Το internet στο φαρμακείο του μέλλοντος

Το µέλλον ανήκει σε... εκείνους που το προετοιµάζουν λέει µια παλιά, σοφή ρήση κι αν αυτό ισχύει γενικά στη ζωή, σίγουρα ταιριάζει απολύτως στην περίπτωση του internet και του τρόπου µε τον οποίο αυτό αξιοποιείται από τα σύγχρονα φαρµακεία. Η σχέση των φαρµακείων µε το Διαδίκτυο και τις πολλές δυνατότητές του απασχολεί πλέον όλο και περισσότερους επαγγελµατίες του φαρµακευτικού τοµέα, ενώ ήταν και ένα από τα βασικά θέµατα του τρίτου επιστηµονικού φόρουµ που διοργάνωσε ο Επιστηµονικός Όµιλος Νέων Φαρµακοποιών (ΕΟΝΕΦ) στο ξενοδοχείο Divani Caravel της Αθήνας το σαββατοκύριακο 24 και 25 Απριλίου, υπό το γενικό τίτλο «Ο φοιτητής και ο νέος φαρµακοποιός στο προσκήνιο των εξελίξεων».

Μεταξύ των σχετικών παρουσιάσεων που έγιναν στο πλαίσιο του φόρουµ από τους πολλούς και σηµαντικούς επιστήµονες του φαρµακευτικού χώρου και όχι µόνο που συµµετείχαν στις εργασίες του, ενδιαφέρον παρουσιάζει η τοποθέτηση του φαρµακοποιού και εκδότη του «Φαρµακευτικού Κόσµου» Τάκη Χονδρογιάννη, σχετικά µε το ρόλο του internet στο φαρµακείο του µέλλοντος, τα βασικά σηµεία της οποίας παρουσιάζονται παρακάτω.

Για να µιλήσουµε για το internet στο φαρµακείο του µέλλοντος, για να κοιτάξουµε δηλαδή προς τα εµπρός και προς τα πάνω, πρέπει πρώτα απ’ όλα να διαπιστώσουµε «πού πατάν τα πόδια µας», πού βρισκόµαστε σήµερα. Αν το παρόν εγκυµονεί το µέλλον, πρέπει να γνωρίσουµε ποιο είναι το φαρµακείο του σήµερα και τι θέση καταλαµβάνει το internet σ’ αυτό ακριβώς το φαρµακείο του σήµερα. Αυτό πρέπει να είναι το σηµείο της αφετηρίας µας. Κι από εδώ που είµαστε να επιχειρήσουµε να ξετυλίξουµε το νήµα της λογικής αλλά και της φαντασίας µας για να διανύσουµε την απόσταση προς το µέλλον –το κοντινό αλλά και το πιο µακρινό– για να αντικρύσουµε το µελλοντικό φαρµακείο, αυτό που θα χρησιµοποιεί το µελλοντικό internet (γιατί ας µην ξεχνάµε εκτός από το φαρµακείο, στο µέλλον θα αλλάξει και το internet).

Στην παρούσα φάση, λοιπόν, ας επικεντρωθούµε στο παρόν.

Πραγµατικότητα το internet για το ελληνικό φαρµακείο

Το φαρµακείο του σήµερα είναι ένα κατάστηµα που προσφέρει στο κοινό προϊόντα – κατά κύριο λόγο – και υπηρεσίες υγείας. Το δυναµικό του – στην πλειοψηφία των περιπτώσεων – απαρτίζεται από ένα φαρµακοποιό και –συνήθως– ένα βοηθό φαρµακείου, ενώ διαθέτει µια µεγάλη γκάµα φαρµακευτικών και παραφαρµακευτικών ειδών, µε το φάρµακο να κυριαρχεί, κατά ένα συντριπτικό 80% περίπου, στον όγκο των πωλήσεών του.

