Χρυσάνθη Μουταφίδου

Ήρθε στη συνάντησή μας στην παραλία του Βόλου με το ποδήλατο της, χαιρετώντας μας ζεστά. Η γλυκύτητα και η αισιοδοξία που εκπέμπει είναι κάτι που από την πρώτη στιγμή δημιουργεί μια οικεία, άμεση σχέση με το συνομιλητή της, αλλά έμενε σε εμάς να ανακαλύψουμε, όσο διαρκούσε η αφήγηση της προσωπικής της πορείας, πως η συνάδελφος Χρυσάνθη Μουταφίδου δεν εξαντλείται εκεί. Πρόκειται για έναν άνθρωπο με δυνατό χαρακτήρα και θέληση, με το κουράγιο να ξαναρχίζει τη ζωή της, σε πείσμα των μεγάλων δυσκολιών και αντιξοοτήτων, που πολλούς θα είχαν οδηγήσει στην παραίτηση. Ωστόσο, το πραγματικά ξεχωριστό είναι πώς τα προσωπικά προβλήματα που σε όλη της τη ζωή αντιμετώπιζε δεν την εμπόδισαν ποτέ να βοηθήσει το συνάνθρωπο. Η διάθεση να προσφέρει είναι γι’ αυτήν περισσότερο από μια επιλογή —είναι η έκφραση μιας εγγενούς τάσης για προσφορά και βοήθεια προς τους άλλους, χωρίς καμία αξίωση προσωπικού οφέλους ή αυτοπροβολής. Έτσι, είτε πρόκειται για μακρινούς λαούς με ελληνικές πολιτισμικές ρίζες —Καλάς του Πακιστάν, Αραουκανούς της Χιλής ή Κρήτες της Συρίας— είτε για μετανάστες στη χώρα μας, η Χρυσάνθη Μουταφίδου είναι πάντα έτοιμη να συμβάλει με κάθε τρόπο σε δράσεις που στοχεύουν στη βελτίωση των συνθηκών ζωής τους, παρέχοντας απτές αποδείξεις ανιδιοτελούς εθελοντισμού.


Πώς και δεν έχεις σήμερα δικό σου φαρμακείο στο Βόλο;

Έχουν συμβεί πολλά. Όταν τέλειωσα το πανεπιστήμιο στην Αθήνα, ήρθα στο Βόλο το 1980 και άνοιξα φαρμακείο στη Νέα Ιωνία. Αυτό το φαρμακείο το κράτησα οχτώ χρόνια, αλλά έπρεπε να το κλείσω γιατί το ήθελε ο ιδιοκτήτης για ιδιόχρηση. Εκείνη την εποχή μου πρότειναν να βάλω την άδειά μου σε μια φαρμακαποθήκη και με πάρα πολύ καλή οικονομική σχέση, γιατί είχε συνταξιοδοτηθεί ο υπεύθυνος φαρμακοποιός. Μετά από δυο χρόνια, ανατρέπεται η ισορροπία στη ζωή μου: σκοτώνεται ο άντρας μου, πεθαίνει η μητέρα μου και λόγω «κακής διαχείρησης» του διευθυντή της επιχείρησης —Ο.Ε. ήταν— δημιουργείται τεράστιο χρέος στο όνομά μου, το οποίο καλούμαι να αντιμετωπίσω.

Τι έκανες τότε μ' αυτό το χρέος;

Αναγκάστηκα και μπήκα στην αποθήκη, τη δούλεψα, για να μειώσω το ποσό που χρωστούσα. Και πήγε πολύ καλά αυτή η κίνηση, γιατί είχα μεγάλη ανταπόκριση από τους συναδέλφους μου, με στήριξαν πολύ. Ήταν περίεργη η ζωή μου τότε, είχα και τα παιδιά μωρά, 4,5 η μεγάλη και 1,5 η μικρή. Το '98 αποφάσισα να κλείσω την αποθήκη, να πουλήσω τα περιουσιακά στοιχεία για να κλείσω τα δάνεια, να κάνω μια άλλη αρχή. Τότε, η ΑΡΓΟΦΑΡΜ, που λειτουργεί ακόμα, ήθελε υπεύθυνο, κι εκεί έμεινα εκεί ως το 2006 που απολύθηκα. Εκείνο τον καιρό ήμουν πολύ άσχημα ψυχολογικά. Δεν κάθισα όμως πολύ καιρό γιατί με πήραν στο φαρμακείο του Μιχάλη Πέτσα. Κάθισα εκεί μέχρι το 2009, το 2010 ήμουν στο ταμείο ανεργίας και το 2011 είμαι στο φαρμακείο του Θανάση Νικολόπουλου. Τέλος του χρόνου απολύομαι κι από εκεί και μάλλον θα κοιτάξω να δω μήπως βγάλω σύνταξη, να σταματήσω αυτό το κυνήγι και την αγωνία του να βρω δουλειά.

