Τα φλεβοτονωτικά σκευάσματα σε κάθε στάδιο της φλεβικής νόσου

Η χρόνια φλεβική νόσος, ένα σύνθετο σύνδρομο πολυπαραγοντικής αιτιολογίας, είναι μια οξεία κατάσταση για τον ασθενή και προκαλεί πόνο και άλλα συμπτώματα, μειώνει τη φυσική λειτουργία και την κινητικότητα και προκαλεί τη δυσάρεστη εμφάνιση ελκών, οιδήματος και άλλων μεταβολών στο δέρμα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση και κατάθλιψη. 

Περιλαμβάνει μια ποικιλία χρόνιων διαταραχών του φλεβικού συστήματος, με τους ασθενείς να εμφανίζουν πόνο, μυρμήγκιασμα, κνησμό, κάψιμο, μυϊκές κράμπες, πρήξιμο, ανήσυχα πόδια και φαγούρα στο δέρμα και στα πόδια. Οι ασθενείς μπορεί να αναπτύξουν ευρυαγγείες, διχτυωτές φλέβες ή κιρσούς στα πόδια. Σε σοβαρή χρόνια φλεβική νόσο, οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν οίδημα στα πόδια και μεταβολές του δέρματος, συμπεριλαμβανομένης της δερματίτιδας, του χρωματισμού, της λευκής ατροφίας, της λιποδερματοσκλήρυνσης και των φλεβικών ελκών. 

Στους παράγοντες κινδύνου καταγράφονται:

1. οι παρατεταμένες περίοδοι ορθοστασίας ή καθιστής θέσης που οδηγούν λόγω υδροστατικής πίεσης σε λιμνάζων αίμα στα άκρα
2. η εγκυμοσύνη: περί το 40% των εγκύων εμφανίζουν χαλάρωση του επιθηλίου των φλεβών λόγω των ορμονών
3. ο τρόπος ζωής (παχυσαρκία, κάπνισμα) και
4. γενετικοί παράγοντες.

Οι δραστικές ουσίες και πώς στοχεύουν στα συμπτώματα

Με βάση τις τελευταίες ευρωπαϊκές οδηγίες (The European Venous Forum guidelines) προτείνεται η χρήση φλεβοτονωτικών/αγγειοτροπικών φαρμάκων (Venoactive drugs, VADs) ως πρωταρχική θεραπεία του οιδήματος και των συμπτωμάτων όλων των σταδίων της χρόνιας φλεβικής νόσου. Επιπλέον μπορούν να χορηγηθεί υποστηρικτικά θεραπεία συμπίεσης των άκρων (με τις κάλτσες διαβαθμισμένης συμπίεσης) και έπειτα από επεμβατικές ιατρικές πράξεις.

Τα φλεβοτονωτικά φάρμακα συνιστούν μια μεγάλη ετερογενή ομάδα φυσικώς απαντώμενων ή συνθετικών δραστικών ενώσεων και περιλαμβάνουν φλαβονοειδή (α- και γ-βενζοπυρόνες), σαπωνίνες (Aesculus hippocastanum, Ruscus aculeatus), ανθοκυανίνες (εκχυλίσματα φύλλων κόκκινης αμπέλου), δοβεσυλικό ασβέστιο (calcium dobesilate), και ρεολογικοί παράγοντες, όπως ασπιρίνη και πεντοξυφυλλίνη. Η θεραπεία με VADs μπορεί να βελτιώσει το φλεβικό τόνο και τη συσταλτικότητα, να μειώσει το οίδημα και τη φλεγμονή και να βελτιώσει τη μικροκυκλοφορία. Στους κύριους τρόπους δράσης των VADs είναι η μείωση της διαπερατότητας των τριχοειδών και η μείωση της απελευθέρωσης των φλεγμονωδών μεσολαβητών.

Οι κατηγορίες των φλεβοτονωτικών/αγγειοτροπικών φαρμάκων

Κονιοποιημένο κεκαθαρμένο φλαβονοειδές κλάσμα (Micronised purified flavonoid fraction, MPFF): Περιέχει κατά 90% διοσμίνη και κατά 10% άλλα φλαβονοειδή, εκφρασμένα σε εσπεριδίνη, διοσμετίνη, λιναρίνη και ισοροφολίνη. Βελτιώνει το φλεβικό τόνο και τη λεμφική παροχέτευση και μειώνει την υπερδιαπερατότητα των τριχοειδών, προστατεύοντας τη μικροκυκλοφορία από φλεγμονώδεις διεργασίες. Τα φλαβανοειδή εκχυλίζονται απόnάγουρα πορτοκάλια που είναι πλούσια σε αυτές τις φυσικές φαρμακευτικές ουσίες.

