Μέτρα για την αντιμετώπιση μιας ενδεχόμενης πανδημίας γρίπης

Αναζητώντας το «πολυ-φάρμακο» της γρίπης

Οι αντοχές στελεχών του ιού απέναντι στο «Tamiflu», η «γρίπη των πτηνών» και οι φόβοι των γιατρών για εξάπλωση της νόσου

«Αυτή την εποχή στις ΗΠΑ σχεδόν όλα τα κύρια στελέχη της γρίπης αποδεικνύονται ανθεκτικά στο κύριο αντιϊικό φάρμακο Tamiflu (oseltamivir) με αποτέλεσμα οι επιστήμονες να αναζητούν την αιτία.

Μπορεί το πρόβλημα να μην έχει λάβει ακόμη κρίσιμες διαστάσεις για τη δημόσια υγεία, επειδή έως τώρα διανύουμε μια περίοδο κατώτερη του μέσου όρου “έντασης” της γρίπης, παρ’ όλα αυτά οι ειδικοί για τις μολυσματικές ασθένειες ανησυχούν.

Τον περασμένο χειμώνα, περίπου 11% των δειγμάτων που ελήφθησαν από τον λάρυγγα ασθενών –και που εστάλησαν στα Κέντρα για τον Έλεγχο και την Πρόληψη Ασθενειών (CDC), για την εύρεση του γενετικού τύπου του ιού της γρίπης, έδειξαν ένα στέλεχος της γρίπης ανθεκτικό στο Tamiflu. Αυτή την εποχή το 99% εμφανίζονται ανθεκτικά.

“Είναι συγκλονιστικό” είπε ο δρ Kent A. Sepkowitz, διευθυντής του τμήματος ελέγχου της μόλυνσης στο Memorial Sloan-Kettering Cancer Center στη Νέα Υόρκη. “Ποτέ δεν έχουμε χάσει τόσο γρήγορα ένα αντιμικροβιακό μέσο”.

Η μοναδική μετάλλαξη η οποία προκαλεί ανθεκτικότητα στο σκεύασμα Tamiflu δεν καταγράφεται ως μια αντίδραση σε κατάχρηση του φαρμάκου και η υπηρεσία ελέγχου της ασθένειας εξέδωσε πρόσφατα νέες οδηγίες. Οι ειδικοί παρακίνησαν τους γιατρούς να ελέγξουν τις “ύποπτες” περιπτώσεις γρίπης το συντομότερο δυνατόν για να διαπιστωθεί αν πρόκειται για ιό της γρίπης (influenza) A ή B και αν είναι η Α, κατά πόσον πρόκειται για τους ιούς Η1 ή Η3.

Το ανθεκτικό στέλεχος του ιού στο σκεύασμα Τamiflu που αυτή τη στιγμή προκαλεί σχεδόν όλα τα κρούσματα γρίπης είναι το Η1Ν1 με εξαίρεση κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ, όπου κυριαρχεί το στέλεχος Η3Ν2.

Και το πρόβλημα περιπλέκεται περισσότερο καθώς τα αντιϊικά φάρμακα λειτουργούν μόνο εάν ληφθούν εντός των πρώτων 48 ωρών μετά τη μόλυνση. Έτσι σε έναν ασθενή με βαριάς μορφής γρίπη θα μπορούσε να χορηγηθεί λάθος φάρμακο και να αποβιώσει π.χ. από πνευμονία πριν καν βγουν τα αποτελέσματα των τεστ. Επομένως σύμφωνα με τις νέες οδηγίες οι γιατροί σε συνεργασία με τα τμήματα υγείας των πολιτειών πρέπει να ελέγχουν ποια στελέχη είναι συνηθέστερα σε τοπικό επίπεδο και να πράττουν αναλόγως.

Εάν υπάρχει υποψία για κάποιο στέλεχος του ιού που είναι ανθεκτικό στο Tamiflu, η υπηρεσία ελέγχου συνιστά τη χρήση ενός παρόμοιου φαρμάκου, του Relenza (zanamivir). Δυστυχώς όμως η λήψη του Relenza είναι δύσκολη, αφού κυκλοφορεί σε μορφή σκόνης, η οποία πρέπει να ληφθεί με εισπνοή και μπορεί να προκαλέσει σπασμούς στους πνεύμονες. Γι’ αυτό και δεν συνιστάται σε παιδιά κάτω των 7 ετών.

