Ποδήλατο και ελληνική πραγματικότητα

Εδώ και µερικά χρόνια το ραντεβού είναι προκαθορισµένο: κάθε Παρασκευή, στις 9.30 το βράδυ, στην πλατεία Ασωµάτων στην περιοχή του Θησείου, ποδηλάτες από όλη την Αθήνα µαζεύονται εδώ για να καταλήξουν… όπου τους βγάλουν οι αντοχές και η φαντασία τους, αφού κάθε βόλτα διαρκεί 4 µε 5 ώρες, καλύπτοντας µια απόσταση από 30 έως 60 χιλιόµετρα. σε όλο το λεκανοπέδιο!

Ασφαλώς, δεν είναι ότι γίναµε ξαφνικά… Κοπεγχάγη, ούτε ότι, ως δια µαγείας, εµφανίστηκαν ξαφνικά στην ελληνική πρωτεύουσα ποδηλατόδροµοι που κάνουν εύκολη τη ζωή σε όσους επιλέγουν να µετακινηθούν µε αυτό το µέσο. Είναι που οι πολίτες επιλέγουν να αυτοοργανωθούν και να διεκδικήσουν µε όποιον τρόπο µπορούν το δικαίωµά τους να µετακινούνται µε ασφάλεια στους δηµόσιους δρόµους, το δικαίωµά τους να βρουν τη δική τους «γωνιά» στην παντοκρατορία των ΙΧ, το δικαίωµά τους να κινούνται σε ειδικές λωρίδες χωρίς λακκούβες!

Αθήνα: µια ζωή… ποδήλατο!

Κι ενώ στην υπόλοιπη… πολιτισµένη Ευρώπη οι ποδηλατόδροµοι µετρούν 20 και πλέον χρόνια ζωής και τώρα πια δοκιµάζονται νέα συστήµατα για την ασφάλεια των ποδηλατών όπως οι αερόσακοι, στην Ελλάδα ψάχνουµε ακόµα τον τρόπο να κάνουµε σοβαρές υποδοµές στις µεγαλουπόλεις, έτσι ώστε να βρούµε χώρο για ένα µέσο οικολογικό, µικρό σε όγκο και ταυτόχρονα ευέλικτο όπως το ποδήλατο.

Βεβαίως, «φως στο τούνελ» και ελπίδα στους ποδηλάτες αλλά και στους εν δυνάµει ποδηλάτες, δίνει το νέο πρόγραµµα «Αθήνα - Αττική 2014» το οποίο παρουσίασε η υπουργός Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής, κα. Τίνα Μπιρµπίλη. Η «ραχοκοκαλιά» του φιλόδοξου αυτού σχεδίου περιλαµβάνει µια σειρά πεζοδροµήσεων και αναπλάσεων χώρων και κεντρικών οδών, µε πρωταρχικό στόχο τη µείωση στο µισό του αριθµού των αυτοκινήτων που σταθµεύουν στο κέντρο της πρωτεύουσας. Και κάπου εκεί στο «κάδρο» µπαίνει και το ποδήλατο: στο νέο ρυθµιστικό προβλέπεται η δηµιουργία ποδηλατοδρόµων σε περιοχές της Αθήνας αλλά και της ευρύτερης Αττικής, µε ιστορική αλλά και λειτουργική σηµασία.

Βασική ιδέα είναι να µονοδροµηθούν οι οδοί Αχαρνών και Πατησίων µε τέτοιο τρόπο ώστε να προκύψουν λεωφορειολωρίδες και ποδηλατόδροµοι. Επίσης, στο σχεδιασµό εντάσσεται και η δηµιουργία δυο πεζοδρόµων µε ειδικές λωρίδες για ποδήλατα. Ο πρώτος θα ξεκινά από τον Φαληρικό Όρµο και θα καταλήγει στα Λιµανάκια της Βουλιαγµένης και ο δεύτερος, µήκους 25 χιλιοµέτρων, από την Κηφισιά έως τον Φαληρικό Όρµο δια µέσω των αρχαιολογικών χώρων στο ιστορικό κέντρο. Ένας κλάδος του ποδηλατοδρόµου που θα διασχίζει την Αθήνα θα συνδέεται επίσης µε το Παναθηναϊκό Στάδιο και τον προβλεπόµενο ποδηλατόδροµο του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή και της Πανεπιστηµιούπολης. Επίσης, εκπονούνται µελέτες, οι οποίες θα παραδοθούν σύντοµα, ώστε στα έργα που προβλέπουν την ένταξη του ποδηλάτου στον αστικό ιστό, να συµπεριληφθεί ένας ποδηλατόδροµος στην Καλλιθέα, µήκους 1,5 χιλιοµέτρου.

