Υπάρχει «φως στο τούνελ» για την ελληνική φαρμακοβιομηχανία;

Με το μήνυμα ότι υπάρχει ευοίωνο μέλλον για την ελληνική φαρμακευτική αγορά, αλλά υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ολοκληρώθηκε με επιτυχία η Εκπαιδευτική Ημερίδα με τίτλο: «Η Βιωσιμότητα της Φαρμακευτικής Αγοράς στην Ελλάδα: Υπάρχει «φως στην άκρη του τούνελ» για εταιρείες και εργαζόμενους;» που διοργανώθηκε την Παρασκευή 25 Νοεμβρίου 2016, από την Ελληνική Εταιρεία Φαρμακευτικού Marketing (Ε.Ε.Φα.Μ.). Την ημερίδα παρακολούθησαν περισσότερα από 100 στελέχη φαρμακευτικών εταιρειών, παρουσία σημαντικών εκπροσώπων του φαρμακευτικού κλάδου και συντονιστή το δημοσιογράφο Αντώνη Σρόιτερ. Αξίζει να σημειωθεί ότι την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο Βουλευτής Τρικάλων και Συντονιστής της Επιτροπής Παρακολούθησης και Ελέγχου Κυβερνητικού Έργου (Ε.Π.Ε.Κ.Ε.) στην Υγεία κ. Σάκης Παπαδόπουλος, ο οποίος επεσήμανε την αναγκαιότητα της ενσωμάτωσης των μηνυμάτων και των ιδεών που αναδείχθηκαν κατά τη συζήτηση, στη διαδικασία λήψης αποφάσεων εκ μέρους της Πολιτείας.

Οι εργασίες της ημερίδας ξεκίνησαν με τρεις σύντομες ομιλίες διακεκριμένων εκπροσώπων του κλάδου της φαρμακοβιομηχανίας, καθώς και της συμβουλευτικής επιχειρήσεων σε θέματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού. Οι εισηγητές αναφέρθηκαν εν συντομία στις συνθήκες που επικρατούν σήμερα στο περιβάλλον της φαρμακευτικής αγοράς και στις ενέργειες που πρέπει να γίνουν, προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του κλάδου μακροπρόθεσμα.

Ξεκινώντας την εισήγησή του, ο Γενικός Γραμματέας του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (Σ.Φ.Ε.Ε.), Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος Ελλάδος και Κύπρου στην εταιρεία Merck, κ. Κωνσταντίνος Κοφινάς, αναφέρθηκε στο παράδοξο της σημερινής αναφοράς μας σε «βιωσιμότητα» της φαρμακευτικής αγοράς. Όπως εξήγησε χαρακτηριστικά, λίγα χρόνια πριν όχι μόνο δεν υφίστατο ως ζήτημα, αλλά η λέξη είχε πολύ διαφορετική έννοια: αναφερόταν στην κερδοφορία της επιχείρησης, ενώ τώρα αναφέρεται στην επιβίωσή της. Ο κ. Κοφινάς δήλωσε: «Η φαρμακοβιομηχανία λοιπόν, σήμερα προσπαθεί να επιβιώσει μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον που κυριαρχείται από κρατικές παρεμβάσεις επί της οικονομικής της δραστηριότητας, το οποίο δεν αφήνει περιθώρια επενδύσεων και ανάπτυξης.Ωστόσο, οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του κλάδουυπάρχουν: η αύξηση του προσδόκιμου ζωής του πληθυσμού και η επένδυση στην έρευνα και την ανάπτυξη καινοτόμων φαρμάκων, δημιουργούν νέες δυνατότητες ανάπτυξης».