Η συγκεκριµένη αυτή µορφή του «ατοµικού φαρµακείου», όπως το χαρακτηρίζουµε, είναι µια µορφή που αντικειµενικά µπλοκάρει την ανάπτυξη και αξιοποίηση των µεγάλων πραγµατικά δυνατοτήτων που προσφέρει ο τριπλός ρόλος του φαρµακοποιού: επιστηµονικός, επιχειρηµατικός, κοινωνικός. Το ασφυκτικό ωράριο εργασίας (που επιβαρύνεται από τις εφηµερίες), η χαοτική γραφειοκρατία της συνταγογραφίας των ασφαλιστικών ταµείων, αλλά και η πληθώρα των ειδών που συµπεριλαµβάνονται στην επαγγελµατική του ύλη είναι οι κύριοι παράγοντες που εγκλωβίζουν τον Έλληνα φαρµακοποιό σε ένα σχεδόν αποκλειστικά µεταπρατικό εµπορευµατικό ρόλο, περιορίζοντας στο ελάχιστο τον επιστηµονικό και κοινωνικό του χαρακτήρα.

Το «ατοµικό φαρµακείο» ουσιαστικά στρεβλώνει τις προτεραιότητες του φαρµακοποιού: ο επιστηµονικός ρόλος –δηλαδή ο ρόλος του συµβούλου του ασθενή σε θέµατα φαρµακοθεραπείας και γενικότερα πρωτοβάθµιας περίθαλψης– ενώ θα έπρεπε να ήταν πρώτος, έρχεται µακράν δεύτερος. Την ίδια στιγµή ο κοινωνικός του ρόλος –όσον αφορά στην ενηµέρωση, εκπαίδευση και καθοδήγηση του γενικού πληθυσµού, αλλά και τη λειτουργία του ως συµβούλου της Πολιτείας στη φαρµακευτική και γενικότερα υγειονοµική περίθαλψη– ακόµα πιο µακράν, έρχεται τρίτος.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να δούµε τι θέση καταλαµβάνει σήµερα η ηλεκτρονική τεχνολογία και ειδικότερα το internet στην καθηµερινότητα του Έλληνα φαρµακοποιού.

Το πρώτο που µπορούµε να πούµε είναι ότι η ηλεκτρονική τεχνολογία βρίσκεται εδώ και καιρό µέσα στο ελληνικό φαρµακείο. Σε έρευνα που διεξήγαγε το Νοέµβριο του 2007 η MRB Hellas για λογαριασµό της Aegate Hellas, έρευνα στην οποία συµµετείχε το 10% των φαρµακείων που λειτουργούν στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, διαπιστώθηκε ότι το 73% του δείγµατος χρησιµοποιεί υπολογιστή για να φέρει σε πέρας τις καθηµερινές δραστηριότητές του.

Η ηλεκτρονική τεχνολογία, για την οποία γίνεται λόγος στην έρευνα, επικεντρώνεται στα προγράµµατα διαχείρισης φαρµακείου, δηλαδή στα λογισµικά ταµειο-λογιστικής διαχείρισης που αυτοµατοποιούν την εµπορική λειτουργία του φαρµακείου. Τα προγράµµατα αυτά έχουν πολλές λειτουργίες (δυνατότητα πωλήσεων βάσει του barcode, διαχείριση των λογιστικών βιβλίων, προσδιορισµός του οικονοµικού αποτελέσµατός του, παροχή πληροφοριακών και στατιστικών στοιχείων online, αλλά και παραγγελιοληψία µεταξύ φαρµακείου και φαρµακαποθήκης, για να αναφερθούµε σε µερικές από αυτές).

Αυτή ακριβώς την ηλεκτρονική τεχνολογία έφερε στο φαρµακείο η ανάγκη να αποφορτισθεί ο φαρµακοποιός από τον όγκο της γραφειοκρατίας, αλλά και από τη διαχείριση της µεγάλης και πολυποίκιλης πλέον επαγγελµατικής του ύλης. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο φαρµακοποιός ήρθε πολύ πιο γρήγορα σε επαφή µε τη µηχανοργάνωση και την εγκατέστησε στο χώρο της δουλειάς του, σε συγκριτικά πολύ µεγαλύτερο ποσοστό από τους άλλους επαγγελµατίες της υγείας. Αξίζει εδώ να σηµειωθεί πως σηµαντικότατο ρόλο στην ταχύτερη διείσδυση της µηχανοργάνωσης στο φαρµακείο έπαιξαν οι προµηθευτικοί συνεταιρισµοί στους οποίους ανήκουν περίπου 5.500 φαρµακεία.

