Ο ρόλος της Ιατρικής Εργασίας και Περιβάλλοντος στο χώρο της παροχής υπηρεσιών φροντίδας υγείας

Ο χώρος της υγείας, όπου όλο το προσωπικό διακατέχεται από ιδιαίτερες ευαισθησίες πάνω στα θέματα υγείας, είναι από τους πολυπλοκότερους, όσον αφορά το πεδίο της υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, και παρουσιάζει ορισμένες ιδιαιτερότητες που θα πρέπει να διερευνηθούν.

Οι δράσεις μιας υπηρεσίας Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας σε Νοσοκομείο, είναι σκόπιμο να μην εξαντλούνται στους τυπικούς περιορισμούς των υποχρεώσεων μιας συνήθους επιχείρησης απέναντι στην εθνική και κοινοτική νομοθεσία. Αλλωστε, το παρεχόμενο προϊόν ενός δημόσιου νοσοκομείου, δεν μπορεί παρά να είναι προσπελάσιμο από όλους τους πολίτες της περιοχής αναφοράς του ιδρύματος. Δεν είναι δυνατό άλλωστε το ίδιο το δημόσιο νοσοκομείο να διακρίνει τους εργαζόμενους σε δύο κατηγορίες (τους εντός συστήματος και τους εκτός νοσοκομείου), παρέχοντας μόνο στους μεν υπηρεσίες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και αρνούμενο στους δε τον συμβουλευτικό του ρόλο. 

Ειδικότερα για τα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία, το όλο εγχείρημα θα πρέπει να περιλαμβάνει στοιχεία ακαδημαϊκής πρωτοτυπίας με βάση τις επιστημονικές τάσεις που περιγράφονται στη διεθνή βιβλιογραφία, αλλά ταυτόχρονα να συμβάλλει στη σύνδεση του Πανεπιστημίου με την Κοινότητα. Σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν, προτείνεται οι δραστηριότητες της Ιατρικής της Εργασίας μέσα σε ένα Γενικό 

Νοσοκομείο να μην περιορίζονται σε ρόλο εσωτερικής υπηρεσίας του νοσηλευτικού ιδρύματος, αλλά συνολικά να αναφέρονται:

• Πρωτίστως στους εργαζόμενους του νοσοκομείου (επαγρύπνηση, επιτήρηση της υγείας των εργαζομένων και των συνθηκών του περιβάλλοντος εργασίας, αρχική εξέταση, μετά την πρόσληψη, περιοδικές εξετάσεις σε τακτά χρονικά διαστήματα, ανάλογα με την επικινδυνότητα των θέσεων εργασίας, καθώς και εξέταση των εργαζομένων μετά από κάθε αναρρωτική άδεια, για την πιστοποίηση ικανότητας προς εργασία, όπως προβλέπει η νομοθεσία),
• Δευτερευόντως σε ζητήματα αναγνώρισης επαγγελματικών νοσημάτων νοσηλευόμενων ασθενών εντός του νοσοκομείου, αλλά κατ’ επέκταση και σε προβλήματα επαγγελματικής υγιεινής των πολιτών της περιοχής αναφοράς του νοσοκομείου.

Έτσι, η Υπηρεσία Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας του Νοσοκομείου θα μπορεί να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στη σύνδεση του Νοσοκομείου με την Κοινωνία, όχι μόνο ως φορέας διαχείρισης της ασθένειας, αλλά με ολιστική αντιμετώπιση γύρω από τα ζητήματα προαγωγής της υγείας σε πληθυσμιακή βάση, όσον αφορά τους δυνητικά νοσογόνους παράγοντες που σχετίζονται με την εργασία. Είναι σκόπιμο να επισημανθεί ότι ο Ιατρός Εργασίας δεν χορηγεί άδεια σε εργαζόμενους, ούτε θα μπορούσε να είναι στις υποχρεώσεις του η επιβεβαίωση των αναρρωτικών αδειών (αντικείμενο που μπορεί να είναι ενός ελεγκτή ιατρού του Νοσοκομείου για το προσωπικό του, είτε της όποιας επιχείρησης γενικότερα). Η εξέταση των εργαζομένων μετά από κάθε αναρρωτική άδεια, αφορά πρωτίστως τη διερεύνηση της πιθανής σχέτισης της συγκεκριμένης ασθένειας με παράγοντες σχετιζόμενους με το χώρο εργασίας, όσο και την πιστοποίηση ικανότητας προς εργασία, που πιθανόν να έχει μεταβληθεί λόγω της νόσησης. Για την Ιατρική της Εργασίας το Ιατρικό Απόρρητο ισχύει πάντα από την πλευρά του εργαζόμενου, πράγμα που είναι και νομοθετικά κατοχυρωμένο.

Το προσωπικό ενός νοσοκομείου παρουσιάζει ορισμένες ιδιαιτερότητες που δεν πρέπει να παραβλεφθούν στην όλη προσέγγιση των ζητημάτων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας: το παραγωγικό κομμάτι του νοσηλευτικού ιδρύματος λειτουργεί αδιάλειπτα σε συνεχή βάση με βάρδιες, είτε με συνεχή εργασία, υπάρχει συνεχής επαφή των εργαζομένων με νοσούντες πολίτες, καθώς και με τους συγγενείς τους που βρίσκονται υπό ένταση, συχνά είναι απαραίτητο να λαμβάνονται κρίσιμες αποφάσεις υπό πίεση, με παράβλεψη των συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, λόγω της κρισιμότητας αντιμετώπισης των περιστατικών (ιδιαίτερα στο Τμήμα Επειγόντων 