Ο κ. Βασίλης Πενταφράγκας, Εντεταλμένος Σύμβουλος στην Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοβιομηχανίας (Π.Ε.Φ.) και Υπεύθυνος Εταιρικών Υποθέσεων στην εταιρεία ELPEN, τόνισε ότι για τη βελτίωση των προοπτικών της φαρμακευτικής αγοράς χρειάζεται να στραφούμε προς την πλήρη αξιοποίηση του ερευνητικού δυναμικού μας και να οδηγηθούμε στην ανάπτυξη νέων λύσεων. Οι επενδύσεις προς αυτή την κατεύθυνση μπορούν να διευκολυνθούν εφόσον το Κράτος αφενός προσφέρει φορολογικά κίνητρα στους επενδυτές και αφετέρου, αντικαθιστώντας το μέτρο της αύξησης των υποχρεωτικών επιστροφών, με πιο βιώσιμα για τις εταιρείες μέτρα. Πρέπει επίσης, να υπάρξει «σωστή φαρμακευτική πολιτική αντί της τιμολογιακής πολιτικής που ισχύει σήμερα» όπως χαρακτηριστικά ανέφερε. Με άλλα λόγια, η βιωσιμότητα της ελληνικής αγοράς φαρμάκου δεν είναι καθόλου απλή διαδικασία. Ο κ. Πενταφράγκας μεταξύ άλλων ανέφερε: «Απαιτείται ο σχεδιασμός ενός μοντέλου ανάπτυξης με ιεραρχημένους στόχους εκ μέρους της Πολιτείας, εφαρμογή πολιτικών που συμβάλλουν στην εξοικονόμηση πόρων, αλλά και η ενίσχυση της συνεργασίας και της εμπιστοσύνης μεταξύ των εταίρων της Υγείας. Από την πλευρά τους, οι φαρμακευτικές εταιρείες πρέπει επίσης να επενδύσουν στην επιμόρφωση των στελεχών τους, στην καινοτομία, στη μεταξύ τους συνεργασία και στην εξωστρέφεια».

Το πρώτο μέρος της εκδήλωσης ολοκληρώθηκε με την ομιλία της κυρίας. Λένας Τριαντογιάννη, Partner, Athens Office and Practice Group Leader στην εταιρεία Egon Zehnder. Αναφερόμενη στις τάσεις της αγοράς για θέματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, η κυρία. Τριαντογιάννη τόνισε ότι το τοπίο του κλάδου διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού μεταβάλλεται σήμερα πολύ γρήγορα. Η ανάληψη περισσότερων ευθυνών από τα στελέχη, η αναγνώριση της αναγκαιότητας της δια βίου μάθησης και η διαχείριση της καριέρας από το ίδιο το άτομο (και όχι από την εταιρεία, όπως παραδοσιακά γινόταν), η αξιολόγηση των στελεχών βάσει πιο ξεκάθαρων και συγκεκριμένων κριτηρίων, είναι ορισμένες μόνο από τις αλλαγές που θα κληθεί να υιοθετήσει ο κλάδος. Το βασικό κριτήριο των εταιρειών κατά την αναζήτηση στελεχών δεν θα είναι πλέον η εμπειρία του υποψήφιου, αλλά η δυνατότητά του για εξέλιξη. «Το βασικό μήνυμα προς τους εργαζομένους στη φαρμακοβιομηχανία είναι επομένως, ότι πρέπει να γίνουν πιο ρεαλιστές και προνοητικοί ως προς τη διαχείριση της καριέρας τους: να προσπαθούν συνεχώς να βελτιώσουν τα δυνατά σημεία τους και να επιμορφώνονται. Επιπλέον, τα στελέχη του ελληνικού φαρμακευτικού κλάδου έχουν αποκτήσει πλέον, λόγω της κρίσης, πολύτιμη εμπειρία, την οποία μάλιστα, αποζητούν οι εταιρείες του εξωτερικού» όπως επεσήμανε η κυρία Τριαντογιάννη.