Όπως γίνεται βεβαίως κατανοητό, τα διάφορα λογισµικά διαχείρισης φαρµακείου, όσο χρήσιµα και αν είναι στη διεκπεραίωση χρονοβόρων κατά τ’ άλλα διαδικασιών, λόγω της φύσης τους έχουν περιορισµένες δυνατότητες, καθώς διευκολύνουν µόνο το πεδίο της εµπορίας στο φαρµακείο και δεν εξυπηρετούν το γενικότερο επιχειρηµατικό ρόλο του φαρµακοποιού. Το στοιχείο αυτό δηµιουργεί από µόνο του προβλήµατα, καθώς η επιχειρηµατική δράση οφείλει, πέραν όλων των άλλων, να παρακολουθεί επιπλέον αλλά και να συµπορεύεται µε τις εξελίξεις στον κλαδικό, επαγγελµατικό τοµέα.

Επιπλέον, υπάρχει µια σειρά σηµαντικών αναγκών, η εκπλήρωση των οποίων προσφέρει πρόσθετη αξία στο επάγγελµα του φαρµακοποιού, ωστόσο οι ανάγκες αυτές δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν µέσω ενός προγράµµατος διαχείρισης φαρµακείου. Μεταξύ των αναγκών αυτών, θα ξεχωρίζαµε ως σηµαντικότερες τις εξής:

• Ανάγκη για ενηµέρωση πάνω στις εξελίξεις που αφορούν στο επιστηµονικό κοµµάτι της δουλειάς του φαρµακοποιού
• Ανάγκη για διαρκή επιστηµονική επιµόρφωση και κατάρτιση
• Ανάγκη για άµεση επικοινωνία του φαρµακοποιού µε τους συναδέλφους του, τα συλλογικά όργανα, τους δηµόσιους φορείς, τους προµηθευτές του και τους ασθενείς του.

Αυτού του είδους οι ανάγκες καλύπτονται µόνο µέσα από το internet, καθώς έχει απεριόριστες εφαρµογές και δυνατότητες, είναι ένα µέσο εύχρηστο και διαρκώς εξελισσόµενο, ενώ το περιεχόµενό του διαρκώς ανανεώνεται και προσαρµόζεται εξατοµικευµένα στις ανάγκες του κάθε ατόµου - χρήστη.

Αυτοί είναι και οι λόγοι για τους οποίους το internet κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος, ενώ ορίζει ουσιαστικά τη σύγχρονη πραγµατικότητα και δίνει λύσεις εκεί όπου τα υπόλοιπα µέσα υστερούν.

Ενδεικτικά όλων των παραπάνω είναι και τα συµπεράσµατα της σχετικής έρευνας που πραγµατοποίησε το site «www.f-kosmos.gr» κατά το πρώτο τρίµηνο του 2010 σε δείγµα 800 φαρµακείων, δηλαδή στο 8% του πανελλαδικού συνόλου. Σύµφωνα µε τα συµπεράσµατα αυτά, τα φαρµακεία είναι συνδεδεµένα µε το Διαδίκτυο σε ένα ποσοστό που κυµαίνεται από 73 έως και 78%, δηλαδή σε ποσοστό σχεδόν ίδιο µε το ποσοστό των φαρµακείων που διαθέτουν υπολογιστή, σύµφωνα µε την έρευνα της Aegate Hellas που προαναφέρθηκε.

Καθοριστικές οι ενηµερωτικές δυνατότητες του internet

Αναµφίβολα, λοιπόν, η χρήση του internet συνδέεται µε ορισµένες δυνατότητες για τους σύγχρονους φαρµακοποιούς, µε πρώτη και περισσότερο προβεβληµένη αυτή της άµεσης ενηµέρωσης. Πραγµατικά, το internet έχει, πρώτα απ’ όλα, έναν κατ’ εξοχήν ενηµερωτικό ρόλο, καθώς καλύπτει την ανάγκη του φαρµακοποιού για άµεση πληροφόρηση πάνω στις επαγγελµατικές, επιστηµονικές και επιχειρηµατικές εξελίξεις. Ασφαλώς, πρόκειται για µια ιδιαίτερα σηµαντική λειτουργία, επειδή:

• Σε µια εποχή που τα δεδοµένα αλλάζουν µε ταχύτατους ρυθµούς, είναι σηµαντικό για τον επαγγελµατία φαρµακοποιό να µη µένει πίσω αλλά να ακολουθεί την επικαιρότητα, κάποιες φορές µάλιστα να τη διαµορφώνει ο ίδιος. Η έγκαιρη ενηµέρωση για ζητήµατα που αφορούν στον κλάδο του, κυρίως για ρυθµίσεις και κανονισµούς που διέπουν την καθηµερινή άσκηση του επαγγέλµατός του, αλλά και για ειδήσεις που αφορούν στα φάρµακα και στην ασφάλειά τους (φαρµακοεπαγρύπνηση), είναι µερικές µόνο από τις ουσιώδεις ανάγκες ενηµέρωσης που καλύπτει το internet.
• Η ενηµέρωση για επίκαιρα θέµατα υγείας, για τις εξελίξεις στην έρευνα των φαρµάκων και την ανάπτυξη νέων θεραπειών, αλλά και η ενηµέρωση για ευκαιρίες επιστηµονικής κατάρτισης και επιµόρφωσης µέσα από εκδηλώσεις και σεµινάρια προσθέτουν σηµαντικά στη διά βίου εκπαίδευση του επιστήµονα - φαρµακοποιού, ενώ ενισχύουν σαφέστατα και το συµβουλευτικό του ρόλο.
• Η άµεση και σφαιρική ενηµέρωση γύρω από τα δρώµενα της φαρµακευτικής αγοράς και η ανίχνευση των σύγχρονων εµπορικών τάσεων και ευκαιριών, πλεονεκτήµατα που προσφέρει επίσης το internet, είναι εξίσου σηµαντικά για την επιτυχία του φαρµακοποιού ως επιχειρηµατία.

Διαδικτυακές πηγές ενηµέρωσης για φαρµακοποιούς

Αν θα θέλαµε στο σηµείο αυτό να επισηµάνουµε τις σηµαντικότερες επιµέρους πηγές του internet από τις οποίες αντλούν οι φαρµακοποιοί την ενηµέρωσή τους, αυτές θα ήταν οι εξής:

• Οι ιστοσελίδες των συνδικαλιστικών και συνεταιριστικών οργάνων των φαρµακοποιών (Π.Φ.Σ., τοπικοί φαρµακευτικοί σύλλογοι, Ο.Σ.Φ.Ε. κ.λπ.) που ολοένα και πληθαίνουν στο internet. Αξιόλογες προσπάθειες στο ελληνικό Διαδίκτυο αποτελούν, για παράδειγµα, τα sites των φαρµακευτικών Συλλόγων Αττικής, Θεσσαλονίκης, Κιλκίς, των νοµών της Κρήτης, της Αχαΐας και της Μαγνησίας. Αυτή τη στιγµή 24 σύλλογοι σε σύνολο 54 (δηλαδή ποσοστό 44,4%) έχουν εκπροσώπηση στο internet, προσφέροντας στα µέλη τους επαγγελµατική αλλά και επιστηµονική ενηµέρωση και επιµόρφωση.
• Ειδησεογραφικά φαρµακευτικά sites: οι ιστοσελίδες του «Φαρµακευτικού Κόσµου» (www.f-kosmos.gr) για περισσότερα από 3 χρόνια αποτελούν σηµείο αναφοράς στην ενηµέρωση του Έλληνα φαρµακοποιού, προσφέροντάς του σε καθηµερινή βάση άµεση, έγκυρη και ολοκληρωµένη πληροφόρηση, αλλά και διευκολύνοντας την άσκηση του επαγγέλµατός του και προάγοντας την επιστηµονική του κατάρτιση.
• Online συνδροµητικές εφαρµογές φαρµάκων, όπως η διαδραστική ανοιχτή ηλεκτρονική βάση δεδοµένων «φ-αναζήτηση», η οποία ανήκει κι αυτή στο «Φαρµακευτικό Κόσµο». Μέσω της καθηµερινής ανανέωσής της, αλλά και της διαρκούς στήριξης που της παρέχει µια οµάδα επιστηµόνων υγείας σε µια σειρά θεµάτων φαρµακοθεραπείας και πρωτοβάθµιας περίθαλψης γενικότερα, προσφέρει στο φαρµακοποιό ένα έγκυρο και εύχρηστο εργαλείο, έναν πολύτιµο «βοηθό» µε άλλα λόγια στην καθηµερινή άσκηση του επαγγέλµατός του.
• Η Aegate, επίσης, είναι µια εταιρεία παροχής υπηρεσιών πιστοποίησης φαρµακευτικών προϊόντων, η οποία παρέχει πληροφορίες ασφάλειας και προειδοποιήσεις σχετικά µε τις θεραπευτικές αγωγές των ασθενών, ενώ και η συνδροµητική εφαρµογή GeneMedRx φαρµακείου, παρέχει ένα σύστηµα ελέγχου και προειδοποίησης αλληλεπιδράσεων φαρµάκων, σκευασµάτων OTC, τροφών, και συµπληρωµάτων διατροφής, βασιζόµενη στον κυτοχρωµικό µεταβολισµό των φαρµάκων.
• Ιστοσελίδες εγχώριων και διεθνών επιστηµονικών οργανισµών και δηµόσιων φορέων (Ε.Ο.Φ., Ι.Φ.Ε.Τ., υπουργείων, Ε.Μ.Ε.Α., P.G.E.U, F.I.P. κ.ά.), ασφαλιστικών ταµείων, επαγγελµατικών –συνδικαλιστικών φορέων στο χώρο της φαρµακευτικής αγοράς (Π.Ε.Φ., Σ.Φ.Ε.Ε, Π.Σ.Φ. Ε.Φ.Ε.Χ κ.ά.), εκπαιδευτικών οργανισµών (π.χ. πανεπιστηµίων κτλ.).
• Ιστοσελίδες ιατροφαρµακευτικού περιεχοµένου που ανήκουν σε ιδιώτες φαρµακοποιούς, γιατρούς, ακαδηµαϊκά πρόσωπα και φορείς, φαρµακευτικές εταιρείες, επιστηµονικές εταιρείες και διάφορες οργανώσεις, µη-κυβερνητικές ή και άλλου τύπου. Από αυτές ο φαρµακοποιός µπορεί να αντλήσει χρήσιµες πληροφορίες που θα τον βοηθήσουν στη διεκπεραίωση του επιστηµονικού και κοινωνικού του ρόλου.
• Φαρµακευτικά φόρουµ, blogs και οµάδες (groups) σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, Twitter), τα οποία πέραν του ρόλου τους στην επικοινωνία και την επαγγελµατική συσπείρωση των φαρµακοποιών, έχουν και ρόλο ενηµερωτικό, µε τους ίδιους τους χρήστες –φαρµακοποιούς να αποτελούν ταυτόχρονα τους φορείς και τους δέκτες της πληροφόρησης.
• Αυτή τη στιγµή, στο ελληνικό Διαδίκτυο υπάρχουν πάνω από 10 αξιόλογα φαρµακευτικά blogs τέτοιου τύπου, φτιαγµένα µε µεράκι από νέους (κυρίως) φαρµακοποιούς, µε τα blogs «Φαρµακοποιοί» (farmakopoioi.blogspot.com), «Ιστολόγιο του Φαρµάκου» (emitak.blogspot.com), «Pharma Team» (pharmateam.blogspot.com) και «Φαρµακευτικά και άλλα» (pharmakeutika.blogspot.com) να ξεχωρίζουν.

«Εργαλείο» επικοινωνίας και συµβουλευτικής δράσης το Διαδίκτυο

Το internet παίζει ένα σηµαντικότατο ρόλο και στην επικοινωνία του φαρµακοποιού µε τους συναδέλφους του, µε τα συνδικαλιστικά όργανα, µε το κράτος, µε τα ασφαλιστικά ταµεία, µε τις φαρµακευτικές εταιρείες και τους εµπορικούς προµηθευτές του, καθώς και µε τους καταναλωτές - πελάτες του. Με τη χρήση της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας (e-mail), η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση καθίστανται δυνατές σε χρόνο µηδέν, ενώ παρακάµπτονται ταυτόχρονα χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες. Παράλληλα, µέσα από τη συµµετοχή σε φόρουµ ανταλλαγής απόψεων, σε εφαρµογές συνοµιλίας σε ζωντανό χρόνο (chatting), καθώς και σε blogs ή και σε sites κοινωνικής δικτύωσης, συσφίγγονται οι διαπροσωπικές σχέσεις, δηµιουργούνται προσωπικές και επαγγελµατικές επαφές, δίνονται κίνητρα για σκέψη και αφορµές για συντονισµένη δραστηριοποίηση σε επιστηµονικές και κοινωνικές εκδηλώσεις, ενώ παράλληλα ισχυροποιείται συνολικά η παρουσία του Έλληνα φαρµακοποιού στην ηλεκτρονική κοινότητα.