Έχεις περάσει δύσκολες καταστάσεις στη ζωή σου. Πώς χωράει ο εθελοντισμός σ' όλη αυτή την πορεία;

Ο εθελοντισμός για μένα ήταν κάτι το αυτονόητο από πολύ μικρή ηλικία. Εμείς είμαστε και παιδιά κατοχικών γονιών. Αυτοί οι άνθρωποι ζήσανε τη φρίκη του πολέμου και την ανέχεια, και είχαν μάθει να βοηθάνε, να δίνουν, να μοιράζονται. Θυμάμαι τη μαμά μου που πάντα έβγαζε ένα πιάτο φαΐ, έρθει δεν έρθει κάποιος. Και πάντα μας έσπρωχνε να δίνουμε, χωρίς να μας κάνει να νιώθουμε ότι κάτι κάναμε ιδιαίτερο. Και βέβαια από πέντε χρονών στον οδηγισμό είχαμε μπει στη νοοτροπία του εθελοντισμού, με εράνους κλπ.

Οπότε ο εθελοντισμός είναι κάτι με το οποίο ανατράφηκες.

Νομίζω ότι ο εθελοντισμός και καλλιεργείται αλλά και υπάρχει μέσα σου. Και μην γελιόμαστε, στην ουσία είναι πολύ εγωιστική πράξη: το κάνεις για να νιώθεις εσύ καλά. Αλλά το να είσαι «εγωιστής αλτρουιστής» είναι πολύ καλύτερο απ’ το να είναι «εγωιστής ατομιστής».
Και δεν είναι εθελοντές μόνο αυτοί που έχουν χρόνο ή χρήμα και θέλουν να διαθέσουν, αλλά αυτοί που έχουν διάθεση να βλέπουν τον δίπλα τους λίγο καλύτερα απ' ό,τι είναι. Αυτό είναι για μένα ο εθελοντισμός, το να κάνεις κάτι αυθόρμητα, όπως οι «Γιατροί χωρίς σύνορα», με τους οποίους συνεργάστηκε επί πολλά χρόνια η οργάνωση που ανήκω, την οποία στηρίζαμε και ως Φαρμακευτικός Σύλλογος Μαγνησίας.

Ποια είναι αυτή η οργάνωση;

Είναι μια ανθρωπιστική μη κερδοσκοπική οργάνωση, οι «Έλληνες εθελοντές», οι φίλοι των Καλάς. Οι Καλάς είναι μια φυλή στο βορειοδυτικό Πακιστάν, στις κοιλάδες του Ινδοκαύκασου, στα σύνορα με το Αφγανιστάν, στις περιοχές που κινούνται οι Ταλιμπάν, που λέγεται ότι είναι απόγονοι στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου και διατηρούν πολλά αρχαιοελληνικά στοιχεία. Είναι πολυθεϊστές, έχουν κορυφαίο θεό τον Di-Zau, που ερμηνεύεται Δίας-Ζευς. Έχουν βωμούς, κάνουν θυσίες, γιορτάζουν τα ανθεστήρια κάθε καλοκαίρι, τον Αύγουστο, έχουν λέξεις με ελληνική ρίζα στο λεξιλόγιό τους. Το έλα το λένε «ila», ο χαιρετισμός τους είναι «ispata» από το «ασπάζομαι» και φιλιούνται, κάτι που οι μουσουλμάνοι δεν το συνηθίζουν. Κάθονται σε καρέκλες, έχουν αμπέλια, φτιάχνουν κρασί, και οι στολές τους έχουν χαρακτηριστικά της αρχαίας μακεδονικής στολής.
Αρχικά ήταν τρεις χιλιάδες, αλλά τώρα πια έχει αυξηθεί πάρα πολύ ο αριθμός τους, γιατί με τη βοήθεια που τους προσφέρεται ζουν τα παιδιά και μεγαλώνουν πια.