Βεβαίως, πέρα από τις χωροταξικές µελέτες, αισιοδοξία δηµιουργεί και το γεγονός ότι οι πολίτες της Αθήνας δείχνουν να ανταποκρίνονται µε θετικό τρόπο σε σχετικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης απέναντι στη χρήση του ποδηλάτου. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι, για παράδειγµα, το φεστιβάλ ποδηλασίας που πραγµατοποιήθηκε στην Τεχνόπολη του Δήµου Αθηναίων το τριήµερο 17-19 Σεπτεµβρίου, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδοµάδας Κινητικότητας, η µεγάλη συµµετοχή στον Ποδηλατικό Γύρο της Αθήνας στις 10 Οκτωβρίου, αλλά και η απόφαση της διοίκησης της ΤΡΑΜ Α.Ε. να ανταµείβει µε µια δίωρη βόλτα µε ποδήλατο τους επιβάτες των µέσων µαζικής µεταφοράς από τις 22 Σεπτεµβρίου έως και τις 31 Οκτωβρίου, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να παραλαµβάνουν ποδήλατα και κράνη από το περίπτερο της εταιρείας στην κεντρική είσοδο της Μαρίνας Φλοίσβου.

Στη σειρά και η Θεσσαλονίκη

Στις αρχές του περασµένου καλοκαιριού τα µέλη της ποδηλατικής οµάδας «Bike Respect» στη Θεσσαλονίκη διοργάνωσαν µια φωτογράφηση, έτσι ώστε να γίνει αντιληπτός ο χώρος που καταλαµβάνουν µέσα στην πόλη ένα αυτοκίνητο, ένα λεωφορείο και ένα ποδήλατο. Έτσι, λοιπόν, στο πλακόστρωτο του Λευκού Πύργου βρέθηκαν πλάι - πλάι, ένα λεωφορείο, 60 αυτοκίνητα και 60 ποδήλατα, ενώ η πανοραµική φωτογραφία που τραβήχτηκε δεν άργησε να αποκαλύψει ότι η «πλάστιγγα» της γρήγορης µετακίνησης γέρνει υπέρ του ποδηλάτου, καθώς µια ευρεία χρήση του συγκεκριµένου µέσου θα µπορούσε να σηµαίνει και αποσυµφόρηση των κεντρικών οδικών αξόνων.

Στο πλαίσιο αυτής της αποσυµφόρησης, το υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής παρουσίασε ένα ρυθµιστικό σχέδιο και για την συµπρωτεύουσα µε την ονοµασία «Θεσσαλονίκη 2012» το οποίο προβλέπει – µεταξύ άλλων – και την επέκταση του υφιστάµενου δικτύου των ποδηλατοδρόµων. Μέχρι στιγµής το ειδικό δίκτυο για τους ποδηλάτες στη Θεσσαλονίκη έχει µήκος 12 χιλιοµέτρων και 70 θέσεις µε ειδικές κατασκευές για πάρκινγκ ποδηλάτων. Το δίκτυο παραδόθηκε πέρσι και κόστισε 1,5 εκ. ευρώ, αλλά µέχρι και σήµερα χρειάζεται διαρκή αστυνόµευση προκειµένου τα αυτοκίνητα να µη χρησιµοποιούν τον ποδηλατόδροµο ως θέση στάθµευσης!

Ορθοπεταλιές… και από τους δήµους!