Βεβαίως, η επικοινωνία αυτή έχει και τα επιχειρηµατικά της οφέλη, καθώς δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι πέρα από τις δυνατότητες που προσφέρει για επικοινωνία, το internet προβάλλει ευρέως και µε χαµηλό κόστος την επιχείρηση του φαρµακοποιού, ενώ διαφηµίζει το φαρµακείο του και τις υπηρεσίες που προσφέρει και κατ’ επέκταση µπορεί να αυξήσει και να συσπειρώσει την πελατεία του.

Παράλληλα µε όλα τα παραπάνω, το internet αναδεικνύει και το συµβουλευτικό - κοινωνικό ρόλο του φαρµακοποιού. Ολοένα και περισσότεροι φαρµακοποιοί προχωρούν σήµερα στην κατασκευή προσωπικών ιστοσελίδων ή και ηλεκτρονικών σελίδων για τα φαρµακεία τους, ενώ αρκετοί προχωρούν στην ανάρτηση κειµένων σε προσωπικά τους blogs, επιβεβαιώνοντας µια τάση που αναµένεται να ισχυροποιηθεί κατά τα επόµενα χρόνια. Ήδη πάνω από 100 προσωπικές ιστοσελίδες φαρµακοποιών και φαρµακείων δίνουν το παρών στο ελληνικό Διαδίκτυο, µε τις περισσότερες από αυτές να παρέχουν στους πολίτες πληροφόρηση για θέµατα φαρµακοθεραπείας, εξειδικευµένη ενηµέρωση για τα σύγχρονα βιοτεχνολογικά φάρµακα, αλλά και συµβουλές πάνω στη σωστή χρήση των φαρµάκων και των προϊόντων φαρµακείου γενικότερα (παραφαρµακευτικά είδη, ιατροτεχνολογικά προϊόντα, εναλλακτικές θεραπείες, καλλυντική περιποίηση). Κατ’ αυτόν τον τρόπο αναδεικνύεται ο επιστηµονικός – συµβουλευτικός - κοινωνικός ρόλος του φαρµακοποιού, αποδεικνύοντας ότι µπορεί να τον εµπιστευτεί ο πολίτης και για θέµατα που αφορούν στην υγεία, την ευεξία, αλλά και την υγιεινή του περιποίηση.

Δυνατότητες και ερωτηµατικά για το φαρµακείο του αύριο...

Όπως δείχνουν όλα τα στοιχεία, το φαρµακείο του αύριο δε θα είναι απλά και µόνο το φαρµακείο «του ενός φαρµακοποιού και του ενός υπαλλήλου». Οι πιέσεις που θα δεχθεί το ελληνικό φαρµακείο από τις περιοριστικές πολιτικές µιας υπερχρεωµένης κοινωνικής ασφάλισης, οι κλιµακούµενες απαιτήσεις των ιδιωτικών ασφαλίσεων για συµπίεση του αυξηµένου κόστους στο χώρο του φαρµάκου και κυρίως η µελλοντική είσοδος των µεγάλων επιχειρήσεων στη φαρµακευτική αγορά σε ένα πεδίο ελεύθερου ανταγωνισµού, αναµένεται να οδηγήσουν σε σηµαντικές αλλαγές ως προς τη µορφή και τη δοµή του.

