Χρήστος Καλογερογιάννης: Φαρμακείο με τμήμα φυτοθεραπείας

Μίλησέ μας για την ιστορία του φαρμακείου σου. Ειδικά με τη φυτοθεραπεία πώς αποφάσισες να ασχοληθείς;

Θα σας πω πώς έγινε όλη η ιστορία. Η επιλογή να δώσω εξετάσεις στη φαρμακευτική ήταν λίγο πολύ τυχαία. Δεν πέρασα και πήγα να σπουδάσω στην Ιταλία. Από μικρός ήμουν φυσιολάτρης, κι έτσι το αγαπημένο μου μάθημα ήταν η βοτανική. Με ανησυχούσε τι θα κάνω μετά, γιατί ένιωθα ότι το φαρμακευτικό επάγγελμα δε μου ταίριαζε. Την ίδια εποχή μια φίλη μου ανοίγει εταιρεία με φυσικά προϊόντα, υγιεινές τροφές, φάρμακα από τη φύση, βότανα κ.ά. ’ρχισα να γοητεύομαι, ήταν κάτι παραπάνω από το να πουλάς «κουτάκια» με φάρμακα, έφτιαχνε μείγματα, έκανε πολύ ωραία πράγματα, κι εγώ τα παρακολουθούσα από πολύ κοντά. Έτσι, όταν τελείωσα, επέστρεψα στην Ελλάδα και αποφάσισα να δημιουργήσω στο φαρμακείο μου και τμήμα φυτοθεραπείας.

Ο κόσμος πώς το δέχτηκε το «καινούργιο» στο φαρμακείο σου;

Πριν φύγω από την Ιταλία είχα ήδη κάνει την επαφή μου με προμηθευτές βοτάνων που θα με βοηθούσαν στο ξεκίνημά μου. Έτσι, το 1980 ανοίγω το φαρμακείο μου στην οδό Πανόρμου στους Αμπελόκηπους. Για εκείνη την εποχή ήταν πραγματικά πρωτοποριακό ένα φαρμακείο να πουλάει φυτοθεραπευτικά προϊόντα. Ερχόταν ο κόσμος και νόμιζαν ότι έχουν κάνει λάθος. Έβγαιναν έξω, κοίταζαν ξανά την ταμπέλα, έμπαιναν πάλι μέσα και ρωτούσαν: «Είστε φαρμακείο;» Φυσικά είχα και τις συρταριέρες με τα συμβατικά φάρμακα, αλλά και πάλι φαινόταν περίεργο το φαρμακείο στους πελάτες με όλα αυτά τα αποξηραμένα βότανα. Αυτό βέβαια στην αρχή οικονομικά μου κόστισε. Όμως το απολάμβανα, γιατί έφτιαχνα μείγματα, διάφορα σκευάσματα με φυτικά εκχυλίσματα και έβλεπα ότι σιγά σιγά ο κόσμος με μάθαινε.

Σήμερα ωστόσο τα φυσικά προϊόντα έχουν γίνει μόδα…

Σήμερα είναι διαφορετικά τα πράγματα. Παλιά χρειαζόταν μεγάλος αγώνας για να πείσεις κάποιον να πάρει ένα φυτικό εκχύλισμα. Τώρα έρχονται ενήμεροι. Εκεί που κάποτε με την οικολογία ασχολούνταν μερικοί «ψαγμένοι», τώρα έχει γίνει μόδα, είναι κομμάτι του μάρκετινγκ. Παλιά προσπαθούσα, διάβαζα, έψαχνα στη βιβλιογραφία και τώρα το κάνω όμως ο κόσμος έρχεται διαβασμένος πλέον. Μαθαίνω και εγώ συχνά από τους πελάτες μου. Πλέον έχει γίνει γνωστό πως ό,τι εναλλακτικό θέλει κάποιος και δεν υπάρχει πουθενά αλλού θα έρθει στο φαρμακείο της Πανόρμου για να το βρει.

