Σακχαρώδης διαβήτης: Σωτήριες οδηγίες για όσους πάνε διακοπές

Καλοκαίρι και οι περισσότεροι από εμάς σχεδιάζουμε κάποιες διακοπές, σύντομες ή όχι. Τι γίνεται όμως με όσους πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη; Τι πρέπει να αποφύγουν, τι πρέπει να γνωρίζουν, τι πρέπει να έχουν πάντα μαζί τους, ώστε να μην τους βγουν ξινές οι διακοπές;



Στα ερωτήματα αυτά μας απαντά ο Ιατρός παθολόγος διαβητολόγος Αντώνιος Λέπουρας,  Επιστημονικός διευθυντής της Παθολογικής - Διαβητολογικής Κλινικής και του Διαβητολογικού Κέντρου της Γενικής Κλινικής ΙΑΣΩ General :

Βουνό ή θάλασσα;

Η απάντηση είναι όπου μας αρέσει καλύτερα! Με άλλα λόγια, τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη μπορούν να πάνε παντού, αρκεί να γνωρίζουν τις κλιματικές συνθήκες (π.χ., πολύ ζέστη ή κρύο, έντονη υγρασία κ.λπ.) ή άλλες ιδιαιτερότητες (π.χ., δύσκολη πρόσβαση σε γιατρό ή φαρμακείο, κίνδυνοι από δήγματα εντόμων και ερπετών, όχι τρεχούμενο νερό κ.λπ.) του μέρους που πρόκειται να περάσουν τις διακοπές και φυσικά να έχουν προετοιμασθεί κατάλληλα.

Ζέστη και σακχαρώδης διαβήτης

Εάν κάνει πολύ ζέστη και ακολουθεί κάποιος θεραπεία με ινσουλίνη, πρέπει να γνωρίζει ότι το σώμα μας αντιδρά αυξάνοντας τους παλμούς και τη ροή του αίματος, με αποτέλεσμα να αυξάνεται και η ταχύτητα απορρόφησης της ινσουλίνης. Εάν επιπλέον κινείται ή ασχολείται με κάποιο σπορ (κολύμπι, ρακέτες κ.λπ.), τότε ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας είναι μεγάλος. Θα πρέπει λοιπόν ή να μειώσει τη δόση της ινσουλίνης του ή να προβλέψει ένα επιπλέον κολατσιό και σίγουρα τακτικότερες (περίπου ανά 2 ως 4 ώρες όσο είναι στον ήλιο ή αθλείται) μετρήσεις του σακχάρου στο αίμα. Αντιθέτως, το κρύο μειώνει την απορρόφηση της ινσουλίνης (κίνδυνος υπεργλυκαιμίας), γι' αυτό προβλέψτε διπλό πουλόβερ και συχνότερες μετρήσεις του σακχάρου, αν οι διακοπές περιλαμβάνουν βουνό ή χιόνια.

Ακόμα και όσοι θεραπεύονται με δισκία, καλό είναι να γνωρίζουν ότι και γι' αυτούς ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας είναι μεγάλος. Το σώμα μας, προκειμένου να διατηρήσει σταθερή τη θερμοκρασία του, λειτουργεί αυξάνοντας το μεταβολισμό του, δηλαδή καταναλώνει περισσότερη ενέργεια, ώστε να πετύχει αύξηση της κυκλοφορίας του αίματος και με αυτόν τον τρόπο αύξηση της αποβολής θερμότητας στο περιβάλλον.

Παράλληλα, αυξάνοντας την αποβολή νερού από την άδηλη αναπνοή και τον ιδρώτα (όπου όμως χάνει και πολύ χρήσιμους ηλεκτρολύτες) καταφέρνει να ψύχεται, αλλά αυξάνεται έτσι και ο κίνδυνος αφυδάτωσης. Όλοι επομένως όσοι θεραπεύονται είτε με δισκία είτε με ινσουλίνη θα πρέπει να παρακολουθούν το σάκχαρο του αίματός τους συχνότερα (μετρήσεις ανά 4 ως 6 ώρες στον ήλιο χρειάζονται ακόμη και γι' αυτούς που μετρούσαν ελάχιστα το σάκχαρό τους) και φυσικά να φροντίζουν να καταναλώνουν αρκετό νερό, αλλά και ποσότητα φυσικού, κατά προτίμηση, χυμού. Το είδος, την ποσότητα και συχνότητα της διατροφής καλό είναι να τη συζητήσουν με τους ειδικούς που τους παρακολουθούν.