Πώς ξεκίνησε αυτή η κίνηση;

Εμπνευστής και ψυχή αυτής της κίνησης είναι ο Θανάσης Λερούνης, εκπαιδευτικός από την Αθήνα, ένθερμος εθελοντής και αλτρουιστής. Αυτός πήγε αρχικά και είδε τι συμβαίνει εκεί. Είδε τα προβλήματά τους, είδε ότι αφανίζονται. Είναι μειονότητα με πολύ μεγάλο βαθμό θνησιμότητας και στα παιδιά και στις εγκύους και στις λεχώνες, γενικότερα έχουν πολύ χαμηλό μέσο όρο ζωής. Ενεργοποίησε λοιπόν τότε τους εκπαιδευτικούς να ασχοληθούν με το θέμα αυτό. Έτσι ξεκίνησε το πρώτο ταξίδι το '95…

Είχες πάει κι εσύ σ' αυτό;

Ναι, είχα πάει στην πρώτη αποστολή, χάρη στην παραίνεση της φίλης μου και υποδειγματικής εθελόντριας Λιάνας Κουτσουβέλη, δικηγόρου και ιδρυτικού μέλους της οργάνωσης των «Ελλήνων Εθελοντών». Όταν άρχισε να γίνεται γνωστό το ζήτημα στην Ελλάδα, άρχισαν οι αγώνες για να συγκεντρωθούν χρήματα για να μπορέσουμε να τους βοηθήσουμε ουσιαστικά. Έτσι ξεκίνησε αυτή η ιστορία και από τότε κάθε χρόνο διάφοροι εθελοντές από όλη την Ελλάδα πηγαίνουν τμηματικά, για να μην πέσουν όλοι μαζί σε μια περίοδο, οπότε συνέχεια από την άνοιξη μέχρι τις αρχές του χειμώνα υπάρχουν άνθρωποι που βοηθάνε στην κατασκευή έργων. Έχουν γίνει πάρα πολλά έργα εκεί.

Όπως;

Έχει γίνει το πνευματικό πολιτιστικό κέντρο, το Kalasha Dur, που ήταν το σπουδαιότερο από τα έργα που έγιναν. Είναι ένα τεράστιο κτήριο, όπου λειτουργεί σαν μουσείο και πολιτιστικό κέντρο. Είχαν προηγηθεί σχολεία, που λειτουργούν και λίγο σαν οικοτροφεία, για να μη χάνουν τα παιδιά την επαφή, γιατί το χειμώνα οι συνθήκες εκεί είναι πάρα πολύ άσχημες, αποκλείονται από το χιόνι ολόκληρα χωριά —οι κοιλάδες των Καλάς βρίσκονται στα 2.000 μέτρα, στα σύνορα με το Αφγανιστάν. Είναι σημαντικό γι’ αυτούς να διατηρήσουν την παράδοσή τους και τη γλώσσα τους, να διατηρήσουν την ταυτότητά τους.

Και στον τομέα της υγείας, που μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα;

Δημιουργήθηκε το Μπασάλι. Είναι ένα οίκημα έξω απ' το χωριό, που πηγαίνουν οι επίτοκες αλλά και οι γυναίκες που έχουν το μηνιαίο κύκλο τους, γιατί αυτό το πράγμα στη γυναίκα θεωρείται μιαρό. Αλλά οι συνθήκες που έμεναν παλιά ήταν άθλιες: ένα τσίγκινο σπίτι, με χώμα κάτω. Οι γυναίκες συγχρωτίζονταν όλες μαζί χωρίς αποχετευτικό, χωρίς νερό, χωρίς σωστές συνθήκες διαβίωσης. Ειδικά το χειμώνα ήταν ένα δράμα, το δε ποσοστό θνησιμότητας νεογέννητων και μητέρων ήταν απελπιστικό.
Το θέμα δηλαδή είναι να διατηρήσουν την παράδοσή τους, αλλά σε τέτοιες συνθήκες που να μην απειλείται η ζωή τους και η υγεία τους. Μάλιστα όλα τα κτίσματα που έγιναν, χτίστηκαν σε αρχιτεκτονικό σχέδιο της περιοχής, και μάστοροι ήταν οι ίδιοι οι Καλάς. Και για να μην έρθουν σε αντίθεση με τους μουσουλμάνους, που ήδη ήταν οι «κύριοι» της περιοχής, έχτιζαν και γι' αυτούς. Αγκάλιασαν δηλαδή όλο τον πληθυσμό, ανεξάρτητα με το αν ήταν Καλάς ή μουσουλμάνοι.

