα πρέπει να μείνετε δίπλα στο αλλεργικό άτομο και να καλέσετε βοήθεια. Αν έχουν συνταγογραφηθεί φάρμακα για τέτοιο περιστατικό χορηγήστε τα. Αν και τα αντιισταμινικά σκευάσματα μπορεί να χρησιμοποιούνται για τη θεραπευτική αγωγή ήπιων έως μέτριων αλλεργικών αντιδράσεων, αν αυτές εξελιχθούν σε αναφυλαξία τότε η αδρεναλίνη είναι η μόνη κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Προχωρήστε άμεσα στη χορήγησή της και καλέστε βοήθεια.

Αναφυλαξία στα παιδιά

Σύμφωνα με τον Παιδίατρο-Αλλεργιολόγο Δημήτριο Χατζή, «οι μισές και πλέον περιπτώσεις αναφυλαξίας οφείλονται σε τροφική αλλεργία. Όλες οι τροφές μπορούν να προκαλέσουν αναφυλαξία, με συνηθέστερες, στην πρώτη παιδική ηλικία, το γάλα, το αυγό και τα δημητριακά. Ευτυχώς, η αλλεργία στις τροφές αυτές είναι συνήθως παροδική. Σε μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες, ευθύνονται δύο, κυρίως, κατηγορίες τροφίμων: α) τα θαλασσινά, με συχνότερα τη γαρίδα, την καραβίδα, τον αστακό και το καβούρι, και β) οι ξηροί καρποί, με συχνότερο το αράπικο φυστίκι. Το τελευταίο, επειδή χορηγείται και σε πολύ μικρά παιδιά ως φυστικοβούτυρο, προκαλεί αναφυλαξία σε όλες τις ηλικίες. Ατυχώς, όλα αυτά τα τρόφιμα επιφέρουν μόνιμη αλλεργία. Πέρα από τις τροφές, και τα φάρμακα ενοχοποιούνται για αναφυλαξία. Η πενικιλίνη και τα παράγωγά της, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, τα σκιαγραφικά και τα φάρμακα του χειρουργείου αποτελούν τα συχνότερα αίτια. Τα υμενόπτερα (μέλισσα, σφήκα κ.ά.) πολλές φορές προκαλούν σοβαρές αναφυλακτικές αντιδράσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε τσίμπημα προσλαμβάνει και απειλητικές για τη ζωή διαστάσεις. Επιβαρυντικοί παράγοντες που συμβάλλουν τόσο στην πρόκληση όσο και στη βαρύτητα της αναφυλακτικής αντίδρασης, είναι καταστάσεις που συνδυάζονται με σωματική ή ψυχική καταπόνηση (στρες), όπως άσκηση-άθληση, λοιμώξεις, έλλειψη ύπνου, φάρμακα».

Όπως εξηγεί ο ειδικός τα συμπτώματα της αναφυλαξίας εμφανίζονται μέσα σε λίγα λεπτά μετά την έκθεση στο αίτιο. Επικρατούν τα δερματικά (80%-90%): κνίδωση (πετάλες ή καντίλες ή φλούμπες), κνησμός (φαγούρα), οίδημα στο λάρυγγα (κίνδυνος ασφυξίας), βήχας, δύσπνοια, κράμπες ή πόνος στην κοιλιά, έμετοι, διάρροιες. Τέλος, εάν δεν υπάρξει άμεση αντιμετώπιση του επεισοδίου, θα ακολουθήσει απώλεια των αισθήσεων, πτώση του παιδιού στο έδαφος, καταπληξία (αλλεργικό σοκ).

Η αντιμετώπιση είναι επείγουσα και νοσοκομειακή και αρχίζει πριν ξεκινήσει ο άρρωστος για το νοσοκομείο. Το μνημοτεχνικό «ΑΕΚ» [Αντιισταμινικό - Επινεφρίνη (Αδρεναλίνη) – Κορτιζόνη] συνοψίζει την άμεση, προνοσοκομειακή αντιμετώπιση, με πρώτη τη χορήγηση επινεφρίνης (αδρεναλίνης). Κάθε άτομο με ιστορικό σοβαρού αναφυλακτικού επεισοδίου, πρέπει να έχει πάντοτε μαζί του αυτοενέσιμη αδρεναλίνη. Υπάρχει έτοιμο σκεύασμα στα φαρμακεία σε καθορισμένη δόση, γίνεται από τον γονέα ή άτομο που συνοδεύει το παιδί και ανανεώνεται ανά τακτά διαστήματα.