Βελτιστοποίηση της θεραπείας της νόσου Πάρκινσον

Η νόσος του Πάρκινσον είναι μια από τις πιο κοινές νευροεκφυλιστικές διαταραχές, δεύτερη σε συχνότητα εμφάνισης μετά τη νόσο Αλτσχάιμερ⁽⁵⁾. Χαρακτηρίζεται από τον προοδευτικό εκφυλισμό της οδού της ντοπαμίνης της μέλαινας ουσίας⁽⁴⁾ και είναι περισσότερο διαδεδομένη στους άνδρες συγκριτικά με τις γυναίκες⁽²⁾. Η εισαγωγή της λεβοντόπα τη δεκαετία του 1960 έφερε επανάσταση στη θεραπεία της νόσου του Πάρκινσον. Συνεχίζει να αποτελεί την πιο αποτελεσματική συμπτωματική θεραπεία καθώς βελτιώνει τα περισσότερα παρκινσονικά συμπτώματα και σχετίζεται με εμφανή μείωση του ποσοστού θνησιμότητας⁽⁴⁾. 

Ένα βασικό μέρος της φροντίδας των ασθενών με Πάρκινσον είναι η διαχείριση της πρόσληψης τροφής και ενέργειας. Μια τέτοια διαδικασία επιτρέπει την υγιή διατροφική κατάσταση, την ελαχιστοποίηση των διατροφικών διαταραχών, την ανακούφιση των συμπτωμάτων και τη διαχείριση της θεραπείας με λεβοντόπα⁽⁵⁾. Όλες οι απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με την αλληλεπίδραση ορισμένων ομάδων τροφίμων με τη λεβοντόπα, αλλά και την επίδρασή τους στη νόσο του Πάρκινσον περιλαμβάνονται στην ενότητα «Φάρμακο & Διατροφή» της f-anazitisi.

Case study: Levodopa (L-DOPA)

Η λεβοντόπα (L-DOPA) είναι πρόδρομος της ντοπαμίνης και, σε αντίθεση με τη ντοπαμίνη, μπορεί να διασχίσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Ωστόσο μόνο περίπου το 1% της λεβοντόπα που λαμβάνεται από το στόμα φθάνει στον εγκέφαλο λόγω της ταχείας μετατροπής της σε ντοπαμίνη από περιφερικές αποκαρβοξυλάσες αρωματικών L-αμινοξέων. Για την αναστολή του εξωεγκεφαλικού μεταβολισμού, η λεβοντόπα συνδυάζεται με καρβιντόπα ή βενσεραζίδη⁽¹⁾. Σύμφωνα με μελέτες, η λεβοντόπα παρουσιάζει βραδύτερο ρυθμό απορρόφησης μετά την πρόσληψη τροφής, ανεξάρτητα από τη μορφή του σκευάσματος (άμεσης, παρατεταμένης ή ελεγχόμενης αποδέσμευσης). Ως εξήγηση για αυτά τα αποτελέσματα, μπορεί να προταθεί η καθυστερημένη γαστρική κένωση παρουσία τροφής, συνεπώς συστήνεται η λεβοντόπα να λαμβάνεται 30-60 λεπτά πριν από το γεύμα^(1,3).

Φαρμακευτική αλληλεπίδραση

Λεβοντόπα & πρωτεΐνες: Μια δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες συσχετίζεται με τη χαμηλότερη αποτελεσματικότητα της λεβοντόπα, με πιο πιθανό μηχανισμό τον ανταγωνισμό με τα αμινοξέα για τη μεταφορά μέσω του αιματοεγκεφαλικού φραγμού. Στο πρώιμο στάδιο της νόσου, μια δίαιτα χαμηλή σε πρωτεΐνες μπορεί να προταθεί ως πρώτη επιλογή. Οι ασθενείς με προχωρημένη νόσο ή σοβαρές κινητικές διακυμάνσεις μπορεί να επωφεληθούν από μια δίαιτα ανακατανομής πρωτεϊνών, με κατανάλωση της ημερήσιας ποσότητας πρωτεΐνης στο τελευταίο γεύμα της ημέρας⁽¹⁾.

Λεβοντόπα & σίδηρος: Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι ο σίδηρος μπορεί να συμβάλει στην παθογένεση της νόσου του Πάρκινσον. Επιπρόσθετα, μπορεί να σχηματίσει χηλικές ενώσεις με φάρμακα που περιέχουν δομή κατεχόλης και αυτός φαίνεται να είναι ο πιο πιθανός μηχανισμός της αλληλεπίδρασης με τη λεβοντόπα. Κατά συνέπεια, το διάστημα των 2 ωρών μεταξύ της χορήγησης λεβοντόπα και τροφών πλούσιων σε σίδηρο θα πρέπει να διατηρείται για να αποφευχθεί η χηλίωση⁽¹⁾.

Λεβοντόπα & βιταμίνες: Η βιταμίνη Β6 ενεργοποιεί την ενζυμική αποκαρβοξυλίωση των αρωματικών L-αμινοξέων και ως εκ τούτου μπορεί να επιταχύνει το μεταβολισμό της λεβοντόπα. Για αυτό το λόγο, συνιστάται η συγχορήγηση αναστολέων της αποκαρβοξυλάσης, όπως η καρβιντόπα, για την εξουδετέρωση της αρνητικής επίδρασης της πυριδοξίνης⁽¹⁾.

Αντιθέτως, η βιταμίνη C μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τη βιοδιαθεσιμότητα της λεβοντόπα, πιθανώς μέσω της μείωσης του γαστρικού pH και της προαγωγής της διαλυτότητας της λεβοντόπα. Επιπλέον, η βιταμίνη C μπορεί να διεγείρει τις κινήσεις του εντέρου και ως εκ τούτου να συμβάλει στην ταχύτερη έναρξη της δράσης της λεβοντόπα⁽¹⁾.

Λεβοντόπα & φυτικές ίνες: Οι φυτικές ίνες επιδρούν θετικά μέσω διάφορων μηχανισμών στη βιοδιαθεσιμότητα της λεβοντόπα. Η καθυστέρηση της γαστρικής κένωσης από τις φυτικές ίνες μπορεί να αυξήσει την αποικοδόμηση της λεβοντόπα στο στομάχι και ως εκ τούτου να συμβάλει στη μείωση της Cmax⁽¹⁾. Ένας άλλος πιθανός μηχανισμός είναι η τροποποίηση του προσυστημικού μεταβολισμού της λεβοντόπα, με αποτέλεσμα την αύξηση της έκτασης της απορρόφησής της⁽⁴⁾.

Αλληλεπίδραση σχετικά με την πάθηση

Αρκετές μελέτες έχουν επισημάνει τη δυνητική νευροτοξική επίδραση του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων, είτε μέσω της αύξησης του οξειδωτικού στρες μέσω ενδοκυτταρικής επίδρασης ασβεστίου είτε μέσω προσμείξεων με νευροτοξικά φυτοφάρμακα που δρουν ως τοξική ουσία στους μέλαινας νευρώνες⁽²⁾. Επιπλέον, η πρόσληψη γαλακτοκομικών μειώνει τα επίπεδα ουρικού οξέος, γεγονός που σχετίζεται με συχνότερη εμφάνιση και ταχύτερη εξέλιξη της νόσου⁽⁷⁾.

Στην νόσο του Πάρκινσον, η γαστρεντερική δυσλειτουργία συχνά παρατηρείται αρκετά χρόνια πριν από τη διάγνωση. Η νόσος σχετίζεται με αλλαγές στη μικροχλωρίδα του εντέρου και αυτή η δυσβίωση μπορεί να είναι ο μηχανισμός της νευροφλεγμονής που οδηγεί στην παθολογία της⁽²⁾. Οι διατροφικές παρεμβάσεις μπορεί να επηρεάσουν τον άξονα εντέρου-εγκεφάλου αλλάζοντας τη σύνθεση μικροβίων ή επηρεάζοντας τη νευρωνική λειτουργία και τα προβιοτικά μπορεί να είναι ένα ισχυρό εργαλείο προς αυτήν την κατεύθυνση⁽⁶⁾.

Οι πηγές καφεΐνης είναι ένας ακόμα διατροφικός παράγοντας που έχει μελετηθεί εκτενώς στις νευροεκφυλιστικές ασθένειες. Η νευροπροστατευτική λειτουργία της καφεΐνης αποδίδεται στην ανταγωνιστική της δράση στους υποδοχείς αδενοσίνης 2Α στον εγκέφαλο, στην ενεργοποίηση συγκεκριμένων οδών σηματοδότησης νευροπροστασίας και στην παρεμπόδιση του αποπτωτικού θανάτου⁽²⁾. Επιπρόσθετα, εκτενώς έχουν μελετηθεί οι βιταμίνες και το ιχθυέλαιο που διαθέτουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Το οξειδωτικό στρες έχει προταθεί ως ένας από τους πιθανούς μηχανισμούς που συμμετέχουν στο θάνατο των ντοπαμινεργικών νευρώνων. Σε μελέτες, οι βιταμίνες C και Ε έχουν δείξει ευεργετικά αποτελέσματα στη διαφοροποίηση των αδιαφοροποίητων εγκεφαλικών κυττάρων σε ντοπαμινεργικά κύτταρα και στη σύνθεση της λεβοντόπα⁽²⁾. Οι νευροπροστατευτικές επιδράσεις των Ω-3 λιπαρών οξέων έχουν αποδοθεί στην αντιαποπτωτική τους δράση, την ενίσχυση της σύνθεσης νευροτροφικών παραγόντων και στην προαγωγή της νευρογένεσης⁽⁷⁾.

Αλληλεπίδραση που επηρεάζει τις ανεπιθύμητες ενέργειες του φαρμάκου

Η λεβοντόπα, όπως και πολλές άλλες κατηγορίες και ομάδες φαρμάκων, παρουσιάζει συχνά ανεπιθύμητες ενέργειες από το γαστρεντερικό σύστημα, όπως ναυτία, διάρροια και δυσκοιλιότητα. Επιπλέον, η γαστρεντερική δυσλειτουργία περιλαμβάνεται μεταξύ των μη κινητικών συμπτωμάτων της νόσου⁽⁴⁾. Η κατάλληλη δίαιτα με τροφές που καταπολεμούν τα γαστρεντερικά συμπτώματα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της καθημερινότητας των ασθενών με νόσο του Πάρκινσον.

Πηγές

Agnieszka, W, Paweł, P, Małgorzata, K. (2022). How to Optimize the Effectiveness and Safety of Parkinson's Disease Therapy? - A Systematic Review of Drugs Interactions with Food and Dietary Supplements. Curr Neuropharmacol, 20(7):1427-1447. https://doi.org/10.2174/1570159x19666211116142806

Boulos, C, Yaghi, N, El Hayeck, R, Heraoui, GNHA, Fakhoury-Sayegh, N. (2019). Nutritional Risk Factors, Microbiota and Parkinson's Disease: What Is the Current Evidence?. Nutrients, 11(8):1896. https://doi.org/10.3390/nu11081896

Crevoisier, C, Zerr, P, Calvi-Gries, F, Nilsen, T. (2003). Effects of food on the pharmacokinetics of levodopa in a dual-release formulation. Eur J Pharm Biopharm, 55(1):71-6. https://doi.org/10.1016/s0939-6411(02)00124-8

Fernandez, N, Garcia, JJ, Diez, MJ, Sahagun, AM, Díez, R, Sierra, M. (2010). Effects of dietary factors on levodopa pharmacokinetics. Expert Opin Drug Metab Toxicol, 6(5):633-42. https://doi.org/10.1517/17425251003674364

Gątarek, P, Kałużna-Czaplińska, J. (2022). Nutritional aspects in Parkinson's disease. Crit Rev Food Sci Nutr, 62(23):6467-6484. https://doi.org/10.1080/10408398.2021.1902261

Gazerani, P. (2019). Probiotics for Parkinson's Disease. Int J Mol Sci, 20(17):4121. https://doi.org/10.3390/ijms20174121

Mischley, LK, Lau, RC, Bennett, RD. (2017). Role of Diet and Nutritional Supplements in Parkinson's Disease Progression. Oxid Med Cell Longev, 2017:6405278. https://doi.org/10.1155/2017/6405278