ΠΟΥ: «Εγκυμονεί κινδύνους η απελευθέρωση της αγοράς των φαρμακείων»

Μελέτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) αποδεικνύει πως οι στόχοι που επιδιώκονται μέσω της απελευθέρωσης των ρυθμίσεων που αφορούν τα φαρμακεία δεν επιτυγχάνονται. Η απελευθέρωση δεν οδηγεί σε καλύτερη πρόσβαση στο φάρμακο και μειωμένες τιμές ενώ μπορεί να χειροτερεύσει την ισότητα των πολιτών στη φαρμακευτική περίθαλψη.

Του Γιώργου Κουτέπα, φαρμακοποιού, αντιπροσώπου του Φ.Σ.Α. στον Π.Φ.Σ.

Είναι γνωστή η τάση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια είτε σε χώρες που ισχύουν προγράμματα σταθεροποίησης των οικονομιών τους ή μέσω προσφυγών στην Ευρωπαϊκή επιτροπή και το Δικαστήριο να γίνονται προσπάθειες για την κατάργηση των ρυθμίσεων που διαμορφώνουν τη δραστηριότητα των φαρμακείων.

Αυτό έχει ως συνέπεια να καταργούνται διατάξεις που είχαν θεσπιστεί για την εξασφάλιση της πρόσβασης των πολιτών στο φάρμακο και της ποιότητας της παροχής φαρμακευτικής περίθαλψης. Η θεωρητική αιτιολόγηση και επιχειρηματολογία ήταν πως ο ανταγωνισμός που θα προέκυπτε θα είχε αποτέλεσμα τη βελτίωση των υπηρεσιών, τη μείωση του κόστους και περισσότερες διαθέσιμες επιλογές για τους πολίτες.

Όταν έφτασε η στιγμή να ελεγχθεί επιστημονικά, τίποτα από αυτά δεν επιβεβαιώθηκε αλλά τα στοιχεία τεκμηριώνουν πως η απελευθέρωση στην αγορά των φαρμακείων μπορεί να σημαίνει χειρότερο επίπεδο υπηρεσιών για τους πολίτες.

Η μελέτη του Αυστριακού Ινστιτούτου Υγείας, παρατηρητηρίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τις Πολιτικές Φαρμάκου με τίτλο «Impact of pharmacy deregulation and regulation in European countries» (Authors: Sabine Vogler, Danielle Arts, Katharina Sandberger, Gesundheit Österreich GmbH / Geschäftsbereich ÖBIG WHO Collaborating Centre for Pharmaceutical Pricing and Reimbursement Policies) είχε ως στόχο τη σύγκριση της φαρμακευτικής περίθαλψης μεταξύ χωρών στις οποίες υπάρχουν κανόνες και χωρών στις οποίες η δραστηριότητα αυτή γίνεται με τους όρους που επιβάλει η ελεύθερη αγορά.

Μεθοδολογία και ερευνητικά μέσα: Για το σκοπό αυτό εντός του 2012 επιλέχθηκαν 9 χώρες στις οποίες αναλύθηκε το πλαίσιο για τα φαρμακεία εκ των οποίων 5 με κυρίως απελευθερωμένα συστήματα (Αγγλία, Ιρλανδία, Ολλανδία, Νορβηγία και Σουηδία) και 4 με φαρμακεία τα οποία υπακούουν σε κανόνες (Αυστρία, Δανία, Φινλανδία και Ισπανία) και διεξήχθη συγκριτική ανάλυση αναφορικά με 15 δείκτες μέτρησης που αξιολογούσαν την προσβασιμότητα (accessibility), την διαθεσιμότητα (availability), την ποιότητα (quality) και την εξοικονόμηση πόρων (economics)που παράγονται από το πλαίσιο δραστηριότητας των φαρμακείων των χωρών αυτών.

Συνοπτικά Αποτελέσματα και Συμπεράσματα. Ένας από τους στόχους για τους οποίους δηλώνεται πως επιδιώκεται η απελευθέρωση αποτελεί η καλύτερη πρόσβαση στο φάρμακο και οι φθηνότερες τιμές λιανικής. Στην πραγματικότητα τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν πως αυτές οι προσδοκίες δεν επιτυγχάνονται ενώ η απελευθέρωση έχει και συνέπειες όπως η άνιση κατανομή φαρμακείων, η κυριαρχία συμφερόντων και η οικονομική πίεση να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του φαρμακείου προς εμπορικότερη κατεύθυνση αντί αυτής της υγείας. Η μελέτη μάλιστα επιβεβαίωσε τις αιτιάσεις των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου όσον αφορά το σκεπτικό πως οι ρυθμίσεις αποτελούν πλαίσιο εξασφάλισης της Δημόσιας Υγείας.

Ευρήματα της Έρευνας:

• Οι χώρες με ρυθμίσεις που αφορούν την κατανομή των φαρμακείων έχουν επιτύχει καλύτερη πρόσβαση (access) του πληθυσμού στο φάρμακο. Εμφανίζεται ποιο ομοιογενής κατανομή και δεν υπάρχουν περιοχές χωρίς φαρμακεία. Αντίθετα σε χώρες που επιλέχθηκε η απελευθέρωση (π.χ Νορβηγία, Σουηδία) αυτή οδήγησε σε συσσώρευση (clustering) σε αστικά κέντρα και μάλιστα ειδικά σε εμπορικές περιοχές αυτών (που ήδη εξυπηρετούνταν) αφήνοντας άλλες παντελώς ακάλυπτες.
  