Επηρεάζονται ο μετρητής ή οι μετρήσεις του σακχάρου στο αίμα από την πολύ ζέστη ή το πολύ κρύο;

Η απάντηση είναι: «Ναι, μπορεί να επηρεάζονται». Ακραίες θερμοκρασίες μπορούν να επηρεάσουν το μετρητή ή τις ταινίες σακχάρου. Κρατήστε λοιπόν μετρητή και ταινίες σε μέρος σκιερό, με θερμοκρασίες όσο το δυνατόν φυσιολογικές (δωματίου), αλλά μην τα βάλετε στο ψυγείο (το πολύ κρύο τα επηρεάζει εξίσου), ούτε όμως να τα ξεχάσετε στον ήλιο, ακόμα κι αν δεν κάνει πολύ ζέστη. Γνωρίζετε ότι ιδανική θερμοκρασία για μετρητές και ταινίες είναι από 18 ως 30ο C.

Τι πρέπει να κάνω με την ινσουλίνη μου; Χρειάζεται συνέχεια ψυγείο ή ίσως λίγες ώρες στην κατάψυξη;

Πρέπει κατ' αρχάς να γνωρίζουμε ότι και το πολύ κρύο, δηλαδή θερμοκρασίες χαμηλότερες από 4 βαθμούς, μπορεί να βλάψει εξίσου με τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες την ινσουλίνη. Γενικά άρα «γεμίσματα» με τις πένες αντέχουν για 6 εβδομάδες σε θερμοκρασίες 4 ως 45 β., άρα δεν χρειάζεται ψυγειάκι στην παραλία, αρκεί να μην παρατήσουν τις πένες τους στον ήλιο και βράσουν. Για τους «παραδοσιακούς» όμως λάτρεις της σύριγγας καλό είναι το φιαλίδιο ινσουλίνης να φυλάσσεται σε μέρος δροσερό (ειδικά ψυγειάκια ή μονωμένες θήκες), αλλά όχι σε απευθείας επαφή με τον πάγο (η κατάψυξη βλάπτει εξίσου την ινσουλίνη) όταν χρειάζεται να τη μεταφέρουν. Καλό είναι επίσης να έχουν όλοι ζάχαρη, ζαχαρούχο ποτό (προσοχή, όχι αλκοολούχο) ή γλυκό, τουλάχιστον μια ένεση γλυκαγόνης για την περίπτωση σοβαρής υπογλυκαιμίας και κάποια ινσουλίνη ταχείας δράσης, για να κάνουν τις απαραίτητες διορθώσεις, αν χρειάζεται.

Το καράβι κουνάει. Πάμε με αεροπλάνο;

Ιδίως αν είσαστε ευαίσθητοι, προσοχή στη ναυτία. Τα συμπτώματα της ναυτίας μπορεί όχι μόνο να επηρεάσουν το σάκχαρο προκαλώντας υπέρ- ή υπογλυκαιμία, αλλά και να υπερκαλύψουν τα συμπτώματα ενός υπέρ- ή υπογλυκαιμικού επεισοδίου. Πιθανός εμετός μπορεί να προκαλέσει υπογλυκαιμία και αφυδάτωση. Λάβετε λοιπόν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να αποφύγετε τη ναυτία. Δηλαδή, αντί να παρακολουθείτε με αγωνία το δελτίο καιρού, πάρτε κάποια προληπτική αγωγή για ναυτία (υπάρχουν ακόμα και φυτικά ή ομοιοπαθητικά σκευάσματα, αρκετά αποτελεσματικά), αποφύγετε το αλκοόλ, φάτε ελαφρά στερεά τροφή λίγο περισσότερο αλατισμένη, φροντίστε να πίνετε συχνότερα μικρές ποσότητες κάθε φορά νερού, αφεψημάτων (π.χ. κρύο τσάι με λίγες σταγόνες φρέσκο λεμόνι) ή αναψυκτικών τύπου «light», μετρήστε πιο τακτικά το σάκχαρο σας.