Εναλλακτικά, οι ασθενείς που έχουν δυσκολία να εισπνεύσουν το Relenza μπορούν να λάβουν ένα μείγμα από Tamiflu και rimantadine, ένα παλαιότερο φάρμακο που όμως η υπηρεσία υγείας έπαψε να συνιστά κι αυτό γιατί πολλά στελέχη του ιού της γρίπης παρουσίαζαν ανθεκτικότητα σ’ αυτό.

“Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι πρέπει να έχουμε στο οπλοστάσιό μας περισσότερα αντιϊικά φάρμακα και ότι πρέπει να αναζητήσουμε συνδυασμούς πολύ-φαρμάκων”, τόνισε ο δρ. Arnold S. Monto, ειδικός στα ζητήματα γρίπης, στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν.

“Στην πόλη της Νέας Υόρκης ελέγχθηκαν μόνο δύο δείγματα του ιού της γρίπης και αμφότερα ήταν ανθεκτικά στο Τamiflu”, συμπλήρωσε η δρ Annie Fine, επιδημιολόγος στο τμήμα υγείας. Οι περιπτώσεις γρίπης που απαντώνται στην πόλη είναι μόνο σποραδικές, είπε η ίδια, επισημαίνοντας ότι δεν υπήρξαν “ξεσπάσματα” της γρίπης στους οίκους ευγηρίας.

Τα άτομα που κινδυνεύουν περισσότερο είναι οι ηλικιωμένοι ασθενείς και όσοι έχουν προσβληθεί από τον ιό του AIDS ή ακολουθούν αντικαρκινική θεραπεία. Ωστόσο, πρόσθεσε, εξαιτίας του προβλήματος της αντοχής στα φάρμακα, οι επιστήμονες επιταχύνουν τις εργαστηριακές μεθόδους ώστε να πραγματοποιούν τα κρίσιμα τεστ μέσα σε μια ημέρα. “Και βέβαια συνιστούμε με έμφαση στα άτομα να κάνουν το εμβόλιο της γρίπης”, είπε η δρ Fine, “υπάρχει γι’ αυτό αρκετός χρόνος στη διάθεσή τους και άφθονη ποσότητα εμβολίων”.

Τώρα το πώς ακριβώς αναδύθηκε το ανθεκτικό στο Tamiflu στέλεχος του ιού, είναι μυστήριο, είπαν πολλοί γιατροί. Η αντοχή καταγράφηκε πριν από μερικά χρόνια στην Ιαπωνία –όπου χρησιμοποιείται περισσότερο Tamiflu απ’ οποιαδήποτε άλλη χώρα– και οι γιατροί φοβήθηκαν ότι θα εξαπλωθεί.

Αλλά τα “ιαπωνικά” στελέχη του ιού εντοπίστηκαν μόνο σε ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε θεραπευτική αγωγή με Tamiflu και ήταν “αδύναμα” – που σημαίνει ότι δεν μεταδίδονταν σε άλλα άτομα.

“Αυτό φαίνεται σαν μια αυθόρμητη εξέλιξη της αντοχής στα πιο απίθανα μέρη – πιθανώς στη Νορβηγία, η οποία δεν χρησιμοποιεί καθόλου αντιϊικά φάρμακα”, είπε ο δρ Monto.

O δρ Henry L. Niman, βιοχημικός στο Πίτσμπουργκ, ο οποίος διατηρεί το www.recombinomics.com, μια ιστοσελίδα στο διαδίκτυο που παρακολουθεί τη γενετική των περιπτώσεων της γρίπης παγκοσμίως, εδώ και μήνες προειδοποιούσε ότι η αντοχή του στελέχους της γρίπης Η1Ν1 στο Τamiflu εξαπλωνόταν. Ο δρ Niman υποστήριξε ότι ξεκίνησε στην Κίνα, όπου η χρήση του Tamiflu είναι σπάνια. Πέρυσι παρατηρήθηκε στη Νορβηγία, Γαλλία και Ρωσία και ακολούθως μεταφέρθηκε στη Νότια Αφρική.

Ο επιστήμονας πρόσθεσε ότι ανησύχησε για τα χαρακτηριστικά της νέας ανθεκτικότητας στο Tamiflu. Προκαταρκτικά στοιχεία από τη Νορβηγία, είπε, υποδείκνυαν ότι η νέα ποικιλία είχε μεγαλύτερη πιθανότητα να προκαλέσει πνευμονία.