Το Debate

Κατά τη διάρκεια του δεύτερου μέρους της ημερίδας, οι κ.κ. Κυριάκος Σουλιώτης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Υγείας και Αναπληρωτής Πρύτανης στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και Σωτήρης Βανδώρος, Senior Lecturer in Health Economics στο Kings College London, συμμετείχαν σε μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση υπό μορφή debate, κατά την οποία τοποθετήθηκαν επί πέντε καίριων θεμάτων για τον κλάδο.

Αναφερόμενος στην εφαρμογή των οριζόντιων μέτρων (Rebate και Clawback), ο κ. Σουλιώτης υποστήριξε ότι δεν ευνοούν με κανέναν τρόπο την ανάπτυξη του κλάδου, καθώς αποτελούν προσωρινά και επιφανειακά μέτρα που στην ουσία οδηγούν σε συρρίκνωση της αγοράς, δεν αφήνουν περιθώρια για ξένες επενδύσεις και δεν διασφαλίζουν την πρόσβαση των ασθενών στα φάρμακα που έχουν ανάγκη. Από την άλλη, σύμφωνα με τον κ. Βανδώρο, τα μέτρα αυτά τη δεδομένη χρονική στιγμή κρίνονται απαραίτητα για τη διάσωση της ελληνικής οικονομίας, εξοικονομώντας πόρους για το Κράτος, τους οποίους διαφορετικά δεν θα είχε τρόπο να επιτύχει.

Κατά τον κ. Σουλιώτη, η λειτουργία ενός φορέα Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας (ΗΤΑ) θα ήταν ένα θετικό βήμα προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης, αλλά τη δεδομένη χρονική στιγμή θα μπορούσε η χώρα μας να στηριχθεί στην υιοθέτηση καλών πρακτικών από τις χώρες του εξωτερικού, προσαρμοσμένων στα ελληνικά δεδομένα. Από τη στιγμή όμως, όπως υποστήριξε ο κ. Βανδώρος, που η λειτουργία του συγκεκριμένου φορέα είναι δεσμευτική υποχρέωση της χώρας μας, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι θα γίνει βάσει σωστού σχεδιασμού και με προϋπόθεση την αναδιαμόρφωση του συστήματος Δημόσιας Διοίκησης.

Σχολιάζοντας στη συνέχεια, τη δυνατότητα εφαρμογής εναλλακτικών μέτρων πληρωμών -αποζημιώσεων (διαπραγμάτευσης τιμών, συμφωνίες τιμής/όγκου, pay for outcomes) σε αντιδιαστολή με τα Rebate και Clawback, ο κ. Σουλιώτης επεσήμανε ότι καμία από αυτές τις εναλλακτικές προτάσεις δεν θα μπορούσε να βρει άμεση εφαρμογή στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα, λόγω των πολλαπλών προβλημάτων που δημιουργεί η διογκωμένη γραφειοκρατία και η εξαιρετικά σύνθετη και διαρκώς μεταβαλλόμενη σχετική νομοθεσία. Με τη σειρά του, ο κ. Βανδώρος υποστήριξε ότι το μέτρο των διαγωνισμών, το οποίο οδηγεί στη γρήγορη και μεγάλη μείωση της τιμής των φαρμάκων, θα μπορούσε να εφαρμοστεί σήμερα σε ορισμένες περιπτώσεις, με την προϋπόθεση πάντα, της απλοποίησης των διαδικασιών.

Όσον αφορά στο ζήτημα της ελεύθερης συνταγογράφησης φαρμάκων εκ μέρους των ιατρών, ο κ. Σουλιώτης υποστήριξε ότι η Πολιτεία οφείλει να λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση της υπερσυνταγογράφησης, μέσω της προσφοράς κινήτρων προς τους ιατρούς. Ο κ. Βανδώρος ωστόσο, τόνισε ότι ο έλεγχος της συνταγογράφησης θα πρέπει να εφαρμόζεται και στην Ελλάδα,

όπως ήδη εφαρμόζεται στο εξωτερικό, μέσω της επιβολής ειδικών μέτρων, όπως η θέσπιση ορίου συνταγογράφησης, η εφαρμογή ελέγχου στις περιπτώσεις υποκατάστασης παλαιών με νέες θεραπείες κ.ά.