Αν παρ' όλα αυτά κάνετε εμετό, πάρτε κάποιο αντιεμετικό, περιμένετε λίγη ώρα για να δράσει, αρχίστε ξανά με μικρές ποσότητες υγρών (όχι γάλα ή προϊόντα του, γιατί είναι πολύ δύσπεπτα, καλύτερα ούτε και στερεά τροφή, π.χ. φρυγανιά), μετρήστε τακτικά το σάκχαρό σας.

Στο αεροπλάνο προσέξτε να έχετε πάντα μαζί σας στις χειραποσκευές την ινσουλίνη, το μετρητή και τα αναλώσιμα μέτρησης (ταινίες). Η θερμοκρασία στο χώρο αποσκευών του αεροπλάνου πέφτει πολύ κάτω από τους 0 β. και μπορεί να τα καταστρέψει κυριολεκτικά.

Ξυπόλητοι στην άμμο ...και ηλιοθεραπεία;

Δεν είναι από μόνο του κακό να χτίζεις στην άμμο παλάτια. Αρκεί να φοράς καπέλο, σανδάλια ή σαγιονάρες, αντηλιακό υψηλής προστασίας και ιδίως, αν έχεις δέρμα λευκό

που κοκκινίζει εύκολα, αντί να μαυρίζει, ρούχα ελαφριά για όλο το σώμα, κατά προτίμηση λευκά. Η άμμος μπορεί να κρύβει αιχμηρά αντικείμενα (σπασμένα γυαλιά, κοχύλια και αχινούς, κονσερβοκούτια κ.λπ.), μικρόβια και μύκητες. Τα πόδια λοιπόν δεν κινδυνεύουν απλώς να τραυματισθούν, αλλά και να μολυνθούν!

Απευθείας και παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο ανεβάζει στο σώμα μας υψηλές θερμοκρασίες που συχνά δεν αντιλαμβανόμαστε, ιδίως όταν συνηθίζουμε να βρεχόμαστε πού και πού με μια βουτιά. Προσοχή λοιπόν, γιατί ο κίνδυνος αφυδάτωσης, υπογλυκαιμίας, αλλά και εγκαυμάτων είναι μεγάλος. Αποφύγετε αλκοολούχα ποτά, ιδίως αν προβλέπεται να μείνετε στον ήλιο για αρκετή ώρα.

Ένα ποτηράκι παραπάνω αλκοόλ βλάπτει;

Κατανάλωση αλκοόλ σε νηστικό προκαλεί υπογλυκαιμία! Το αλκοόλ είναι ο μόνος υδατάνθρακας που δεν καίγεται αμέσως, αλλά πρέπει πρώτα να μεταβολισθεί από το ήπαρ πριν μπορέσει να χρησιμοποιηθεί ως πηγή ενέργειας. ?ρα, η χρήση του απαιτεί από τον οργανισμό μας παραπάνω ενέργεια, ενώ μας προσθέτει θερμίδες και λίπος. Επιπλέον τα συμπτώματα υπό- ή υπεργλυκαιμίας μπορεί να υπερκαλυφθούν λόγω μέθης, ενώ λόγω της αυξημένης διούρησης που προκαλεί, είναι δυνατόν να κινδυνεύσουμε και από σοβαρή αφυδάτωση. Ήλιος και αλκοόλ λοιπόν χρειάζονται μεγάλη προσοχή και ευλαβή τήρηση του μέτρου.

Πόση ώρα μετά το φαγητό μπορώ να κολυμπήσω; Πόσο πρέπει να είναι το σάκχαρο μου πριν κολυμπήσω;

Ισχύει ο χρυσός κανόνας των δύο ωρών.

