Συμπληρώματα διατροφής στην εγκυμοσύνη

του Γιάννη Σταθόπουλου

Μαιευτήρα-χειρουργού-Γυναικολόγου, Διδάκτορα του Πανεπιστηµίου Αθηνών

Οφείλουµε από την αρχή να σηµειώσουµε ότι τα συµπληρώµατα διατροφής είναι ένα θέµα για το οποίο υπάρχουν έντονες διαφωνίες µεταξύ των ειδικών. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι είναι άχρηστα διότι µια ισορροπηµένη διατροφή περιέχει όλες τις απαιτούµενες βιταµίνες και µεταλλικά στοιχεία. 'Αλλοι ισχυρίζονται ότι είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει υγιεινή διατροφή χωρίς τα συµπληρώµατα.

Φαίνεται πάντως ότι στην εγκυµοσύνη υπάρχει µια σχετική οµοφωνία όσον αφορά τη χορήγηση φυλλικού οξέος, σιδήρου και ασβεστίου. Η αύξηση του µεταβολισµού κατά 15% στην έγκυο, κυρίως στο 2ο και 3ο τρίµηνο, οδηγεί στην ανάγκη χορήγησης συµπληρωµάτων (Πίνακας 1).

Το φυλλικό οξύ είναι ιδιαίτερα σηµαντική βιταµίνη για το νευρικό σύστηµα του εµβρύου στη διάρκεια του 1ου τριµήνου της εγκυµοσύνης και συµβάλλει ιδιαίτερα στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και της σπονδυλικής στήλης. Βρίσκεται σε µεγάλες ποσότητες στα αβγά, στα πορτοκάλια, στα πράσινα λαχανικά, στα όσπρια, στα φιστίκια και στα δηµητριακά. Συνήθως κρίνεται απαραίτητη η χορήγηση 4mg φυλλικού οξέος ηµερησίως 4 βδοµάδες πριν από την κύηση και για τους 3 πρώτους µήνες.

Ο σίδηρος είναι από τα πλέον σηµαντικά µέταλλα στη δίαιτα της εγκυµοσύνης. Η κύηση αυξάνει τις ηµερήσιες ανάγκες του οργανισµού σε ποσότητες που είναι δύσκολο να καλύψει η τροφή ή οι αποθήκες σιδήρου της εγκύου. Έτσι, χορηγούνται 30-60mg σιδήρου ηµερησίως µετά τη 16η εβδοµάδα της κύησης, που µπορεί να φτάσει και τα 100mg σε πολύδυµο κύηση ή αν η αιµοσφαιρίνη είναι µικρότερη του 10mg/dl. Αποφεύγουµε τη χορήγηση του σιδήρου µαζί µε ασβέστιο, αντιόξινα, τσάι ή καφέ, καθώς ελαττώνουν την απορρόφησή του από το πεπτικό σύστηµα. Το ίδιο κάνουµε και στο 1ο τρίµηνο αφενός γιατί επιδεινώνει τη ναυτία και τους εµετούς και αφετέρου γιατί οι ανάγκες είναι µικρές. Τέλος, η λήψη του σιδήρου πριν από το βραδινό ύπνο ελαχιστοποιεί την πιθανότητα γαστρεντερικών διαταραχών.

Το ασβέστιο, από τα πιο σπουδαία µέταλλα της εγκυµοσύνης, χρησιµοποιείται κυρίως για την ανάπτυξη του εµβρυϊκού σκελετού. Η προτεινόµενη ποσότητα πρόσληψης ασβεστίου στην κύηση είναι 1200mg, δηλαδή 400mg παραπάνω ηµερησίως από τις συνήθεις ανάγκες. Πλούσιες πηγές ασβεστίου είναι τα γαλακτοκοµικά προϊόντα (γάλα, τυρί, γιαούρτι), τα λαχανικά (λάχανο, µπρόκολο, µαϊντανός) και τα µικρά ψάρια, όπως οι σαρδέλες, τα οποία τρώγονται µε τα κόκαλά τους. Τέλος, οι εµπλουτισµένοι µε ασβέστιο φυσικοί χυµοί του εµπορίου είναι κατάλληλο συµπλήρωµα.

Οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη του εµβρύου. Ιδιαίτερα µετά την 20η εβδοµάδα κύησης οι έγκυες πρέπει να προσλαµβάνουν ηµερησίως περίπου 80gr πρωτεϊνών. Κύριες πηγές πρωτεϊνών είναι τα ζωικά τρόφιµα, όπως το κρέας, το γάλα, τα αβγά, το τυρί, τα ψάρια και τα πουλερικά.

Το µαγνήσιο δε φαίνεται να ελαττώνεται κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης. Ωστόσο, επειδή µπορεί να υπάρχει ανεπαρκής πρόσληψη, αλλά και επειδή µελέτες έδειξαν ελάττωση πρόωρων τοκετών µετά από χορήγησή του, προτείνεται δοσολογία µαγνησίου αυξηµένη στο 3ο κυρίως τρίµηνο.

Ο φώσφορος και ο ψευδάργυρος φαίνεται να παραµένουν στα ίδια επίπεδα σε µη έγκυες και έγκυες γυναίκες και δεν είναι γενικά αποδεκτή η χορήγηση συµπληρωµάτων τους.

Η λήψη ιωδιωµένου αλατιού σε λογική ποσότητα συνιστάται σε όλες τις έγκυες ώστε να καλύπτονται οι αυξηµένες απαιτήσεις του εµβρύου σε ιώδιο, η σοβαρή έλλειψη του οποίου οδηγεί σε κρετινισµό. Ταυτόχρονα συνιστάται η αποφυγή υπερκατανάλωσης ή φαρµακευτικής χορήγησης ιωδίου, καθώς προκαλεί καταστολή του θυρεοειδούς του εµβρύου και ευµεγέθη βρογχοκήλη.

Η χορήγηση βιταµινών (µε εξαίρεση το φυλλικό οξύ) δε συνιστάται στην εγκυµοσύνη, αφενός διότι οι αυξηµένες απαιτήσεις του οργανισµού καλύπτονται από τη διατροφή, όταν είναι ισορροπηµένη, αφετέρου διότι δεν υπάρχουν σοβαρές επιστηµονικές ενδείξεις για τη χορήγησή τους.

Γενικές Οδηγίες

• Κανένα συµπλήρωµα διατροφής δεν πρέπει να λαµβάνεται χωρίς συνεννόηση µε το γιατρό. Το internet και τα διάφορα έντυπα είναι χρήσιµα αλλά η τελική απόφαση θα ληφθεί από το µαιευτήρα-γυναικολόγο.

• Το Αµερικάνικο Κολέγιο Μαιευτήρων-Γυναικολόγων συνιστά αύξηση σωµατικού βάρους της εγκύου κατά
10 - 12 κιλά.

• Η φυσιολογική αύξηση του βάρους επιτυγχάνεται µε µια ισορροπηµένη διατροφή θερµίδων, πρωτεϊνών, απαραίτητων λιπαρών οξέων και µεταλλικών ιχνοστοιχείων.

• Το περπάτηµα στο δρόµο, µισή ώρα την ηµέρα, κάνει καλό στη φυσική κατάσταση αλλά και στη σύνθεση της βιταµίνης D από τον ήλιο.

• Η συζήτηση µε το µαιευτήρα θα λύσει πολλές απορίες. Όµως στην εγκυµοσύνη ισχύει απόλυτα το αρχαιοελληνικό «Πάν µέτρον άριστον».

Σαν επίλογος

Είναι δύσκολο να πραγµατοποιηθούν αξιόπιστες µελέτες για τη διατροφή των εγκύων γυναικών, διότι δεν είναι ηθικά αποδεκτό να εκτεθούν σε πειραµατικό υποσιτισµό ή περιορισµό πρόσληψης κάποιας ουσίας. Γνωρίζουµε από µελέτες ότι, όταν δε λαµβάνεται η απαιτούµενη ηµερήσια ποσότητα θερµίδων, τα έµβρυα µπορεί να είναι ελιποβαρή. Τέλος, αξίζει να αναφέρουµε τη ρήση ενός παλιού καθηγητή ότι «τα συµπληρώµατα διατροφής είναι στο µανάβικο», που δείχνει τη σηµασία της υγιούς διατροφής.