Πότε πρέπει οι άνδρες να εξετάζονται με το τεστ PSA;

Η εξέταση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) είναι σήμερα ο μόνος τρόπος για την ανίχνευση του καρκίνου του προστάτη, την οποία κάνουν οι άνδρες συνήθως μετά τα 50 χρόνια. Είναι όμως αυτή η ηλικία για να αρχίσει να εφαρμόζεται συστηματικά ο έλεγχος αυτός ή όχι; Σε αυτή την ερώτηση απαντά («tanea.gr») ο καθηγητής Ουρολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Δημήτρης Χατζηχρήστος, πρόεδρος του Ινστιτούτου Μελέτης Ουρολογικών Παθήσεων (ΙΜΟΠ).

«Είναι ένα θέμα που απασχολεί επί περισσότερο από μία δεκαετία την επιστημονική κοινότητα, αλλά εύκολες απαντήσεις δεν υπάρχουν», απαντά ο κ. Χατζηχρήστος και συνεχίζει: «Το PSA είναι ο μοναδικός διαθέσιμος δείκτης για τον καρκίνο του προστάτη, αλλά δυστυχώς δεν είναι ειδικός για την συγκεκριμένη πάθηση, αφού το PSA αυξάνεται και μετά από έντονη σεξουαλική δραστηριότητα, εξαιτίας της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη που συμβαίνει σε όλους τους άνδρες μετά τα 40 έτη, καθώς και σε περίπτωση προστατίτιδας, δηλαδή φλεγμονής».

Σύμφωνα με τον καθηγητή, ένα «πρόβλημα» είναι επίσης ότι δεν υπάρχουν φυσιολογικές τιμές για το PSA, π.χ. < 4 ng/dl. «Το σήμα κινδύνου που χρειάζεται διερεύνηση είναι μια ετήσια αύξηση πάνω από 0,20 ng/dl. Με άλλα λόγια, αν ένας άνδρας είχε πέρυσι PSA ίσο με 0,5 και φέτος είναι 2, χρειάζεται βιοψία για να διερευνηθεί τι συμβαίνει, ενώ ένας άλλος που είχε πέρυσι 3,9 και φέτος 4,1 όχι», δηλώνει κατηγορηματικά ο καθηγητής.

Επίσης είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι αν και οι μεγάλες τιμές του PSA, π.χ. 6 ή 10 ή και παραπάνω, αποτελούν ένδειξη για άμεση βιοψία, ανεξάρτητα από την αύξηση, ωστόσο υψηλό PSA δεν σημαίνει αυτομάτως καρκίνο. Αντιθέτως, απ? όσους κάνουν βιοψία μόνο ο 1 στους 4 θα βρεθεί θετικός για καρκίνο. Στους υπόλοιπους η παρατηρούμενη αύξηση θα οφείλεται σε άλλους παράγοντες (που αναφέρθηκαν παραπάνω).

Την κατάσταση περιπλέκει ακόμα περισσότερο το γεγονός ότι ο καρκίνος του προστάτη στις μικρές ηλικίες (κάτω από τα 60 και ιδίως στα 40-55 έτη) είναι ιδιαίτερα επιθετικός και εξελίσσεται γρήγορα σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει μετά τα 70 έτη, όταν συνήθως έχει μια αργή εξέλιξη και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν θα αποτελέσει το αίτιο θανάτου των ασθενών.

Αν σε όλα αυτά προστεθεί το γεγονός ότι στην κατάρτιση των κατευθυντήριων οδηγιών ζυγίζονται τα πιθανά οφέλη μιας ιατρικής εφαρμογής με το κόστος της γίνεται εύκολα κατανοητό γιατί υπάρχει διχογνωμία για το αν πρέπει να αρχίζει το PSA στα 40, τα 45 ή τα 50, αν πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο και αν πρέπει να συνεχίζεται μέχρι τα βαθιά γηρατειά.

Τελικά τι πρέπει να κάνουν οι άνδρες;

Σύμφωνα με τον δρ Χατζηχρήστου, η καλύτερη τακτική είναι η πρώτη μέτρηση του PSA να γίνεται από όλους στην ηλικία των 40 ετών και μετά να υπάρχει διαχωρισμός:

• Αν κάποιος έχει συγγενείς με καρκίνο του προστάτη να κάνει επανέλεγχο μία φορά τον χρόνο (πιθανώς μαζί με δακτυλική εξέταση και υπερηχογράφημα για να έχει ο ουρολόγος μια ολοκληρωμένη εικόνα του προστάτη για σύγκριση στο μέλλον, αν χρειαστεί).
• Αν δεν έχει συγγενείς με καρκίνο προστάτη, να επανελέγχεται ανά 3ετία μέχρι τα 50 του χρόνια.
• Μετά τα 50 όλοι οι άνδρες, με ή χωρίς οικογενειακό ιστορικό, χρειάζονται ετήσιο PSA μαζί με δακτυλική εξέταση, όπως λένε και οι επίσημες οδηγίες.
• Μετά την ηλικία των 70 ετών και εφόσον το PSA είναι χαμηλό και σταθερό στις προηγούμενες μετρήσεις, μάλλον δεν χρειάζεται πλέον τακτική παρακολούθηση, αφού και να εμφανιστεί καρκίνος, οι πιθανότητες να πεθάνει ο ασθενής από την πάθηση είναι ελάχιστες».