Σε µια εποχή όπου το «πράσινο» χρησιµοποιείται ως επιθετικός προσδιορισµός για πολλά ουσιαστικά, οι πράσινες µετακινήσεις δε θα µπορούσαν να αποτελούν εξαίρεση. Οι δήµοι µπήκαν δυναµικά στο παιχνίδι µε το βλέµµα στραµµένο στα ευρωπαϊκά ταµεία. Ένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια ήταν αυτό που προέβλεπε έναν ποδηλατόδροµο για τους επτά δήµους των βορείων προαστίων της Αθήνας (Βριλήσσια, Μελίσσια, Χαλάνδρι, Π. Ψυχικό, Ν. Ερυθραία, Κηφισιά και Εκάλη). Μάλιστα το έργο διαφηµίστηκε µε φωτογραφίες υπουργών και δηµάρχων πάνω σε ποδήλατα. Ωστόσο, οι δήµοι δεν κατάφεραν να ενωθούν µεταξύ τους, τουλάχιστον όχι µε ποδήλατο. Δύο είναι τα χαρακτηριστικά παραδείγµατα από την παραπάνω προσπάθεια: ο δήµος των Βριλησσίων και αυτός των Μελισσίων. Τα Βριλήσσια µπορεί τελικά να απέκτησαν ποδηλατόδροµο µήκους 2,5 χιλιοµέτρων, ωστόσο κανένας δε φαίνεται πρόθυµος να τον χρησιµοποιήσει, κυρίως λόγω του κακού σχεδιασµού του, των κρυµµένων πινακίδων του αλλά και του ασκόπου του όλου εγχειρήµατος, καθώς το µόνο στο οποίο χρησιµεύει τελικά είναι να µετακινηθεί κάποιος ποδηλάτης εντός των ορίων του δήµου. Στα Μελίσσια πάλι, το δηµοτικό συµβούλιο καταψήφισε το έργο κατασκευής ποδηλατοδρόµου µε δικαιολογία το οικονοµικό κόστος.

Εν τω µεταξύ, το θέατρο του παραλόγου που έχει στηθεί στους δήµους µε αφορµή το αν θα µπορούν οι ποδηλάτες να βρουν τη θέση τους ή όχι στην πόλη, φαίνεται ότι έχει πολλές «πράξεις» σε όλη την Ελλάδα. Για τον ποδηλατόδροµο µήκους 2,1 χιλιοµέτρων στο Ψυχικό χρειάστηκε απόφαση του Συµβουλίου της Επικρατείας προκειµένου να δοθεί το «πράσινο φως». Κάτοικοι της περιοχής είχαν προσφύγει στο ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο, µε το επιχείρηµα ότι η λειτουργία ειδικών λωρίδων για τους ποδηλάτες υποβαθµίζει το περιβάλλον, επιβαρύνει τους όρους διαβίωσης, µειώνει την αξία των ιδιοκτησιών, δυσχεραίνει την κίνηση των πεζών και αυξάνει τον κίνδυνο ατυχηµάτων! Η δικαιοσύνη θα αποφανθεί και για τον ποδηλατόδροµο στο Βόλο, για τον οποίο έχει ξεκινήσει έρευνα σχετικά µε το επίπεδο ασφαλείας τόσο των ποδηλατών, όσο και των πεζών που διασχίζουν κάθετα τον ποδηλατόδροµο…

Κάντο όπως η Καρδίτσα!

Το 2003 συντάχθηκαν για λογαριασµό του υπουργείου Μεταφορών φιλόδοξες µελέτες για τη κατασκευή ποδηλατοδρόµων, σε πολλές πόλεις της Ελλάδας. Τελικά από όλες τις προτάσεις των µελετών, τρεις µόλις πόλεις επελέγησαν στο πλαίσιο µιας πρώτης πιλοτικής εφαρµογής: η Καρδίτσα, το Μεσολόγγι και η Λάρισα. Πεταµένα λεφτά; Η πράξη δείχνει πως όχι, καθώς το παράδειγµα της Καρδίτσας είναι το πιο χαρακτηριστικό και αν µη τι άλλο αποδεικνύει ότι η πειραµατική εφαρµογή του τότε σχεδίου πέτυχε.