• Στις χώρες στις οποίες δεν υπήρχε ιδιοκτησιακό καθεστώς η δημιουργία αλυσίδων και η ιδιοκτησία τους από εξωτερικούς παράγοντες επηρέασε την διαθεσιμότητα του φαρμάκου καθώς η δημιουργία αποθεμάτων φαρμάκων γινόταν με κριτήριο την κερδοφορία, τη μείωση του κόστους ή το αν ελέγχονταν από τον όμιλο (predominantly available) που κατείχε και τα φαρμακεία με αποτέλεσμα φάρμακα που δεν πληρούσαν αυτά τα κριτήρια να μην είναι άμεσα διαθέσιμα στους ασθενείς (not held in stock for profit reasons) και η διαθεσιμότητα να περιορίζεται σε όσα είχαν μεγάλη κυκλοφοριακή ταχύτητα.
  

• Τα φαρμακεία που ανήκουν σε αλυσίδες πιέζονται να διανέμουν προϊόντα που ανήκουν στον όμιλο που τα ελέγχει.
  

• Η ποιότητα των φαρμακευτικών υπηρεσιών ήταν παρόμοια σε όλες τις χώρες αλλά αυτό βρέθηκε ότι οφείλεται στην ποιότητα των φαρμακοποιών ως επιστημόνων και όχι στην απελευθέρωση ή τη διάρθρωση της αγοράς. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί το εύρημα πως η απελευθέρωση της αγοράς αυξάνει το φόρτο εργασίας των φαρμακοποιών λόγω του ανταγωνισμού κόστους και της υποκατάστασης στις αλυσίδες θέσεων φαρμακοποιών από βοηθούς (βλ. Νορβηγία) με αποτέλεσμα μείωση της ποιότητας των υπηρεσιών (π.χ περιορισμός του χρόνου που διατίθεται για συμβουλευτική στον ασθενή).
  

• Σε όλες τις χώρες αναπτύσσονται υπηρεσίες φαρμακείου και προωθείται η φαρμακευτική φροντίδα. Δεν φάνηκε να υπάρχει υπεροχή χωρών με απελευθερωμένα συστήματα έναντι των ρυθμισμένων. Μάλιστα στη Σουηδία σημειώθηκε στα ευρήματα μείωση της ικανοποίησης των ασθενών από την ποιότητα των συμβουλών που έπαιρναν από τα φαρμακεία όταν επήλθε η απελευθέρωση.
  

• Στις χώρες με κανόνες στη δραστηριότητα των φαρμακείων παρατηρήθηκε έμφαση στον επιστημονικό χαρακτήρα. Στην Ισπανία 1 στους 3 ασθενείς που πηγαίνουν στο φαρμακείο για να προμηθευτούν ΜηΣυΦα φεύγουν χωρίς να αγοράσουν τίποτα (καθώς ο φαρμακοποιός έκρινε πως δεν τα είχαν ανάγκη)!
  

• Δεν υπήρξαν ευρήματα που να τεκμηριώνουν καλύτερη οικονομική αποδοτικότητα ή εξοικονόμηση πόρων από τα φαρμακεία στις χώρες με απελευθερωμένα συστήματα. Δεν υπήρξαν ευρήματα που να συνδέουν την απελευθέρωση με μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης. Ο στόχος της μείωσης θα πρέπει να επιδιωχθεί με άλλα μέσα.

• Δεν υπήρξαν ευρήματα που να τεκμηριώνουν μείωση των τιμών των ΜηΣυΦα μετά την απελευθέρωση.

• Δεν αυξάνεται ο ανταγωνισμός μετά την απελευθέρωση καθώς η έλευση των αλυσίδων δημιουργεί μονοπωλιακές καταστάσεις. Σημειώνεται μάλιστα πως η επιδίωξη εισόδου στην αγορά των φαρμακείων γίνεται για να διασφαλιστούν συμφέροντα που αφορούν υποστήριξη άλλων δραστηριοτήτων στο χώρο του φαρμάκου.

• Δεν παρατηρήθηκαν οι υποσχέσεις και οι προσδοκίες που υπήρχαν από την απελευθέρωση όπως καλύτερη πρόσβαση και χαμηλότερες τιμές.

Προτάσεις της Έρευνας:

Καθώς τα φαρμακεία αποτελούν οργανικό κομμάτι των συστημάτων υγείας, η αγορά των φαρμακείων δεν αποτελεί μια τυπική αγορά και δεν πρέπει να αφήνεται να ρυθμιστεί από τους κανόνες της αγοράς.

Εάν υπάρχει πρόθεση απελευθέρωσης της αγοράς των φαρμακείων θα πρέπει να ελέγχονται προσεκτικά οι αναμενόμενες συνέπειες καθώς υπάρχουν πιθανές αρνητικές επιπλοκές στους ασθενείς, σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού και στη Δημόσια Υγεία γενικότερα.

Συνίσταται σαφής αξιολόγηση των προτάσεων και απόρριψη αόριστων υποσχέσεων βελτίωσης μετά την απελευθέρωση.

Περίληψη της έρευνας μπορείτε να δείτε ΕΔΩ

Πηγή: Hellenic Pharmacy