Ημικρανία: όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε

Υπάρχουν κάποια κριτήρια για να ορίσουμε έναν πονοκέφαλο ως ημικρανία, τα οποία όσο περνούν τα χρόνια γίνονται και πιο αυστηρά. Ημικρανία δεν είναι αυτό που πιστεύει ο περισσότερος κόσμος, δηλαδή ένας πονοκέφαλος που εντοπίζεται στο μισό κεφάλι. Αυτό είναι ένα από τα κριτήρια, χωρίς όμως να είναι απαραίτητο. Η στατιστική έδειξε ότι σ’ ένα ποσοστό 50% ο πονοκέφαλος εμφανίζεται και στις δυο πλευρές του κεφαλιού, στο άλλο 50% παρατηρείται είτε από τη μια πλευρά είτε από την άλλη και μόνο σ’ ένα 15% εντοπίζεται σταθερά από τη μια πλευρά, σύμπτωμα που καμιά φορά είναι και ανησυχητικό.

Ένας πονοκέφαλος μέτριας έντασης ή πάρα πολύ δυνατός και πόνος σφυγμώδης που συνοδεύεται από ναυτία ή εμετό. Αυτός που έχει τα παραπάνω συμπτώματα, νιώθει την ανάγκη να είναι ακίνητος, θέλει να είναι ξαπλωμένος και τον ενοχλεί το φως και ο θόρυβος. Αν κάποιος αισθάνεται όλα αυτά, τότε υποφέρει από ημικρανία. Αυτά είναι τα κλινικά χαρακτηριστικά της ημικρανίας που την ξεχωρίζουμε από τις κεφαλαλγίες τάσεως, η άλλη μεγάλη κατηγορία, η οποία συνήθως δεν είναι σφυγμώδης και δεν επηρεάζεται από την κίνηση.

Πρόκειται για δυσλειτουργία κάποιων πυρήνων του εγκεφαλικού στελέχους. Όταν λοιπόν κάποια συγκεκριμένα ερεθίσματα δράσουν σ’ έναν εγκέφαλο που έχει αυτή την ευαισθησία και του οποίου οι πυρήνες δυσλειτουργούν, αυτοί πυροδοτούν ένα είδος διέγερσης του εγκεφάλου και τότε συμβαίνουν δυο πράγματα. Αφενός δημιουργείται μια άσηπτη (δεν υπάρχει μικρόβιο) νευρογενής φλεγμονή, δηλαδή τα ίδια τα νεύρα εκκρίνουν κάποιες ουσίες με αποτέλεσμα να προκαλείται πόνος, και αφετέρου δημιουργείται μια αγγειακή διαταραχή, δηλαδή κάποια αγγεία διαστέλλονται και μετά συστέλλονται. Η μεν νευρογενής άσηπτη διαταραχή έχει σαν συνέπεια τον πόνο, η δε αγγειακή διαταραχή έχει σαν συνέπεια αυτό που ονομάζουμε αύρα στην ημικρανία.

Υπάρχουν δυο είδη ημικρανιών. Η απλή ημικρανία και η ημικρανία με αύρα, η οποία καλύπτει περίπου το 20% των ημικρανιών. Τι σημαίνει αύρα; Είναι κάποια συμπτώματα που προηγούνται του πονοκεφάλου, είκοσι λεπτά με μισή ώρα, και αυτά σχετίζονται με την αγγειακή διαταραχή. Επειδή εκείνη την ώρα γίνεται κακή αιμάτωση του εγκεφάλου λόγω της αγγειοσύσπασης, έχουμε οπτικές διαταραχές, που είναι το πιο συνηθισμένο σύμπτωμα, δηλαδή δε βλέπουμε καλά από το αριστερό μισό ή από το δεξί μισό, βλέπουμε θολά, παρουσιάζονται σκοτώματα ή/και λαμπάκια ή φωτεινές γραμμούλες που ξεκινούν από τη μέση του οπτικού πεδίου και πάνε στην άκρη. Συναντάμε και άλλες αύρες αλλά πιο σπάνια, όπως μουδιάσματα στο χέρι, και αν αυτή η αύρα είναι πολύ μεγάλη, μπορεί να συμβεί και παράλυση. Σε αυτή την περίπτωση η ημικρανία λέγεται ημιπληγική και μας ανησυχεί ιδιαιτέρως.

Τα πιο συχνά είναι η αϋπνία, η νηστεία (όταν έχουμε να φάμε αρκετές ώρες), το έντονο στρες, οι βαρομετρικές αλλαγές (όταν ο καιρός αλλάζει ξαφνικά και π.χ. από ζέστη έχουμε κρύο και υγρασία), το αλκοόλ. Τα πιο σπάνια είναι τα έντονα αρώματα, το τσιγάρο, διάφορες οσμές στην ατμόσφαιρα και ακόμα πιο σπάνια κάποιες τροφές, όπως τα κίτρινα τυριά και η σοκολάτα.

Θεραπεία δεν υπάρχει, αλλά το 90% των ανθρώπων που πάσχουν από ημικρανία θα νιώθουν καλά, αν τηρούν κάποια απλά πράγματα στον τρόπο ζωής τους, όπως να διατηρούν σταθερό ωράριο στον ύπνο, να ακολουθούν σωστή διατροφή και γενικότερα να έχουν μια φυσιολογική ζωή. Εγώ πάντως εκείνο που θεωρώ το πιο σημαντικό είναι το θέμα του ύπνου. Κάποιος που δεν κοιμάται σωστά δεν μπορεί να περιμένει ότι θα ησυχάσει από τις ημικρανίες του. Αν δεν κοιμάται, δηλαδή, περίπου την ίδια ώρα κάθε μέρα μ’ έναν ύπνο που να τον ξεκουράζει, να είναι σίγουρος ότι οι ημικρανίες του θα γίνουν πολλές και συχνές.

Υπάρχουν ειδικά φάρμακα που λέγονται τριπτάνες, έχουν βγει περίπου την τελευταία 15ετία και τα λαμβάνει κάποιος όταν ξεκινάει ο πόνος. Όσο νωρίτερα τα πάρεις τόσο πιο αποτελεσματικά είναι. Μέσα σε μια ώρα, μιάμιση το πολύ, από την ώρα που θα τα πάρεις η κεφαλαλγία και όλα τα υπόλοιπα συμπτώματα έχουν περάσει και ο ασθενής μπορεί να εργαστεί.

Η ασπιρίνη ήταν το πρώτο φάρμακο που βοηθούσε στις ημικρανίες και όντως βοηθάει πολλούς ασθενείς. Η δόση μάλιστα, που πρέπει να παίρνει κάποιος, καλό είναι να είναι διπλή. Εμείς δηλαδή συστήνουμε να πάρει ο ασθενής δυο ασπιρίνες μαζί και σε μια ώρα να του περάσει ο πονοκέφαλος, παρά τρεις κατά τη διάρκεια της ημέρας. Είναι μια καλή και φτηνή λύση για την αντιμετώπιση της ημικρανίας, απλά οι τριπτάνες θεωρούνται πιο αποτελεσματικές. Γενικά οι ασπιρίνες και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη σε διπλή δόση μαζί μ’ ένα αντιεμετικό είναι μια πολύ καλή λύση.

Εάν σε κάποιον οι ημικρανίες είναι συχνές (πάνω από δυο το μήνα) και βασανιστικές, γίνεται προληπτική θεραπεία με κάποια χάπια που σταματούν ή αραιώνουν πολύ τις κρίσεις. Τα χάπια αυτά δεν ανήκουν στις τριπτάνες, αλλά σε άλλες κατηγορίες. Αυτή η αγωγή, αν δοθεί, θα διαρκέσει τρεις ή τέσσερις μήνες. Πέρα όμως απ’ όλα αυτά, πολύ σημαντικό είναι οι ασθενείς με ημικρανία να διατηρούν ημερολόγιο, στο οποίο να καταγράφουν τους πονοκεφάλους τους καθώς και τις τροφές ή οτιδήποτε άλλο διαπιστώσουν ότι τους ενοχλεί. Με τη βοήθεια του ημερολογίου είναι πιο εύκολο και για τους ίδιους αλλά και για το γιατρό τους να καταλάβουν πολλά πράγματα.