Σύµφωνα µε έρευνα που εκπόνησε η κα. Βικτωρία Τοπούζη, δασολόγος - περιβαλλοντολόγος στο Τµήµα Περιβάλλοντος της Αναπτυξιακής Εταιρείας Καρδίτσας, οι 7 στους 10 µόνιµους κατοίκους της πόλης χρησιµοποιούν το ποδήλατο για τις µετακινήσεις τους, ενώ είναι χαρακτηριστικό πως το 83% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι θα χρησιµοποιούσε ένα δίκτυο ποδηλατοδρόµων που θα επεκτείνονταν σε τοπικά διαµερίσµατα και κοντινούς δήµους και το 76% εξ αυτών ότι θα νοίκιαζε ποδήλατο αν υπήρχε ένα δίκτυο κοινόχρηστων ποδηλάτων σε διάφορα σηµεία της πόλης.

Η κα Τοπούζη επισηµαίνει στην έρευνά της ότι η θέση της Καρδίτσας στην «καρδιά» της θεσσαλικής πεδιάδας της δίνει το πλεονέκτηµα της εδαφολογικής µορφολογίας και γι' αυτό, σύµφωνα µε την ίδια, δεν είναι παράξενο που κάθε οικογένεια διαθέτει περισσότερα από ένα ποδήλατα ούτε ότι πολλές οικογένειες έχουν ένα ποδήλατο για κάθε µέλος.

Όπως και στο Παρίσι…

Ο δήµαρχος του Παρισιού Μπερτράν Ντελανοέ θα µείνει στην ιστορία ως ένας πρωτοπόρος, αφού προκειµένου να ανακουφίσει την Πόλη του Φωτός από το κυκλοφοριακό και τη ρύπανση, εφάρµοσε το σύστηµα ενοικίασης ποδηλάτων «Velib». Αν και τα ενοικιαζόµενα ποδήλατα δεν γλίτωσαν ούτε από τους βάνδαλους ούτε από τους κλέφτες, εντούτοις έχουν γίνει µέρος της καθηµερινότητας των Παριζιάνων, είναι δηµοφιλή µεταξύ των τουριστών και ειδικά τις ηµέρες µε καλό καιρό οι µετακινήσεις µε τα ποδήλατα του συστήµατος «Velib» φτάνουν ακόµα και τις 150.000.

Βεβαίως εµείς στην Ελλάδα µπορεί να µη γίναµε «Παρίσι», ωστόσο κάποιοι δήµοι της χώρας µας δίνουν κίνητρα στους δηµότες τους να χρησιµοποιούν ποδήλατα. Χαρακτηριστικό παράδειγµα ο δήµος Νέας Ερυθραίας που διαθέτει ποδηλατόδροµο µήκους 8 χιλιοµέτρων και ξεκίνησε στις αρχές του χρόνου το πρώτο πρόγραµµα ενοικίασης ποδηλάτων µε µότο «Με ποδήλατο στην πόλη». Το πρόγραµµα προσφέρει 600 ποδήλατα και µέχρι στιγµής περίπου 450 δηµότες έχουν εγγραφεί ενοικιάζοντας ποδήλατα για διάστηµα από µία εβδοµάδα έως έξι µήνες µε τη µορφή χρησιδανείου, δηλαδή µε καταβολή 75 ευρώ ως εγγύηση. Η εγγύηση αυτή θα επιστραφεί στους χρήστες µετά το τέλος της ενοικίασης ή θα κρατείται από το δήµο σε περιπτώσεις κατά τις οποίες τα ποδήλατα χρειάζονται επισκευές.

Το περασµένο καλοκαίρι, ο δήµος Ναυπάκτου έθεσε κι αυτός σε λειτουργία ένα πρόγραµµα ενοικίασης ποδηλάτων µε τη χρήση ενός ειδικού λογισµικού. Τα ποδήλατα µένουν στην κατοχή των ενοικιαστών για 2 µήνες δωρεάν. Τα πρώτα 340 ποδήλατα δόθηκαν για ενοικίαση στις 16 Ιουνίου αλλά το ενδιαφέρον των πολιτών ήταν ιδιαίτερα µεγάλο, καθώς οι αιτήσεις ξεπέρασαν τις 500. Βέβαια, η Ναύπακτος διαθέτει ποδηλατόδροµο µήκους 5,5 χιλιοµέτρων ο οποίος εκτείνεται στο ιστορικό κέντρο και στο παραλιακό µέτωπο της πόλης.