Έχεις συμμετάσχει και σε άλλες παρόμοιες αποστολές;

Όπου ακούσω ότι κάτι πάει να γίνει, τρυπώνω. Σε μια άλλη αποστολή, το '96 πήγαμε σε μια φυλή στη Χιλή, στους Αραουκανούς, που λένε ότι κατάγονται από τους Σπαρτιάτες. Μάλιστα διατηρούν κάποια στοιχεία στην παράδοσή τους που είναι καθαρά σπαρτιατικά: π.χ. έχουν ελεγχόμενες γεννήσεις, και ονομάζουν τον αρχηγό που εκλέγουν κάθε φορά Ίλμεν Κούργο, από το Λυκούργος. Τώρα πια είναι διάσπαρτοι, δεν ζουν πια στους παραδοσιακούς οικισμούς. Υπάρχουν όμως ακόμη αυτά τα χωριά.
Είχα ταξιδέψει και με το «Μακεδνό», μια οργάνωση που έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη και είναι και αυτοί αναζητητές του ελληνικού στοιχείου ανά τον κόσμο. Είχα ταξιδέψει μαζί τους στο Λίβανο και στη Συρία, στους οικισμούς που ζουν οι Κρήτες. Οι άνθρωποι αυτοί προσπάθησαν πάρα πολύ να διατηρήσουν γλώσσα και έθιμα. Εκεί καταγράφαμε τις ανάγκες τους και μετά αναλάμβανε η οργάνωση να συγκεντρώσει ό,τι χρειαζόταν. Βέβαια κι εκεί το ζήτημα της υγείας είναι ένα τραγικό.

Σε αυτές τις αποστολές μετέφερες φαρμακευτικό υλικό, ως φαρμακοποιός;

Ναι, παίρνουμε πάντα μαζί μας φάρμακα που προσπαθούμε και μαζεύουμε από εδώ. Και οφείλω να πω ότι οι συνάδελφοι φαρμακοποιοί ανταποκρίνονται εκατό τοις εκατό σε όσα τηλέφωνα παίρνω. Για τους Καλάς π.χ. ευαισθητοποιήθηκαν και δίνουν ανελλιπώς από το '96-'97 και κάθε χρόνο τέτοια εποχή. Είναι προς τιμή τους αυτό. Θεωρώ ότι ο σύλλογός μας είναι ένας από τους πιο ευαισθητοποιημένους συλλόγους. Δεν ξέρω σε άλλα θέματα πώς λειτουργούν, αλλά στο θέμα αυτό του εθελοντισμού τους βγάζω το καπέλο. Πρόσφατα, στην αποστολή στη Γάζα, ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Μαγνησίας είχε το μεγαλύτερο κοντέινερ με φάρμακα.
Εγώ πιστεύω ότι ο άνθρωπος έχει τρομερές ευαισθησίες. Το βλέπεις αυτό και με το ζήτημα των μεταναστών. Σήμερα όλο αυτό το ζήτημα στηρίζεται πάρα πολύ στον εθελοντισμό. Σε κάθε πόλη που υποδέχεται μετανάστες δεν μπορείς να φανταστείς πώς ευαισθητοποιούνται άνθρωποι να προσφέρουν. Ο κόσμος βέβαια κουράζεται κάποια στιγμή όταν βλέπει ότι υπάρχει αναλγησία από το κράτος που κατά κάποιο τρόπο έχει ακουμπήσει σ’ αυτή την ευαισθησία κάποιου κόσμου να τρέχει και να βοηθάει. Δεν γίνεται έτσι.

Μπορεί να αλλάξει αυτή η στάση πιστεύεις;

Μπορεί και πρέπει να αλλάξει γενικότερα και η στάση της πολιτείας, αλλά και η ιδεολογική θέση-θεώρηση των νέων ανθρώπων για τον εθελοντισμό. Πρέπει να βρούμε κάτι να τους ενθουσιάσει, να τους συγκινήσει, να τους αφυπνίσει και να τους ξεσηκώσει από την εικονική ασφάλεια του καναπέ, να τους κάνει να νοιαστούν, κυρίως να μη διστάσουν να αναλάβουν πρωτοβουλίες, ενεργοποιώντας έτσι και το σκεβρωμένο εδώ και πολύ καιρό κρατικό μηχανισμό.
Πιστεύω πολύ στα νέα παιδιά και τις ευαισθησίες τους. Τους παρακαλώ να ξεπεράσουν αυτούς τους απροσδιόριστους φόβους και ανασφάλειες του «πού πάμε;» και να βάλουν μπροστά την αισιοδοξία και τη διάθεση για προσφορά και εθελοντισμό, που δημιουργεί εσωτερική πληρότητα και καλλιεργεί ποιοτικές συνειδήσεις.
Δυστυχώς, οι ευκαιρίες να δραστηριοποιηθούμε εθελοντικά ποτέ δεν θα λείψουν γιατί, όπως λέει και ο Παπαδιαμάντης στο «Μοιρολόι της φώκιας»: Σαν νάχαν ποτέ τελειωμό τα πάθια κ' οι καημοί του κόσμου. Ας γίνουν λοιπόν χαρές τα πάθια και οι καημοί. Στο χέρι μας είναι!