Πάντοτε πριν από οιανδήποτε άσκηση που προβλέπεται να είναι έντονη ή να διαρκέσει αρκετή ώρα, πρέπει να μετράμε το σάκχαρο μας. Αν είναι Πόση ώρα μετά το φαγητό μπορώ να κολυμπήσω; Πόσο πρέπει να είναι το σάκχαρο μου πριν κολυμπήσω; μικρότερο του 100 mg/dl, καλό είναι να τρώμε κάτι ελαφρύ πριν, ενώ αν είναι μεγαλύτερο του 200 mg/dl, καλό είναι να περιμένουμε λίγο να πέσει ή να κάνουμε μικρή έξτρα δόση ινσουλίνης ταχείας δράσης (αν είμαστε φυσικά ινσουλινοθεραπευόμενοι). Το κρύο νερό της θάλασσας μειώνει την απορρόφηση της ινσουλίνης δημιουργώντας κίνδυνο υπεργλυκαιμίας, ενώ το έντονο κολύμπι, όπως κάθε έντονη άσκηση, χρειάζεται ενέργεια, άρα δημιουργεί κίνδυνο υπογλυκαιμίας. Καλό είναι λοιπόν και μετά το τέλος μιας έντονης άσκησης να ξαναμετράμε το σάκχαρο μας.

Τέλος, σώφρον και σοφό είναι να μην κολυμπάμε μόνοι μας, ενώ αν η άθληση απαιτεί πόδια (jogging, ποδόσφαιρο κ.λπ.), προτιμήστε να κάνετε την ένεση ινσουλίνης στην κοιλιά, για να αποφύγετε πιθανή υπογλυκαιμία λόγω ταχύτερης απορρόφησής της από τους γλουτούς.

Από τι κινδυνεύω αν το σάκχαρο μου είναι υψηλό και εγώ ...πάω παραλία;

Υψηλό σάκχαρο στο αίμα οδηγεί σε πολυουρία και αφυδάτωση. Ο ήλιος, ο αέρας και η ζέστη προκαλούν αφυδάτωση. Τα αλκοολούχα ποτά, ακόμη και η μπίρα, προκαλούν αφυδάτωση. Τα συμπεράσματα δικά σας ή των ιατρών που θα σας νοσηλεύσουν.

Διαβητικό πόδι. Κάνει καλό ο ήλιος και η θάλασσα;

Χρειάζεται προσοχή. Λόγω μείωσης του αισθήματος του πόνου, σοβαρά ηλιακά εγκαύματα μπορεί να μη γίνουν αντιληπτά για πολλές ώρες ή μέχρι να αποκτήσει πληγές και φουσκάλες το πόδι. Αυτό που κάνει καλό είναι το περπάτημα ή το ελαφρό τρέξιμο στην άμμο ή το βάδισμα στη θάλασσα, με το νερό να φθάνει περίπου στο ύψος των γονάτων (προσοχή γι' άλλη μια φορά, ποτέ ξυπόλητοι!).

Υπερπόντια αεροπορικά ταξίδια. Τι πρέπει να κάνω; Επηρεάζονται μετρητής και ινσουλίνη από τις συσκευές ανίχνευσης ακτίνων Χ στα αεροδρόμια;

Συνήθως κατά τα υπερπόντια ταξίδια προσφέρεται ένα κανονικό γεύμα και ένα ελαφρύ πρωινό. Για τους ινσουλινοθεραπευόμενους λοιπόν χρειάζεται προγραμματισμός γευμάτων και ινσουλινοθεραπείας. Συζητήστε με τον ειδικό που σας παρακολουθεί για το σχεδιασμό γευμάτων και ινσουλινοθεραπείας. Πάρτε μαζί σας κάποιο ελαφρύ φαγητό (π.χ., τοστ, φρούτα, χυμό κ.λπ.).

