Tα προβλήματα του φύλου στην εφηβική ηλικία

Εφηβεία είναι η περίοδος κατά την οποία αρχίζουν να συντελούνται στο σώµα του κοριτσιού αλλαγές που οφείλονται σε ορµόνες. Το ύψος και το βάρος αυξάνονται, το στήθος µεγαλώνει, ξεκινά η τριχοφυΐα, εµφανίζονται σπυράκια στο πρόσωπο και πιθανώς ακµή και, το βασικότερο, ξεκινά η έµµηνος ρύση.

Όλες αυτές οι αλλαγές παρατηρούνται γύρω στην ηλικία των 11 χρόνων περίπου. Σε άλλα κορίτσια µπορεί να εµφανιστούν νωρίτερα, ακόµα και από την ηλικία των 9, σε άλλα µπορεί να καθυστερήσουν και να εµφανιστούν γύρω στα 13.

Το πρώτο σηµάδι της εφηβείας είναι η ανάπτυξη των µαστών: η περιοχή γύρω από τη θηλή σκουραίνει και οι µαστοί µεγαλώνουν και αποκτούν στρογγυλό σχήµα. Πιθανώς να υπάρχει διαφορά στην ανάπτυξη των µαστών, δηλ. ο ένας µαστός να αρχίσει να αναπτύσσεται ακόµα και 6 µήνες νωρίτερα από τον άλλο, το οποίο είναι φυσιολογικό. Μπορεί επίσης ένα κορίτσι να αισθάνεται πόνο ή ευαισθησία στο στήθος.

Παράλληλα θα αρχίσει να διαπιστώνει την ανάπτυξη τριχοφυΐας στην ηβική περιοχή, δηλ. την περιοχή των γεννητικών οργάνων, και στις µασχάλες. Περίπου ένα χρόνο αργότερα ξεκινά η έµµηνος ρύση ή κοινώς, η περίοδος.

Τι είναι η περίοδος;

Το σώµα της γυναίκας λειτουργεί έτσι ώστε να ετοιµάζεται κάθε µήνα για µια εγκυµοσύνη. Οι ορµόνες που εκκρίνονται από την υπόφυση ενεργοποιούν την απελευθέρωση ενός ωαρίου που ξεκινά τη διαδροµή του στις σάλπιγγες. Την ίδια στιγµή, αρχίζει να προετοιµάζεται η µήτρα, της οποίας το εσωτερικό τοίχωµα (ενδοµήτριο) παχαίνει. Αν υπάρξει σεξουαλική επαφή και το ωάριο γονιµοποιηθεί από σπερµατοζωάριο, τότε θα ξεκινήσει η εγκυµοσύνη. Αν δεν υπάρξει γονιµοποίηση, τότε το παχύ τοίχωµα της µήτρας σιγά σιγά καταρρέει και αποβάλλεται από τον κόλπο. Αυτό είναι το αίµα της περιόδου που διαρκεί συνήθως 3-7 ηµέρες.

Συχνά η έµµηνος ρύση συνοδεύεται από πόνους που είναι εντονότεροι τις πρώτες ηµέρες. Οι πόνοι αυτοί (κράµπες) οφείλονται στις συσπάσεις που κάνει η µήτρα για να αποβάλλει το εσωτερικό τοίχωµα που δηµιουργήθηκε τις προηγούµενες µέρες. Σε πολλά κορίτσια αλλά και νέες γυναίκες, η περίοδος µπορεί να συνοδεύεται από πονοκεφάλους ή ζαλάδα. Συχνά µπορεί να υπάρξουν και γαστρεντερικές διαταραχές, π.χ. διάρροια.

Όλα τα παραπάνω είναι φυσιολογικά και αντιµετωπίζονται µε παυσίπονα, συνήθως παρακεταµόλη και ιβουπροφένη. Για τους πόνους, προτείνεται επίσης η χρήση θερµαινόµενων επιθεµάτων, ενώ καλό είναι να αποφεύγεται η χρήση ακε-τυλοσαλικυλικού οξέος (ασπιρίνης).

Η έµµηνος ρύση είναι µια σηµαντική λειτουργία του γυναικείου οργανισµού και πρέπει να παρακολουθείται µε συνέπεια. Συστήστε στις έφηβες πελάτισσές σας να ξεκινούν ένα ηµερολόγιο περιόδου, όπου θα σηµειώνουν πάντα την πρώτη ηµέρα του κύκλου και οτιδήποτε άλλο σχετικό µε την περίοδο, όπως ασυνήθιστα έντονο πόνο, ασυνήθιστα µικρή ή µεγάλη ποσότητα αίµατος ή µεγάλη διάρκεια της περιόδου. Αυτές οι καταγραφές είναι χρήσιµες στη συζήτηση µε το γυναικολόγο.

Πότε πρέπει µια έφηβη να επισκεφτεί γυναικολόγο

Η επίσκεψη στο γυναικολόγο είναι απαραίτητη αν µια έφηβη έχει φτάσει την ηλικία των 15 χρόνων και δεν έχει ξεκινήσει ακόµα η περίοδος ή αν έχουν ήδη περάσει 3 ή περισσότερα χρόνια από όταν ξεκίνησαν οι προαναφερόµενες αλλαγές (ανάπτυξη στήθους, τριχοφυΐα), πάλι χωρίς έµµηνο ρύση.

Επίσης, πρέπει να ζητηθεί συµβουλή γυναικολόγου αν η περίοδος ήταν σταθερή και παρατηρείται ξαφνική αλλαγή στη συχνότητα ή αν ο κύκλος είναι είτε πολύ µικρός (νωρίτερα από τις 21 ηµέρες) είτε πολύ µεγάλος (π.χ. 40 ηµέρες).

Τέλος, αν διαπιστωθεί ότι η έµµηνος ρύση έρχεται πολύ σπάνια, π.χ. µια φορά το τρίµηνο ή εξάµηνο, τότε απαιτείται πάλι επίσκεψη στο γυναικολόγο προκειµένου να αναζητηθεί η µέθοδος διαµόρφωσης σταθερού κύκλου.

Ένα άλλο σύµπτωµα της εφηβείας είναι η φυσιολογική παρουσία κολπικών εκκρίσεων (κιτρινωπό ή άσπρο υγρό που προέρχεται από τον κόλπο και χρησιµεύει στον καθαρισµό και τη διατήρηση της υγρασίας του). Εάν όµως συνυπάρχει φαγούρα, δυσοσµία ή ενόχληση στην περιοχή, πολύ πιθανό να πρόκειται για µόλυνση και πάλι απαιτείται η επίσκεψη στο γυναικολόγο.

Η συµβουλή του φαρµακοποιού

Τα νεαρά κορίτσια στην εφηβεία αναζητούν συχνά υποστήριξη και συµβουλές για θέµατα και καταστάσεις που αντιµετωπίζουν για πρώτη φορά σε αυτήν την περίοδο της ζωής τους. Ο φαρµακοποιός οφείλει να τονίσει ότι ο γυναικολόγος είναι ο ειδικός που µπορεί να προσεγγίσει κάθε σχετικό ζήτηµα ή πρόβληµα υγείας µε γνώση και υπευθυνότητα και πάντα µε βάση το ιστορικό της ασθενούς. Ως εκ τούτου, ακόµα και µια έφηβη που δεν έχει ακόµα σεξουαλικές επαφές, µπορεί να συµβουλευθεί τον γυναικολόγο της και εκείνος θα την αντιµετωπίσει βάσει των ιδιαίτερων κανόνων που αρµόζουν στην ηλικία της.

Από τα πιο σοβαρά ζητήµατα που απασχολούν τις έφηβες είναι η αντισύλληψη. Σήµερα υπάρχουν πολλές µέθοδοι αντισύλληψης, οι οποίες δεν είναι όλες το ίδιο αξιόπιστες ή δεν ενδείκνυνται όλες λόγω ηλικίας. Ο γυναικολόγος είναι ο µόνος ειδικός να ενηµερώσει τις νεαρές κοπέλες σχετικά µε τις ηµέρες του κύκλου και την ωορρηξία και τους τρόπους αντισύλληψης. Συνήθως θα συστήσει τη χρήση προφυλακτικού, τόσο για την αποφυγή εγκυµοσύνης όσο και για την προστασία από σεξουαλικώς µεταδιδόµενα νοσήµατα. Επίσης θα ενηµερώσει και για το αντισυλληπτικό χάπι, το οποίο αποτελεί µεν την πλέον διαδεδοµένη µέθοδο αντισύλληψης, αλλά χορηγείται µόνο κατόπιν εξέτασης και αφού ο γυναικολόγος γνωρίζει όλο το ιατρικό ιστορικό και τις συνήθειες της γυναίκας (αιµατολογικό προφίλ, κάπνισµα κλπ.).

Αρκετά συχνά οι νεαρές κοπέλες καταφεύγουν επίσης στην επείγουσα αντισύλληψη, το γνωστό «χάπι της επόµενης µέρας». Ενηµερώστε τις νεαρές πελάτισσες σχετικά µε το χρονικό περιθώριο για τη λήψη του σκευάσµατος και το σχετικό ποσοστό αποτελεσµατικότητάς του. Θα πρέπει επίσης να τονίσετε ότι η µέθοδος αυτή δεν αποτελεί µέθοδο αντισύλληψης, ενώ η συχνή χρήση του φαρµάκου µπορεί να διαταράξει το φυσιολογικό κύκλο της γυναίκας.

Το άρθρο επιμελήθηκε ο Κωνσταντίνος Κοντοράβδης, χειρουργός γυναικολόγος και µαιευτήρας, υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστηµίου Αθηνών.