Τέλος, αναφορικά με το θέμα της επένδυσης των ελληνικών φαρμακευτικών εταιρειών σε εγχώριες κλινικές έρευνες, ο κ. Σουλιώτης υποστήριξε ότι η συγκεκριμένη επένδυση πράγματι αποτελεί επικερδή δραστηριότητα για τις επιχειρήσεις και μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Ωστόσο, όπως επεσήμανε ο κ. Βανδώρος, το φορολογικό πλαίσιο που στερείται κινήτρων και κυρίως, το ασταθές επιχειρηματικό περιβάλλον της χώρας μας και οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται στην ολοκλήρωση των μελετών αυτών, αποθαρρύνουν σε μεγάλο βαθμό αυτές τις επενδύσεις.

Τα βασικά συμπεράσματα της Ημερίδας

Βάσει των παραπάνω σημείων και μέσα από την εκτενέστερη συζήτηση του πάνελ που ακολούθησε, προέκυψαν ξεκάθαρα σημεία συστράτευσης. Όλοι οι εισηγητές, αναγνώρισαν το υψηλό επίπεδο των στελεχών που επανδρώνουν το κλάδο της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας - ένα πραγματικά αισιόδοξο μήνυμα για το μέλλον του. Ωστόσο, όπως δήλωσε χαρακτηριστικά η κα. Τριαντογιάννη, «τα επόμενα χρόνια ο κλάδος θα έλθει αντιμέτωπος με την ανάγκη να δώσει μεγαλύτερη σημασία στην περαιτέρω ανάπτυξη των δεξιοτήτων των στελεχών του». Όλοι επίσης συμφώνησαν ότι η εφαρμογή των μέτρων Rebate και Clawback όχι μόνο δεν εξασφαλίζει μεσοπρόθεσμα τη βιωσιμότητα της φαρμακευτικής αγοράς, αλλά αντιθέτως, τη θέτει σε έντονο κίνδυνο. Όπως δήλωσε σχετικά ο κ. Κοφινάς «απόψε κατεβλήθη μια προσπάθεια για την ανεύρεση εναλλακτικών μέτρων, όπως η συμμετοχή σε Διαγωνισμούς και η λειτουργία του HTA, η οποία πρέπει να προχωρήσει με δομημένα, συγκροτημένα βήματα».

Βασικό μέλημα της Πολιτείας, θα πρέπει να είναι η βελτίωση της πρόσβασης των ασθενών στις απαραίτητες θεραπείες. Συνεπώς, όπως επεσήμανε ο κ. Βανδώρος, «πρέπει να αντιμετωπιστεί η φαρμακευτική σπατάλη, ώστε να απελευθερωθούν πόροι που θα αξιοποιηθούν εκεί όπου υπάρχει πραγματική ανάγκη». Για την επίτευξη αυτού του στόχου, θα πρέπει να γίνουν σαφείς ενέργειες προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης της υπερσυνταγογράφησης, της δημιουργίας ενός σταθερού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, του εξορθολογισμού του θεσμικού πλαισίου, της απλοποίησης των διαδικασιών του συστήματος Δημόσιας Διοίκησης και της διενέργειας ουσιαστικού διαλόγου μεταξύ φαρμακοβιομηχανίας και Πολιτείας. Ως επίλογος παρατίθεται η δήλωση του κ. Πενταφράγκα: «ο φαρμακευτικός κλάδος αποτελεί κεφάλαιο για τη χώρα και διέξοδο προς την ανάπτυξη. Με λίγη προσπάθεια, συνεργασία και αισιόδοξη διάθεση, θα καταφέρουμε να βγούμε από την κρίση».