Το ανεξάρτητο φαρµακείο του µέλλοντος θα είναι και το φαρµακείο που θα προκύψει από τη συγχώνευση -συνένωση κεφαλαίων και ανθρώπινου δυναµικού µικρότερων µονάδων. Σε ένα τέτοιο - οικονοµικά ισχυρό - φαρµακείο, ο φαρµακοποιός θα βρει το χρόνο, το χώρο και την οργάνωση ώστε να ανακαταλάβει τα χαµένα εδάφη της επιστηµονικής και κοινωνικής του αξιοπιστίας. Στη νέα εποχή των αυξηµένων απαιτήσεων για την ασφάλεια και την καλή χρήση των φαρµάκων, στην εποχή κατά την οποία ο καταναλωτής δέχεται καταιγισµό πληροφοριών και είναι περισσότερο «ψαγµένος» και συνειδητοποιηµένος ως προς τις αναζητήσεις του, το ακριβότερο – κυριολεκτικά και µεταφορικά - προϊόν του φαρµακείου θα είναι η επιστηµονική συµβουλή και η παροχή ολοκληρωµένης φαρµακευτικής φροντίδας. Η ίδια η σχέση φαρµακοποιού - ασθενή αλλάζει. Σε µια τέτοια εποχή είναι προφανές ότι µετατοπίζεται ο ίδιος ο σκοπός του φαρµακευτικού επαγγέλµατος, από τη διάθεση του φαρµάκου προς το πεδίο της φροντίδας και υποστήριξης του ασθενή. Η σειρά προτεραιοτήτων του φαρµακοποιού αλλάζει χωρίς να υπάρχει πια απόσταση ανάµεσα στους ρόλους. Για να εκπληρώσεις τον επιχειρηµατικό σου ρόλο, πρέπει πρώτα να είσαι επιστήµονας µε κοινωνική προσφορά.

Με το δεδοµένο της εφαρµογής σφαιρικής αλλά και εστιασµένης φαρµακευτικής φροντίδας στον ασθενή, οι απαιτήσεις από την ιντερνετική σύνδεση του φαρµακείου γίνονται µεγαλύτερες. Οι ηλεκτρονικές επιστηµονικές βιβλιοθήκες για το φάρµακο αναπτύσσουν τώρα θεραπευτικά µοντέλα που έχοντας ως βάση τη φαρµακοθεραπευτική καρτέλα του ασθενή, στηρίζουν την υγειονοµική εκπαίδευση του ασθενή, τον προγραµµατισµό και την παρακολούθηση των θεραπευτικών στόχων, ενώ αξιολογούν τα τελικά αποτελέσµατα. Αυτές οι βιβλιοθήκες περνούν στην πλήρη ανάπτυξη φαρµακοθεραπευτικών ενοτήτων που σχετίζονται µε τα νέα βιοτεχνολογικά φάρµακα και τις θεραπείες που θα προκύψουν από την αξιοποίηση της γνώσης του ανθρώπινου γονιδιώµατος.

Ταυτόχρονα όµως µε τις αλλαγές που θα συντελεστούν στο φαρµακευτικό επάγγελµα, θα επέλθουν σηµαντικές αλλαγές στην ίδια τη δοµή, στις λειτουργίες και στις δυνατότητες του Διαδικτύου. Γρηγορότερες ταχύτητες σύνδεσης του χρήστη και επικράτηση της ευρυζωνικότητας, σε συνδυασµό µε την αναβάθµιση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και την εξάπλωση των συσκευών χειρός µε δυνατότητα σύνδεσης στο Διαδίκτυο, θα καταστήσουν τη χρήση του internet ένα απολύτως απαραίτητο και αναπόσπαστο κοµµάτι της καθηµερινής εργασίας του φαρµακοποιού.

Προετοιµάζοντας το µέλλον στο... «θαυµαστό, καινούργιο κόσµο» της τεχνολογίας

Η πλήρης µηχανοργάνωση των επαγγελµατικών διαδικασιών και η ηλεκτρονική διασύνδεση όλου του φαρµακευτικού κυκλώµατος φαρµακοβιοµηχανίας, φαρµακαποθήκης, φαρµακείου, γιατρών, νοσοκοµείων, ασφαλιστικών ταµείων και κράτους, είναι µερικά µόνο από τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα της «νέας, ηλεκτρονικής» εποχής για τα φαρµακεία. Παράλληλα, η ηλεκτρονική κάρτα υγείας του ασθενή, ακόµη και η κατακόρυφη αύξηση της ατοµικής και συλλογικής εκπροσώπησης των φαρµακοποιών στο Διαδίκτυο, η αυξηµένη χρήση του internet στην online αναµετάδοση διαλέξεων, στην πραγµατοποίηση επιµορφωτικών σεµιναρίων από απόσταση, καθώς και διαδικτυακών συνδιασκέψεων των φαρµακευτικών φορέων, θα αποτελέσουν µερικά ακόµη από τα γνωρίσµατα του φαρµακευτικού τοµέα στο «θαυµαστό, καινούργιο κόσµο» της ηλεκτρονικής εποχής.