Το ζήτημα της συσκευασίας πώς το έλυσες; Ο κόσμος τρομάζει όταν βρίσκει έντομα στα σακουλάκια με τα βότανα, γιατί νομίζουν ότι δεν είναι κατάλληλα για χρήση.

Στην ουσία αυτό δε δημιουργεί κανένα άλλο παρά αισθητικό πρόβλημα. Δεν πρόκειται για παθογόνους οργανισμούς. Δεν είναι επικίνδυνο. Αν τα αερίσεις, τα έντομα θα φύγουν. Όταν τους εξηγείς ότι είναι φυσιολογικό ο βιολογικός κύκλος του εντόμου να περάσει μέσα από το φυτό, επειδή δεν είναι ραντισμένο, καταλαβαίνουν. Και τους λέω και το άλλο, θα ’ρθει στιγμή που θα ψάχνουμε τα έντομα μέσα στα φυτά για να είμαστε σίγουροι ότι δεν είναι μεταλλαγμένα. Γιατί σήμερα βλέπουμε ότι στις μεταλλαγμένες καλλιέργειες δεν υπάρχει κανένας ζωντανός οργανισμός.

Βότανα προμηθεύεσαι κυρίως από την Ελλάδα ή από το εξωτερικό;

Στο εξωτερικό υπάρχουν εταιρείες οι οποίες είναι πιο οργανωμένες. Καλλιεργούν τα φυτά, τα συλλέγουν τη σωστή εποχή, τα αποξηραίνουν στους κατάλληλους βαθμούς και τα κόβουν έτσι ώστε να μπορείς να τα επεξεργαστείς. Προτιμώ λοιπόν να τα προμηθευτώ από μια εταιρεία με κάποια εγγύηση και με μια μορφή που θα μπορέσω να την επεξεργαστώ. Μερικές φορές πάλι, όταν θέλω να είναι φρέσκια η δρόγη, τη μαζεύω και μόνος μου. Για παράδειγμα, όταν θέλω να φτιάξω βαλσαμέλαιο, δε θέλω το βάλσαμο να είναι αποξηραμένο, την καλέντουλα τη θέλω φρέσκια κ.ο.κ.

Συνοπτικά, παίρνω το 80% απ’ έξω και ένα 20% που αντιστοιχεί σε κάποια φυτά της ελληνικής χλωρίδας, όπως το τσάι του βουνού, το δίκταμο, τη ρίγανη, το θυμάρι κ.ά., τα προμηθεύομαι από εδώ.

Οργανωμένες καλλιέργειες βοτάνων υπάρχουν στην Ελλάδα;

Ναι υπάρχουν, λίγες όμως. Καλλιεργούν συνήθως τσάι του βουνού, δίκταμο, ρίγανη, σαφράν, μαστίχα κ.ά. Σιγά σιγά παρουσιάζονται όμως και καινούργοι καλλιεργητές οι οποίοι καλλιεργούν και άλλες πιο εξειδικευμένες δρόγες, όπως υπερικό, λεβάντα, μέλισσα κ.ά. Παλιά προτιμούσαμε τα άγρια βότανα, τα οποία όμως δεν είναι απαραίτητα καλύτερα. Αν η καλλιέργεια γίνει σωστά, το προϊόν θα είναι ποιοτικά καλό.

Τι δίνετε περισσότερο στο φαρμακείο σας, βότανα απλά ή μείγματα βοτάνων;

’λλοτε δίνουμε μια δρόγη από μόνη της και άλλοτε ένα μείγμα δρογών για διάφορες παθήσεις. Για παράδειγμα, στη δυσκοιλιότητα το μείγμα περιέχει φράγκουλα, μάραθο, γλυκόριζα, σιναμική (φύλλα Αιγύπτου) κ.ά. Ο συνδυασμός αυτός γίνεται για να αντισταθμίζονται οι παρενέργειες με τα οφέλη. Ξέρουμε δηλαδή ότι τα φύλλα Αιγύπτου αυξάνουν την κινητικότητα του εντέρου ερεθίζοντάς το. Γι’ αυτό βάζουμε μαζί και μάραθο, γλυκόριζα και μολόχα που είναι μαλακτικά και σπασμολυτικά και έτσι αντισταθμίζονται οι παρενέργειες.