Ωστόσο, 8,5 χιλιόµετρα ποδηλατόδροµου διαθέτει και η Κέρκυρα και µέσα στο επόµενο διάστηµα αναµένεται να αποκτήσει το πρώτο αυτόµατο ηλεκτρονικό σύστηµα ποδηλάτων στην Ελλάδα, το οποίο θα ονοµάζεται «easybike». Όσοι επιθυµούν να ενοικιάσουν ποδήλατο θα πρέπει να το παίρνουν και να το επιστρέφουν σε προκαθορισµένα σηµεία στάθµευσης. Σε πρώτη φάση οι σταθµοί αυτοί θα είναι 8 και το σύστηµα θα διαθέτει 102 ποδήλατα. Σε αντίθεση όµως µε τις άλλες πόλεις, οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της Κέρκυρας θα χρεώνονται για τη χρήση του ποδηλάτου. Θα υπάρχει ένα δοκιµαστικό µισάωρο δωρεάν κι από εκεί και πέρα ο χρήστης θα πληρώνει 0,50 ευρώ για κάθε 30 λεπτά χρήσης.

Με το ποδήλατο παντού!

Αν και η «ποδηλατική κουλτούρα» είναι δύσκολο να εδραιωθεί σε µια χώρα στην οποία τα έργα που προωθούν τη χρήση του ποδηλάτου είναι – µέχρι στιγµής – αποσπασµατικά και η µεταφορά ποδηλάτων επιτρέπεται µόνο στον ηλεκτρικό και στον προαστιακό σιδηρόδροµο, εντούτοις υπάρχουν κάποιοι που δηλώνουν αµετανόητοι ποδηλάτες, κάνοντας µάλιστα τις δύο ρόδες µέρος και της επαγγελµατικής τους ζωής.

Ο Χάρης Σκαφτούρος, 33 ετών, είναι στην Ελλάδα αυτό που στο εξωτερικό αποκαλείται «bike - messenger»: ένας κούριερ δηλαδή µε ποδήλατο που µπορεί να µεταφέρει µέσα στην πόλη, µε καύσιµο µόνο την ενέργεια των ποδιών του, γράµµατα ή δέµατα, βάρους έως 10 κιλών, ακόµη και µέσα σε 20 λεπτά. Ο κ. Σκαφτούρος όµως δεν είναι ο µόνος «bike - messenger». Εξάλλου, είναι ο ιδρυτής της BondEX, µιας ιδιότυπης εταιρείας ταχυµεταφορών που ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια και στελεχώνεται σταδιακά και µε άλλους ποδηλάτες - κούριερ. Ο ίδιος πιστεύει ότι η επιτυχία της συγκεκριµένης ιδέας, η οποία σηµειωτέον στο εξωτερικό κάνει θραύση, έγκειται στις χαµηλές έως 25% τιµές της υπηρεσίας, ωστόσο µεγαλύτερο πλεονέκτηµα είναι η ταχύτητα καθώς οι παραδόσεις στο συχνά µποτιλιαρισµένο κέντρο της Αθήνας µπορούν να γίνουν σε λιγότερο από µισή ώρα.

Στη Θεσσαλονίκη, πάλι, εδώ και δυο χρόνια κυκλοφορεί το «ταξίλατο»: ένα ταξί - ποδήλατο για βόλτες στο πλακόστρωτο της παραλίας. Από την ηµέρα κυκλοφορίας του, το «ταξίλατο» έχει µεταφέρει περισσότερους από 1.000 επιβάτες κι έχει διανύσει περίπου 5.500 χιλιόµετρα στους δρόµους της πόλης. Οδηγός του είναι ο κ. Κώστας Μαρτζέκης, ο οποίος προσπαθώντας να αντιµετωπίσει την ανεργία επέλεξε να γίνει οδηγός αυτού του εναλλακτικού µέσου. Κατασκευαστής του «ταξίλατου» είναι ο κ. Κώστας Σιµελίδης, µέλος της οµάδας ποδηλατών Θεσσαλονίκης, ο οποίος είχε ως στόχο το να ευαισθητοποιήσει τους συµπολίτες του στη χρήση ποδηλάτου µέσα στην καθηµερινότητά τους, κάτι που µέχρι στιγµής, δείχνει να καταφέρνει.