Πώς το περιβάλλον πυροδοτεί τα αυτοάνοσα νοσήματα;

Η εκδήλωση αυτοάνοσων νοσηµάτων συχνά δεν έχει κανένα γνωστό αιτιολογικό παράγοντα, αλλά σχετίζεται µε πολλές παραµέτρους, ανάµεσα στις οποίες το γενετικό υπόστρωµα, οι ορµόνες, το στρες και φυσικά το περιβάλλον.

Tο άµεσο περιβάλλον αλληλεπιδρά µε το γενετικό µας προγραµµατισµό, ορίζοντας έτσι την πιθανότητα να «υποκύψουµε» σε αυτοάνοσο νόσηµα. Η πυροδότηση ενός τέτοιου νοσήµατος δηλαδή γίνεται συχνά από το συνδυασµό γενετικής προδιάθεσης (που δεν µπορεί να αλλάξει) και περιβαλλοντικών παραγόντων, που σε κάποιες περιπτώσεις µπορεί να αλλάξουν.

Η ρύπανση του περιβάλλοντος είναι µια σοβαρή αιτία ανησυχίας για τα άτοµα µε κληρονοµική προδιάθεση σε αυτοάνοσα νοσήµατα. Το κάπνισµα (και το παθητικό), οι χηµικές ουσίες στα τρόφιµα και στην ατµόσφαιρα, οι αναθυµιάσεις των καυσίµων, η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία αλλά και άλλες µορφές µόλυνσης του περιβάλλοντος ευθύνονται για την πυροδότηση τέτοιων νοσηµάτων. Οι αναθυµιάσεις των καυσίµων είναι και η αιτία που κάτοικοι κοντά σε αεροδρόµια είναι πιο επιρρεπείς σε αυτοάνοσα νοσήµατα, όπως στη ρευµατοειδή αρθρίτιδα και στον ερυθηµατώδη λύκο. Δεν είναι δε τυχαίο ότι βιοµηχανικές περιοχές στη Βόρεια Ευρώπη αλλά και στην Αµερική παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά στα περισσότερα αυτοάνοσα νοσήµατα.

Επίσης διάφορα φάρµακα, βαφές των µαλλιών, εξωγενής χορήγηση ορµονών και προθέµατα µαστών από γέλη σιλικόνης έχουν ενοχοποιηθεί ως παράγοντες κινδύνου, όπως και η (λόγω επαγγέλµατος) έκθεση σε σκόνη αλάτων πυριτίου, οργανικούς διαλύτες ή παρασιτοκτόνα. Παράλληλα αντίστοιχοι παράγοντες έχουν αποδεδειγµένα είτε επιδεινώσει µια αυτοάνοση νόσο είτε πυροδοτήσει την έναρξη ενός παρόµοιου συνδρόµου.

Παραδείγµατα

Η συστηµατική σκλήρυνση έχει συσχετισθεί µε την έκθεση σε σκόνη πυριτίου ή σε διαλύτες που προέρχονται από το αργό πετρέλαιο, π.χ. βενζίνη, τριχλωροαιθυλένιο (χρησιµοποιείται στον καθαρισµό µετάλλων).

Η θεραπεία υποκατάστασης µε οιστρογόνα αναφέρεται ότι συσχετίζεται µε την εµφάνιση ερυθηµατώδη λύκου, ενώ έχει τεκµηριωθεί η σχέση του αιµολυτικού στρεπτόκοκκου οµάδας Α, του ρευµατικού πυρετού και του ιού της ηπατίτιδας Β µε την οζώδη πολυαρτηρίτιδα και του ιού της ηπατίτιδας C µε την κρυοσφαιριναιµία.

Τα εµφυτεύµατα σιλικόνης έχουν συσχετιστεί µε µια ασθένεια παρόµοια µε το σκληρόδερµα, που χαρακτηρίζεται από έντονους πόνους και χρόνια κόπωση, καθώς και µε το λύκο. Σε ασθενείς µε τέτοια εµφυτεύµατα έχουν ανιχνευτεί αντισώµατα λύκου, τα οποία εξαφανίστηκαν αµέσως µετά την αφαίρεση των εµφυτευµάτων.