Τα μείγματα, λοιπόν, είναι μια πολύ δημοφιλής κατηγορία. Η άλλη είναι τα βάμματα. Στο βάμμα έχουμε το ολικό εκχύλισμα του φυτού και γι’ αυτό η μορφή αυτή είναι πολλές φορές προτιμότερη.

Σε ποιες φαρμακοτεχνικές μορφές έχεις προτίμηση;

Προτιμώ το βάμμα από τα χάπια, γιατί τα χάπια απαιτούν μια διαδικασία παρασκευής που χρειάζεται χώρο, τον οποίο εγώ δεν έχω στο φαρμακείο μου. Το βάμμα από την άλλη μεριά απορροφάται 100% και άμεσα. Δηλαδή, αν ρίξεις μερικές σταγόνες στο νερό και το πιεις με άδειο στομάχι, μέσα σε λίγα λεπτά θα έχει απορροφηθεί. Πέρα από αυτό, το βάμμα μπορεί να είναι καλύτερο για διάφορους λόγους, για παράδειγμα, γιατί το συστατικό μπορεί να διαλύεται καλύτερα στο οινόπνευμα ή να αλλοιώνεται με τη θερμοκρασία, όπως π.χ. η βαλεριάνα. ’λλη μορφή που παρασκευάζουμε είναι έλαια, όπως το βαλσαμέλαιο, το χαμομηλέλαιο, το λάδι άρνικας κ.ά.

Οι συχνότερες παθήσεις για τις οποίες υπάρχει ζήτηση βοτάνων ποιες είναι;

Υπ’ αριθμόν ένα είναι η δυσκοιλιότητα, μετά έρχεται η χοληστερίνη, και βέβαια το αδυνάτισμα το καλοκαίρι. Βήχας το χειμώνα, δυσπεψία και κολίτιδα σε άτομα που είναι ευερέθιστα και αγχωτικά. Πολλές φορές έρχονται άνθρωποι με δυσκοιλιότητα, που στην πραγματικότητα έχουν κολίτιδα, και ενώ χρειάζονται ένα σπασμολυτικό για να χαλαρώσει το έντερό τους, αυτοί το βομβαρδίζουν με ουσίες ερεθιστικές. Ακόμη έχουμε περιστατικά ατόμων με νεφρολιθίαση, κυρίως το καλοκαίρι, και άτομα με υπέρταση συνήθως το χειμώνα. Επίσης ζήτηση έχει το πρωινό ρόφημα που είναι τονωτικό (τσάι βουνού, τσάι Κεϋλάνης, κανέλα κ.ά.) και το βραδινό που είναι κατευναστικό (βότανα όπως πασιφλόρα, τίλιο κ.ά.).

Τι θα πρέπει να έχει υπόψη του ένας φαρμακοποιός που θα ήθελε να δημιουργήσει στο φαρμακείο του ένα φυτοθεραπευτικό τμήμα σαν το δικό σου;

Πρώτον θα πρέπει να έχει ασχοληθεί με το αντικείμενο, να έχει καταρτιστεί. Και αν δεν έχει, να ξανανοίξει τα βιβλία του, να ξαναθυμηθεί τη Φαρμακογνωσία, τη Βοτανική και ό,τι έχει σχέση με τη φυτοθεραπεία, μαθήματα που τώρα είναι επιλογής στο πανεπιστήμιο, ενώ για μας ήταν βασικά. Από κει και πέρα πρέπει να εφοδιαστεί με τις δρόγες. Υπάρχουν αρκετές εταιρείες στην Ελλάδα που ασχολούνται με τη φυτοθεραπεία, οι οποίες μπορούν να λειτουργήσουν ως προμηθευτές.