Οι ημικρανίες δυστυχώς ξεκινούν από την παιδική ηλικία. Λίγο πιο άτυπες βέβαια και μικρής διάρκειας, αλλά μπορούν να εμφανιστούν σ’ ένα παιδί από τα δέκα του χρόνια. Σε αυτές τις ηλικίες εμφανίζεται πιο συχνά στα αγόρια, αλλά μετά την έμμηνο ρύση κάνει την εμφάνισή της πιο συχνά στα κορίτσια. Έτσι μετά την εφηβεία τα κορίτσια προηγούνται έναντι των αγοριών 3 προς 1. ’ρα η έμμηνος ρύση είναι ένας εκλυτικός παράγοντας που προκαλεί ημικρανίες, γιατί αλλάζουν απότομα οι ορμόνες και πέφτουν τα οιστρογόνα. Οι ημικρανίες σε ποσοστό 80% εμφανίζονται από την εφηβεία μέχρι την ηλικία των 40 έως 45 χρόνων. Μια ημικρανία που ξεκινάει για πρώτη φορά μετά τα 50 είναι λίγο ύποπτη και είναι απαραίτητο να ψάξουμε για να δούμε μήπως δεν είναι ημικρανία.

Η πλειοψηφία των γυναικών που έχουν ημικρανίες, στην εγκυμοσύνη τους πάνε πολύ καλά. Ίσως το πρώτο δίμηνο της κύησης να εξακολουθούν να υποφέρουν αλλά μετά, κατά μεγάλη πλειοψηφία, απαλλάσσονται από αυτές, λόγω των οιστρογόνων που παίζουν ένα προστατευτικό ρόλο σε όλο το κομμάτι της κύησης. Κάνουν όμως και πάλι την εμφάνισή τους στη δύσκολη περίοδο της λοχείας, επειδή ακριβώς πέφτουν τα οιστρογόνα.

Αυτοί που έχουν πιο αυξημένο κίνδυνο είναι εκείνοι που πάσχουν από ημικρανία με αύρα, που καπνίζουν και που παίρνουν οιστρογονούχα αντισυλληπτικά. Ο συνδυασμός και των τριών αυτών είναι επικίνδυνος και γι’ αυτό θα πρέπει οι πάσχοντες να αποφασίσουν να κόψουν το κάπνισμα. Βέβαια, επειδή συνήθως οι ημικρανίες εμφανίζονται σε μικρές ηλικίες, ο κίνδυνος εξακολουθεί να είναι χαμηλός.

Ο πόνος και στις δυο περιπτώσεις μπορεί να μοιάζει, αν και κάποιοι που έχουν πάθει εγκεφαλικό τον περιγράφουν σαν τον πιο δυνατό πόνο που έχουν υποστεί στη ζωή τους.

Ωστόσο, ο πόνος στο εγκεφαλικό είναι πιο απότομος. Έρχεται ξαφνικά, αλλά στην πλειονότητα των περιπτώσεων συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα, όπως μούδιασμα του χεριού ή του ποδιού και διαταραχή της ομιλίας, τα οποία επίσης συμβαίνουν απότομα. Στην ημικρανία –ακόμα και σε εκείνη με αύρα– τα συμπτώματα έρχονται σταδιακά, δηλαδή μουδιάζει το χέρι σιγά σιγά, ξεκινάει από πάνω προς τα κάτω και παρέρχονται εντός μισής ώρας, ενώ στο εγκεφαλικό παραμένουν και χειροτερεύουν. Όταν έρθει κάποιος και μας πει ότι έχει το χειρότερο πονοκέφαλο της ζωής του, ακόμα και αν είναι 20 ή 30 χρονών, θα του συστήσουμε να κάνει εξετάσεις για να δούμε τι συμβαίνει.

Όχι, αυτό δεν το έχουμε ελέγξει. Απλά οι τριπτάνες αντενδείκνυται σε άτομα που έχουν στεφανιαία νόσο ή στένωση στις αρτηρίες των ποδιών, παθήσεις βέβαια που σε αυτές τις ηλικίες σπανίζουν. Θεωρώ πάντως σωστό ότι, πριν πάρει κάποιος τριπτάνες, καλό είναι να κάνει έναν έλεγχο ή έστω να το συζητήσει με τον καρδιολόγο του.

Όχι, αλλά εκτός από τις τριπτάνες υπάρχουν εναλλακτικές θεραπείες, όπως είναι οι τεχνικές χαλάρωσης και ο βελονισμός, οι οποίες έχουν δοκιμαστεί με σχετικά καλά αποτελέσματα.

Να προσέξει τον ύπνο του, να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στη διατροφή του και να βάλει στο καθημερινό πρόγραμμά του κίνηση, γιατί η άσκηση δρα μυοχαλαρωτικά. Εγώ που βλέπω 100 ασθενείς με πονοκεφάλους, οι 90 από αυτούς έχουν χαλάσει το πρόγραμμά τους.