Κατά τη διάρκεια της πτήσης, είτε λαμβάνετε ινσουλίνη είτε αντιδιαβητικά δισκία, προσπαθήστε να κάνετε μικρές βόλτες στο αεροπλάνο και να πίνετε αρκετή ποσότητα νερού ή μη αλκοολούχων ποτών, γιατί ο ξηρός αέρας της καμπίνας αφυδατώνει.

Ενημερώστε την αεροπορική εταιρεία ή κάποιον υπεύθυνο από το πλήρωμα, ιδίως αν ταξιδεύετε μόνοι σας. Μετρήστε το σάκχαρό σας κάθε 4 ως 6 ώρες. Γνωρίζετε γενικά ότι αν ταξιδεύετε ανατολικά η μέρα μεγαλώνει, αλλά φροντίστε να έχετε ακριβείς πληροφορίες για τη χώρα προορισμού σας. Για όσους θεραπεύονται με δισκία τα πράγματα είναι ευκολότερα. Προγραμματίστε μία μέτρηση ανά 4 ως 6 ώρες. Προτιμήστε να είστε ελαφρά «γλυκείς» από τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας, συμβουλευθείτε γι' αυτό τον ειδικό γιατρό σας και χρησιμοποιήστε τα αντιδιαβητικά σας δισκία, ανάλογα με τα γεύματα. Κανένας λόγος ανησυχίας στα αεροδρόμια, μια που οι συσκευές ανίχνευσης δεν επηρεάζουν καθόλου ινσουλίνη και μετρητές σακχάρου, αρκεί μόνο να μην κουβαλάτε και κάποιο όπλο μαζί σας!..

Τι πρέπει να πάρω λοιπόν μαζί μου εκτός από την «ανεβασμένη» διάθεσή μου να περάσω καλά και χωρίς μεγάλα ρίσκα;

-Προμήθειες ινσουλίνης, συρίγγων, βελονών, ταινιών μέτρησης σακχάρου, μετρητή σακχάρου (αν υπάρχει 2ος διαθέσιμος μετρητής, όπως και μια ανταλλακτική «πένα» ινσουλίνης, καλό είναι να τα έχουμε μαζί μας), και όλα τα λοιπά αναγκαία υλικά, π.χ. βαμβάκι και οινόπνευμα.

-Προμήθειες όλων των ανωτέρω για μία βδομάδα επιπλέον.

-Ένεση γλυκαγόνου.

-Προμήθειες για ένα πρόχειρο φαγητό, π.χ. τοστ, κράκερ, φρούτα, χυμός χωρίς συντηρητικά, κύβοι ζάχαρης ή δισκία γλυκόζης.

-Ξεχωριστό βαλιτσάκι για όλα αυτά, ώστε να το έχετε πάντα κοντά σας.

-Ημερολόγιο αυτοελέγχου.

-Κουτί Α' βοηθειών (κάνουν και αυτά των σούπερ μάρκετ, αρκεί να μην είναι ληγμένα), με ό,τι χρειάζεται για την περιποίηση ενός τραύματος.

-Κάποια επιπλέον φάρμακα, για τα οποία θα συνεννοηθείτε με το γιατρό σας, π.χ. για τη ναυτία και τον εμετό, αντιδιαρροϊκά, αναλγητικά, μια αλοιφή κορτιζόνης για τα τσιμπήματα, κάτι για την αλλεργία κ.λπ.

-Αντηλιακή κρέμα με υψηλό δείκτη προστασίας, καπέλο, δύο τουλάχιστον ζευγάρια άνετα παπούτσια περιπάτου και αρκετά ζευγάρια κάλτσες, ώστε να αλλάζετε καθημερινά, παπούτσια για τη θάλασσα και κατάλληλα ρούχα.

- Συνταγή του γιατρού σας με τη διάγνωση και την αγωγή σας, αν πάτε σε χώρα του εξωτερικού. Καλό είναι, όπου και αν πηγαίνετε, να γνωρίζετε εκ των προτέρων πού βρίσκεται το κοντινότερο μέρος όπου μπορείτε να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια.