Σωστή μέτρηση της αρτηριακής πίεσης: Μύθοι και Πραγματικότητα

Συνέντευξη του αναπληρωτή καθηγητή Παθολογίας & Υπέρτασης, Γεωργίου Σ. Στεργίου, στο healthview.gr:

Πόσο συχνή είναι η υπέρταση στην Ελλάδα και πού οφείλεται;

Η συχνότητα της υπέρτασης στην Ελλάδα δεν διαφέρει από τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες με περίπου έναν στους τέσσερις ενήλικες να είναι υπερτασικοί. Σε άτομα πάνω από 65 ετών η υπέρταση είναι συχνότερη (σχεδόν ένας στους δυο) ενώ στα παιδιά είναι σπάνια (1%). Γενετικοί παράγοντες (κληρονομικοί) παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην εμφάνιση υπέρτασης. Σε άτομα με δυο συγγενείς πρώτου βαθμού υπερτασικούς η πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης είναι 70%. Όμως και άλλοι παράγοντες, όπως αυξημένο βάρος σώματος, μεγάλη κατανάλωση αλατιού, καθιστική ζωή, κλπ, έχουν σημασία.

Πότε θεωρείται ότι υπάρχει υπέρταση;

Η διάγνωση της υπέρτασης τίθεται όταν η πίεση είναι σταθερά αυξημένη πάνω από 140 mmHg η συστολική (μεγάλη) και/ή πάνω από 90 mmHg η διαστολική (μικρή) σε τουλάχιστον 2-3 επισκέψεις στον γιατρό και με τουλάχιστον 2 μετρήσεις της πίεσης σε κάθε επίσκεψη. Στη δεύτερη επίσκεψη η πίεση είναι σχεδόν πάντα χαμηλότερη και πιο κοντά στην πραγματικότητα.

Τι συνέπειες έχει η υπέρταση για την υγεία;

Η υπέρταση αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, δηλαδή στεφανιαία νόσο, έμφραγμα της καρδιάς, εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακή ανεπάρκεια, νεφρική ανεπάρκεια και απόφραξη αρτηριών στα πόδια. Όσο υψηλότερη είναι η πίεση τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος. Τόσο η συστολική όσο και η διαστολική πίεση έχουν σημασία. Όμως, μετά την ηλικία των 55 ετών η συστολική πίεση είναι η πιο επικίνδυνη και η πιο δύσκολη στη ρύθμιση.

Γιατί έχει σημασία η μέτρηση της πίεσης;

Εκτός από τη μέτρηση της πίεσης δεν υπάρχει άλλος τρόπος (π.χ. εξέταση αίματος) για τη διάγνωση της υπέρτασης και την επιλογή των ατόμων που χρειάζονται μακροχρόνια αντιυπερτασική θεραπεία. Η αυξημένη πίεση κατά κανόνα δεν προκαλεί συμπτώματα και η διάγνωση τίθεται μόνον με τυχαία μέτρηση ή όταν προκληθεί καρδιαγγειακό επεισόδιο.

Τι σημαίνουν «μικρή» και «μεγάλη» πίεση και πώς καταγράφονται;

Το αίμα κυκλοφορεί σε ένα σύστημα σωλήνων (αρτηρίες και φλέβες) στους οποίους προωθείται με την δύναμη της καρδιάς που λειτουργεί ως αντλία. Με τις αρτηρίες το αίμα φεύγει από την καρδιά και με τις φλέβες επιστρέφει. Η καρδιά συνεχώς συσπάται (συστολή), οπότε σπρώχνει ποσότητα αίματος στις αρτηρίες και αμέσως μετά χαλαρώνει (διαστολή). Ο κύκλος αυτός επαναλαμβάνεται 60-80 φορές ανά λεπτό. Η πίεση που ασκεί το αίμα στο τοίχωμα των αρτηριών στη συστολή της καρδιάς είναι η συστολική πίεση (μεγάλη) και αυτή στη διαστολή της καρδιάς η διαστολική (μικρή). Σε όλα τα πιεσόμετρα η πίεση καταγράφεται σε χιλιοστά στήλης υδραργύρου (mmHg), π.χ. 140/90 (συστολική/διαστολική) και όχι 14/9.

Πώς πρέπει να γίνεται η μέτρηση της πίεσης;

Τόσο στο ιατρείο όσο και στο σπίτι η μέτρηση της πίεσης πρέπει να γίνεται με τη σωστή μεθοδολογία. Ο ασθενής πρέπει να είναι ήρεμος, καθιστός για 3-5 λεπτά, με την πλάτη ακουμπισμένη στη ράχη του καθίσματος, το χέρι χαλαρό και υποστηριζόμενο σε τραπέζι και το μέσον του μπράτσου περίπου στο ύψος της καρδιάς. Συνήθως γίνονται 2 μετρήσεις με μεσοδιάστημα 1 λεπτού. Το πιεσόμετρο πρέπει να είναι αξιόπιστο και η περιχειρίδα κατάλληλη για το μέγεθος του βραχίονα. Αν η περίμετρος του βραχίονα είναι 30 εκατοστά ή μεγαλύτερη, τότε χρειάζεται μεγάλη περιχειρίδα. Όταν οι κανόνες αυτοί δεν ακολουθούνται οι τιμές τις πίεσης μπορεί να είναι πολύ παραπλανητικές.

Μπορεί η πίεση στο ιατρείο να μην αντιπροσωπεύει την πραγματική πίεση του ασθενούς;

Ακόμα και με σχολαστικές μετρήσεις περίπου στο 25% των ασθενών που παρακολουθούνται σε ιατρεία υπέρτασης η πίεση στο ιατρείο μπορεί να είναι παραπλανητική, κυρίως λόγω της υπέρτασης «άσπρης μπλούζας» και της «συγκαλυμμένης» υπέρτασης. Υπέρταση «άσπρης μπλούζας» σημαίνει πίεση αυξημένη στο ιατρείο σε επανειλημμένες επισκέψεις, ενώ εκτός ιατρείου (στο σπίτι ή με 24ωρη καταγραφή της πίεσης) είναι φυσιολογική. «Συγκαλυμμένη» υπέρταση είναι το αντίθετο φαινόμενο, δηλαδή πίεση χαμηλή στο ιατρείο αλλά αυξημένη εκτός ιατρείου. Στις περιπτώσεις αυτές πιο καθοριστικές για την απόφαση για θεραπεία είναι οι μετρήσεις εκτός ιατρείου, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν γίνει με αξιόπιστο τρόπο. Ο γιατρός θα αποφασίσει σε ποιες περιπτώσεις και πότε θα χρειαστεί φαρμακευτική θεραπεία.

Η υπέρταση «άσπρης μπλούζας» και η «συγκαλυμμένη» υπέρταση συμβαίνουν και σε άτομα με υπέρταση υπό φαρμακευτική θεραπεία;

Τα φαινόμενα της υπέρτασης «άσπρης μπλούζας» και της «συγκαλυμμένης» υπέρτασης είναι συχνά και σε υπερτασικά άτομα υπό θεραπεία. Στην πρώτη περίπτωση, άτομα με καλή ρύθμιση της πίεσης υπό θεραπεία παρουσιάζουν αυξημένη πίεση στο ιατρείο, με αποτέλεσμα να δίνεται η εντύπωση στο γιατρό ότι η υπέρταση είναι ανθεκτική στη θεραπεία. Στη δεύτερη περίπτωση, η πίεση στο ιατρείο εμφανίζεται ρυθμισμένη με τη θεραπεία, ενώ στις καθημερινές συνθήκες είναι αυξημένη (όπως φαίνεται από μετρήσεις στο σπίτι ή 24ωρη καταγραφή). Οι περιπτώσεις αυτές χρειάζονται προσεκτική αξιολόγηση από τον γιατρό για την επιλογή της καταλληλότερης αντιμετώπισης.

Πώς πρέπει να γίνεται η παρακολούθηση της πίεσης από τους ασθενείς στο σπίτι;

’τομα με καλή ρύθμιση της υπέρτασης πρέπει να παρακολουθούν την πίεσή τους στο σπίτι μια φορά κάθε 1-2 εβδομάδες. Σε κάθε περίπτωση αλλαγής της θεραπείας και πριν από κάθε επίσκεψη στον γιατρό πρέπει να γίνεται 7ήμερο πρόγραμμα μετρήσεων (πρωί πριν τα φάρμακα και απόγευμα, διπλές μετρήσεις κάθε φορά). Ο μέσος όρος όλων των μετρήσεων λαμβάνεται υπόψη και όχι μεμονωμένες μετρήσεις. Προτιμούνται ηλεκτρονικά πιεσόμετρα βραχίονα (όχι καρπού) υπό την προϋπόθεση ότι είναι αξιόπιστα.

Ποια είναι τα συχνότερα λάθη που κάνουν οι ασθενείς όταν μετρούν την πίεση στο σπίτι;

Μετρήσεις σε ακατάλληλες συνθήκες (π.χ. άγχος, πανικός). Καθημερινές μετρήσεις. Τροποποίηση της θεραπείας επειδή η πίεση βρέθηκε αυξημένη ή χαμηλή. Μια μόνο μέτρηση ανά στιγμιότυπο. Χωρίς ολιγόλεπτη ανάπαυση πριν τη μέτρηση. Αναξιόπιστο πιεσόμετρο. Μικρή περιχειρίδα.

Αναλυτικές πληροφορίες για την υπέρταση, οδηγίες για τη μέτρηση της πίεσης με ακουστικά, κατάλογος με αξιόπιστα πιεσόμετρα, κλπ, υπάρχουν στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Υπέρτασης στη διεύθυνση www.hypertension.gr.