Η γρίπη, όπως εκτιμούν τα Κέντρα για τον Έλεγχο και την Πρόληψη Παθήσεων, σκοτώνει περίπου 36.000 Αμερικανούς τον χρόνο. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς είναι υπερήλικες ή πολύ νέοι ή πρόκειται για άτομα με προβλήματα υγείας, άσθμα ή καρδιοπάθεια. Η μοιραία επιπλοκή είναι συνήθως η πνευμονία.

Και ενώ η εποχική γρίπη είναι σχετικά ήπια, η αντοχή στο Tamiflu μπορεί να μεταφερθεί στον ιό Η5Ν1 –της γρίπης των πτηνών– που “κυκλοφορεί” στην Ασία και στην Αίγυπτο και ο οποίος σκότωσε εκατομμύρια πτηνά και περίπου 250 άτομα από το 2003. Παρότι ο Η5Ν1 δεν εξελίχθηκε σε πανδημικό στέλεχος –πολλοί ειδικοί φοβούνταν ότι θα μπορούσε– μια ταυτόχρονη αντοχή του H5N1 στο Τamiflu θα ήταν σ’ αυτή την περίπτωση καταστροφή».

Πηγή: «Καθημερινή – New York Times»

Συμφωνία βρετανικής κυβέρνησης - εταιρείας GlaxoSmithKline για αντιϊικό φάρμακο

Η Μ. Βρετανία προετοιμάζεται για ενδεχόμενη πανδημία γρίπης διπλασιάζοντας το απόθεμά της σε αντιϊικά φάρμακα

«Η βρετανική κυβέρνηση υπέγραψε συμφωνία με την GlaxoSmithKline (GSK) για την αγορά 10,6 εκατομμυρίων θεραπευτικών σχημάτων αντιϊικού Relenza® (zanamivir) για χρήση σε περίπτωση πανδημίας γρίπης. Συνολικά, η βρετανική κυβέρνηση αγόρασε 18 εκατομμύρια θεραπευτικά σχήματα αντιϊικών φαρμάκων, διπλασιάζοντας το απόθεμά της σε αντιϊικά για την κάλυψη περίπου του μισού πληθυσμού της χώρας σε περίπτωση πανδημίας.

Το απόθεμα αντιϊικών φαρμάκων της Μ. Βρετανίας επαρκεί για τη θεραπεία των ατόμων που θα νοσήσουν κατά τη διάρκεια της πανδημίας γρίπης, εάν το ποσοστό προσβολής φτάσει το 50% του πληθυσμού, ποσοστό που αντιστοιχεί στη χειρότερη πρόβλεψη που έχει κάνει η βρετανική κυβέρνηση.

Η απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης για την αγορά Relenza® είναι σύμφωνη με την αναθεωρημένη οδηγία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMEA) του 2008, η οποία συστήνει την ενίσχυση αποθέματος αντιϊικών των κυβερνήσεων, με Relenza® (Zanamivir) πέραν του Tamiflu (Oseltamivir), σε συνέχεια παρατήρησης αντοχής του ιού της γρίπης στο Tamiflu. Το Relenza® (Zanamivir) είναι το μόνο αντιϊικό φάρμακο για τη θεραπεία της γρίπης για το οποίο δεν έχει αναφερθεί αντοχή στον ιό της γρίπης A σε ασθενείς υπό θεραπεία.

Η χρήση αντιϊικών φαρμάκων κατά τη διάρκεια πανδημίας γρίπης θα παίξει σημαντικό ρόλο για τη θεραπεία και προφύλαξη του πληθυσμού. Οι οδηγίες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMEA) υπογραμμίζουν ότι η ορθή χρήση αντιϊικών κατά τη διάρκεια πανδημίας δεν περιορίζεται στη θεραπεία συμπτωματικής νόσου μόνο, αλλά θα πρέπει να εκτιμηθεί η χρήση τους και σε ρόλο προφύλαξης από αυτή.

Το ποσοστό προσβολής κατά τη διάρκεια πανδημίας γρίπης υπολογίζεται μεταξύ του 25% και 50% του πληθυσμού, με αποτέλεσμα ένα απόθεμα αυτού του μεγέθους να είναι οριακά επαρκές για τη θεραπεία και μόνον.