Μια ακόµη µελλοντική εξέλιξη θα αφορά πιθανότατα στην εξάπλωση των ηλεκτρονικών φαρµακείων (online pharmacies - internet pharmacies - virtual drugstores) και στη χώρα µας. Τα φαρµακεία αυτά, τα οποία ξεφεύγουν από τη λογική της απλής ιστοσελίδας –που αποτελεί ηλεκτρονική παρουσία ενός συµβατικού φαρµακείου και περιορίζεται στην παροχή ιατρικών συµβουλών (όπως ήδη αναφέραµε)– µπορεί να αποτελούν και ηλεκτρονικές µορφές φαρµακείων που διαθέτουν στο κοινό φάρµακα συνταγογραφούµενα ή µη (Μ.Υ.ΣΥ.ΦΑ.), καθώς και άλλα φαρµακευτικά και παραφαρµακευτικά προϊόντα (που προς το παρόν νοµοθετικά απαγορεύονται).

Αξίζει να θυµίσουµε εδώ ότι στο εξωτερικό, τα ηλεκτρονικά φαρµακεία που διαθέτουν στο κοινό συνταγογραφούµενα φάρµακα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

• Εκείνα που ζητούν από τον καταναλωτή να τους αποστείλει τη συνταγή του θεράποντος γιατρού, την ελέγχουν και αποστέλλουν τα φάρµακα, και σε αυτά που
• Προβαίνουν σε µια εικονική εξέταση του ασθενή και την έκδοση της σχετικής συνταγής, την οποία και εκτελούν αποστέλλοντας τα φάρµακα. Τα συγκεκριµένα ισχυρίζονται ότι διαθέτουν εξειδικευµένο ιατρικό προσωπικό, διαθέσιµο σε 24ωρη βάση, αρµόδιο να δίνει απαντήσεις σε ερωτήµατα των καταναλωτών, αντικαθιστώντας τη σωµατική εξέταση µε εικονική, ηλεκτρονική διάγνωση.

Τα τελευταία είναι βεβαίως και αυτά που εγκυµονούν τους σηµαντικότερους κινδύνους για την υγεία του ασθενή - καταναλωτή.

Το ερώτηµα που πλανάται σήµερα λοιπόν είναι το αν πρέπει να είµαστε αισιόδοξοι για το µέλλον του φαρµακείου µέσα στο ιντερνετικό περιβάλλον. Η απάντηση είναι «φυσικά, ναι!». Κανείς δεν πρέπει να αµφιβάλει, να αναρωτιέται, να ταλαντεύεται! Η ζωή είναι εδώ και οι προκλήσεις, οι ευκαιρίες, οι δυνατότητες, όλα είναι µπροστά µας. Το φαρµακείο του αύριο, αλλά και ο φαρµακοποιός του αύριο, θα είναι πολύ καλύτερα από ό,τι είναι σήµερα. Κι αυτό θα είναι έργο των νέων συναδέλφων, του «νέου αίµατος» του κλάδου. Με την πολύτιµη συνδροµή του internet, φυσικά.

Όσο για εµάς –τους περισσότερο ή λιγότερο παλαιούς συναδέλφους– ελπίζω να µπορέσουµε να παρακολουθήσουµε αυτή τη συµπόρευση των νέων µε την ηλεκτρονική εποχή. Σε ό,τι µε αφορά πάντως, δεν πρέπει να κρύψω ότι στην ταραχώδη σχέση µου µε τη νέα τεχνολογία, έρχονται στιγµές που φωνάζω αυτό που έγραψε κάποιος ανώνυµος στον τοίχο: «Σταµάτα το internet να κατέβω»!