Εκχυλίσματα φύλλων κόκκινης αμπέλου, Vitis vinifera: Φυτικό φάρμακο που περιέχειφλαβονοειδή του τύπου της κερσετίνης και ανθοκυανίνες, ως κύρια συστατικά. Οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες των συστατικών βελτιώνουν τα συμπτώματα της χρόνιας φλεβικής ανεπάρκειας, ενώ ταυτόχρονα μπορούν να αποτρέψουν την επιδείνωσή της.

Εκχύλισμα Ruscus aculeatus: Προέρχεται από τη ρίζα του φυτού Ruscus aculeatus (ή λαγομηλιά) και περιέχει κυρίως σαπωνίες και φλαβονοειδή. Το ξηρό εκχύλισμα της ρίζας αυτής συνδυάζεται μεεσπεριδίνη και βιταμίνη C, με στόχο να ενδυναμώσει τα τοιχώματα αιμοφόρων αγγείων και να βελτιώσει την κυκλοφορία στα κάτω άκρα. Επιπλέον είναι εξαιρετικός συνδυασμός για τη θεραπεία και την πρόληψη των αιμορροΐδων.

Εκχύλισμα σπόρων Aesculus hippocastanum: Το κύριο δραστικό συστατικό είναι η αεσκίνη. Εμφανίζει αντιφλεγμονώδεις και αντιιοιδηματικές δράσεις, βελτιώνοντας το φλεβικό τόνο και τη ροή του αίματος σε φλεβικές νόσους.

Η συμβουλή του φαρμακοποιού

Σε ήπιες καταστάσεις φλεβικής νόσου, και στο πλαίσιο της αυτοφροντίδας, πολλοί ασθενείς πιθανότατα να ζητήσουν συμβουλές για τη θεραπεία των κιρσών λόγω της αντιαισθητικής φύσης της πάθησης. Ωστόσο, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία ότι οποιαδήποτε παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση ή την ανάπτυξη επιπλέον κιρσών. 

Οι φαρμακοποιοί θα πρέπει να διαπιστώσουν εάν οι ασθενείς εμφανίζουν συμπτώματα φλεβικής ανεπάρκειας. Εάν το δέρμα είναι κνησμώδες –και ειδικά αν είναι και ξηρό– τότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν απλά μαλακτικά. Δεν συνιστάται ο τυχαίος συνδυασμός πολλαπλών φαρμάκων της κατηγορίας. Παρότι τα συμπτώματα που ανακουφίζουν είναι κοινά (αίσθημα καύσου, πόνο, οίδημα, κράμπες), η επίδραση κάθε παράγοντα VADs είναι διαφορετική. Για παράδειγμα: το κονιοποιημένο κεκαθαρμένο φλαβονοειδές κλάσμα είναι πιο αποτελεσματικό σε φλεβικά έλκη, ερυθρά άκρα και δερματολογικές αλλοιώσεις λόγω φλεβικής νόσου, ενώ τα εκχυλίσματα φύλλων κόκκινης αμπέλου, Ruscus aculeatus και σπόρων Aesculus hippocastanum ανακουφίζουν αποτελεσματικά από τη φαγούρα και την κόπωση των άκρων.

Αξίζει να συμβουλεύσετε τους ασθενείς να χάσουν βάρος, εάν χρειάζεται, και να ασκούνται τακτικά καθώς αυτό μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της κυκλοφορίας. Οι ασθενείς θα πρέπει να συμβουλεύονται να αποφεύγουν δραστηριότητες, όπως η παρατεταμένη ορθοστασία ή το κάθισμα, που μπορεί να επιδεινώσουν τους κιρσούς και να σηκώνουν τα πόδια τους πάνω από το επίπεδο των γοφών, όπου είναι δυνατόν, καθώς αυτό θα μειώσει τη συγκέντρωση αίματος. Οι κάλτσες διαβαθμισμένης συμπίεσης είναι μια συμπωματική θεραπευτική επιλογή και χρησιμοποιούνται συχνά από άτομα με κιρσούς. Μειώνουν τον κίνδυνο επανεμφάνισης των ελκών στα πόδια, που αποτελούν επιπλοκή των κιρσών.

α) Αιμορραγία κιρσών.

β) Υποτροπιάζουσες κιρσώδεις φλέβες που είναι συμπτωματικές (π.χ. σχετίζονται με πόνο, οίδημα, κνησμό) ή με μελάγχρωση του δέρματος λόγω χρόνιας φλεβικής ανεπάρκειας.

γ) επιφανειακή φλεβική θρόμβωση στην οποία υπάρχουν σκληρές, επώδυνες φλέβες.

δ) φλεβικό έλκος ποδιού που δεν έχει επουλωθεί μέσα σε δύο εβδομάδες. ●

Πηγές: Nicolaides A, Kakkos S, Baekgaard N, et al. Management of chronic venous disorders of the lower limbs. Guidelines according to scientific evidence. Part I. Int Angiol. 2018;37(3):181-254, "How can pharmacists help patients with varicose veins?” https://www.thepharmacist.co.uk/

Πηγή: Φαρμακευτικός Κόσμος #198