Περιστατικών και στο Χειρουργικό Τομέα), νοούνται αυστηρά πρωτόκολλα αντιμετώπισης των διαφόρων νοσημάτων και επομένως απουσιάζει η ευκαμψία στην οργάνωση της εργασίας, η έντονη παρουσία εκπαιδευόμενου προσωπικού που δεν διασφαλίζει την εφαρμογή συγκεκριμένων μνημονίων, η ισχυρή συμμετοχή του γυναικείου φύλου (ιδιαίτερα στο νοσηλευτικό τομέα) επιβάλλει μέριμνα για ειδικές εργασιακές ρυθμίσεις σε σχέση με κύηση και τον θηλασμό (που προβλέπονται και νομοθετικά). Το πρόσθετο ζήτημα που επιβαρύνει τις συνθήκες άσκησης της Ιατρικής της Εργασίας στο χώρο των υπηρεσιών παροχής φροντίδας υγείας, είναι ότι η λειτουργία του νοσοκομείου είναι προσανατολισμένη στην αντιμετώπιση του νοσήματος και όχι στην πρόληψη και την προαγωγή της υγείας και επομένως ελλείπει η κουλτούρα δημόσιας υγείας - δημόσιας υγιεινής από το προσωπικό.

Για το περιβάλλον εργασίας, στη διερεύνηση των συνθηκών εργασίας και από την πλευρά του ιατρού εργασίας περιλαμβάνονται: στοιχεία περιβαλλοντικών μετρήσεων στους χώρους εργασίας, σε συνεργασία με τους τεχνικούς ασφαλείας, τους μηχανικούς και τους ιατρικούς φυσικούς του Νοσοκομείου, καθώς και εξειδικευμένα εργαστήρια, μετρήσεις φυσικών παραγόντων στους χώρους εργασίας (φωτισμός, θερμοκρασία, θόρυβος, ραδιενέργεια, ακτινοβολίες) σε συνεργασία με τους τεχνικούς ασφαλείας του Νοσοκομείου, παρατηρήσεις για την οργάνωση της εργασίας και τις επιπτώσεις της στην υγεία των εργαζομένων, παρατηρήσεις για την εργονομία των θέσεων εργασίας (ιδιαίτερα όσων εργάζονται σε οθόνες), περιοδική διερεύνηση της υποκειμενικής εκτίμησης των εργαζομένων για την επικινδυνότητα της εργασίας τους (κατά ομοειδείς θέσεις εργασίας), αξιολόγηση όλων των παραπάνω σε σχέση με τα εμπειρικά δεδομένα που προκύπτουν από την υποκειμενική εκτίμηση των εργαζομένων για την επικινδυνότητα της εργασίας τους στο Νοσοκομείο, καθώς και τα στοιχεία των κλινικών και εργαστηριακών εξετάσεων των εργαζομένων με βάση τον περιοδικό ιατρικό έλεγχό τους, συγκριτικά με τις αρχικές εξετάσεις αμέσως μετά την πρόσληψη και πριν την τοποθέτηση σε συγκεκριμένες θέσεις εργασίας.

Τα παραπάνω δείχνουν ακριβώς την ολιστική αντιμετώπιση της διατήρησης και προαγωγής της υγείας των εργαζομένων, με προσέγγιση που δεν αφορά μόνο τους εργαζόμενους ως επίνοσους, αλλά και το περιβάλλον και τις συνθήκες εργασίας τους. Απαραίτητο είναι (και υποχρεωτικό σύμφωνα με την ισχύουσα εθνική και κοινοτική νομοθεσία) τα περισσότερα στοιχεία που προαναφέρθηκαν να διερευνηθούν με εμπειρική και στοχαστική προσέγγιση (ανάλυση επικινδυνότητας ομοειδών θέσεων εργασίας), καθώς και με περιβαλλοντικές μετρήσεις, ώστε να προκύψει η μελέτη εκτίμησης επαγγελματικού κινδύνου (occupational risk assessment) κατά θέση εργασίας. Η μελέτη αυτή, η οποία αναθεωρείται συνεχώς, καθώς μεταβάλλονται οι παράγοντες επικινδυνότητας, πρέπει να κατατεθεί από την Υπηρεσία Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας του Νοσοκομείου (με τη συμβολή τόσο του Τεχνικού Ασφαλείας, όσο και του Ιατρού Εργασίας) προς τη Διοίκηση του Νοσοκομείου και να είναι προσπελάσιμη από εντεταλμένους κρατικούς φορείς.

Όπως φάνηκε από τα παραπάνω, επειδή υφίστανται στενές συγγένειες μιας Υπηρεσίας Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας με το επιστημονικό πεδίο της Υγιεινής (πρόληψη, επιδημιολογική μεθοδολογία, περιβάλλον), προτείνεται η υπηρεσία αυτή να λειτουργεί σε όλα τα Γενικά Νοσοκομεία της χώρας με τους χαρακτήρες των ειδικοτήτων της πρόληψης. Αλλωστε η Ιατρική της Εργασίας ως μία από τις ειδικότητες της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, έχει να ασχοληθεί όχι με ασθενείς, αλλά κυρίως με υγιείς πολίτες. Καταληκτικά, αναδεικνύεται η αναγκαιότητα, κάθε Νοσοκομείο της περιοχής μας, αλλά πρωτίστως το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης, να οργανώσει Υπηρεσία Ιατρικής της Εργασίας, που θα καλύπτει τις ανάγκες τόσο του προσωπικού του Νοσοκομείου (όπως προβλέπεται άλλωστε και από τη νομοθεσία), όσο και των πολιτών της περιοχής ευρύτερα και ταυτόχρονα θα μπορεί να συμβάλλει στη διερεύνηση των επαγγελματικών αιτιών στους νοσηλευόμενους ασθενείς.