Με την ενίσχυση του αποθέματός της, η Μ. Βρετανία αποτελεί πλέον τη δεύτερη Ευρωπαϊκή χώρα, μετά τη Γαλλία, που έχει δημιουργήσει θεραπευτικό απόθεμα αντιϊικών φαρμάκων ικανό να καλύψει 50% του πληθυσμού της. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα αποθέματα αντιϊικών φαρμάκων των κυβερνήσεων καλύπτουν το 15% με 35% του πληθυσμού.

Η πανδημία γρίπης μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή με σημαντικές επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία καθώς και τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Μέχρι σήμερα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει αναφέρει 403 περιστατικά λοίμωξης από H5N1 σε ανθρώπους τα οποία έχουν καταγραφεί σε 15 χώρες και έχουν οδηγήσει σε 254 θανάτους.

Η απειλή μιας ενδεχόμενης πανδημίας γρίπης με τον ιό Η5Ν1 («ιός της γρίπης των πτηνών») έχει οδηγήσει τις κυβερνήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο στην ανάπτυξη σχεδίων για την αντιμετώπιση πανδημίας γρίπης. Τα εθνικά σχέδια αντιμετώπισης αποσκοπούν στον περιορισμό της κλινικής, οικονομικής και κοινωνικής επιβάρυνσης από την πανδημία και περιλαμβάνουν φαρμακολογικές και μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις. Οι μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις αφορούν σε μέτρα δημόσιας υγείας σε σχολεία και χώρους εργασίας, οδηγίες υγιεινής, περιορισμό ταξιδιών και άλλα συναφή μέτρα με στόχο τον περιορισμό της μετάδοσης. Αντιθέτως, τα φαρμακολογικά μέτρα αφορούν στην χρήση αντιϊικών φαρμάκων και στον εμβολιασμό και αποσκοπούν στην πρόληψη και θεραπεία της πανδημίας.

Η πανδημία γρίπης είναι μία μόνιμη και πραγματική απειλή, ενώ είναι πιθανό τα συστήματα υγείας να καταρρεύσουν σχεδόν αμέσως μετά την έναρξή της, με επακόλουθο έντονη μακροχρόνια οικονομική ύφεση.

Η συνεχιζόμενη παγκοσμίως δραστηριότητα του ιού H5N1 σε ανθρώπους και πουλερικά, μας τοποθετεί στη Φάση 3 της Κλίμακας Συναγερμού Πανδημίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που βαθμονομείται από το 1 έως το 6.

Οι ιοί της γρίπης μεταλλάσσονται διαρκώς. Αυτό έχει οδηγήσει, μόνο τον περασμένο αιώνα, σε τρεις πανδημίες γρίπης, με αποτέλεσμα επιπρόσθετη θνησιμότητα τουλάχιστον 50 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Υπάρχει ανάγκη για προστασία του πληθυσμού, με δυνατότητα υλοποίησης πριν την έναρξη της πανδημίας, κάλυψη καθ’ όλη τη διάρκειά της και οικονομικά αποδοτική.

Η οικονομική επίπτωση μίας σοβαρής πανδημίας έχει παρομοιαστεί με μείζονα ύφεση, με διάρκεια αρκετών χρόνων.

Η Παγκόσμια Τράπεζα υπολογίζει ότι μία πανδημία γρίπης θα μπορούσε να οδηγήσει σε θάνατο 71 εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως, ενώ για κάθε θάνατο θα υπάρχουν πολλοί περισσότεροι άνθρωποι με ήπια, μέτρια ή πολύ σοβαρή ασθένεια.

Η έναρξη πανδημίας θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις στον τουρισμό, τις μεταφορές, τις λιανικές πωλήσεις καθώς και απουσία από την εργασία και χαμηλότερη παραγωγικότητα. Εκτιμάται ότι οι επιπτώσεις αυτές θα μπορούσαν να μειώσουν το παγκόσμιο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν κατά 4,8%.

Η αθροιστική επίπτωση μιας πανδημίας θα μπορούσε να ωθήσει την παγκόσμια οικονομία σε μείζονα ύφεση με κόστος που θα μπορούσε να υπερβεί τα 3 τρισεκατομμύρια δολάρια».

Πηγή: «Τα Νέα»