Τα φυσικά προϊόντα έχουν γίνει της μόδας. Γιατί ο καταναλωτής πρέπει να προτιμήσει το φαρμακείο από ένα οποιοδήποτε άλλο σημείο διανομής προϊόντων υγιεινής διατροφής;

Οι φαρμακοποιοί διαφοροποιούμαστε και πρέπει να διαφοροποιούμαστε από τα καταστήματα υγιεινής διατροφής για δύο λόγους. Πρώτον γιατί τα βότανα είναι φάρμακα και αυτό είναι το δικό μας αντικείμενο και δεύτερον γιατί εμείς είμαστε υπεύθυνοι αν κάποιος πάθει κάτι. Λέγεται ότι οι δρόγες, επειδή είναι βότανα, δεν έχουν κίνδυνο. Όχι! Εμπεριέχουν και αυτές κινδύνους όπως και τα φάρμακα, αλλά, επειδή οι δρόγες ανήκουν στην ήπια θεραπευτική, οι κίνδυνοι αυτοί είναι πολύ λιγότεροι. Υπάρχουν και δρόγες άκρως τοξικές, αλλά εμείς στο φαρμακείο αποφεύγουμε να τις χορηγούμε, εκτός και αν ζητηθούν από κάποιο γιατρό. Ωστόσο, και οι δρόγες που θεωρούνται ήπιες μπορεί σε μεγάλες δόσεις ή σε μακροχρόνια χρήση να αποβούν επικίνδυνες.

Στην αγορά μπορεί να ισχυρίζονται ότι όλα κάνουν για όλα, γιατί αυτό τους συμφέρει, ενώ ο φαρμακοποιός πρέπει να λέει και «δεν πρέπει να το πάρετε γιατί θα έχετε πρόβλημα» ή ακόμη και «δεν ξέρω», δεν είναι κακό. Ορισμένες άγνωστες ως τώρα ιδιότητες των βοτάνων σήμερα αποδεικνύεται ότι ενδείκνυνται για διάφορες θεραπείες. Και βέβαια στα βότανα υπάρχει και η διάσταση της μεταφυσικής, του παραμυθιού. Με παίρνει τηλέφωνο ένας συνάδελφος και μου λέει: «Έχεις αψιθιά;» «Ναι» λέω. «Αυτό είναι παραισθησιογόνο;» με ρωτάει και του απαντάω «Αυτό δεν το ξέρω. Εγώ ξέρω ότι είναι φυτό πικρό, ευστόμαχο και σπασμολυτικό». Εγώ σε κάθε περίπτωση είμαι υποχρεωμένος να το ψάξω για να δω αν όντως ισχύει.

Πρέπει δηλαδή να είναι ανήσυχος, να ψάχνει…

Πρώτα από όλα πρέπει να του αρέσει. Έχει πολύ μεγάλη σημασία. Γιατί, αν του αρέσει, θα το ψάχνει και δε θα τον κουράζει. Δεν έχει νόημα να το αντιμετωπίσει κανείς μόνο σαν εμπορική κίνηση. Το οικονομικό κέρδος δεν είναι μεγάλο. Το όφελος είναι ότι φτιάχνεις όνομα, ότι αποκτάς σταθερή πελατεία. Η πελατεία είναι το κέρδος.

Τα ασφαλιστικά ταμεία καλύπτουν τη φυτοθεραπεία;

Στον Ε.Ο.Φ. υπάρχει ειδική κατηγορία για τα φυτοθεραπευτικά σκευάσματα, η οποία αναφέρεται σε χύμα και σε τυποποιημένα σκευάσματα δρογών. Τώρα, όσον αφορά τα ασφαλιστικά ταμεία, θεωρητικά θα μπορούσαν να καλύπτουν, για παράδειγμα, μια συνταγή με ένα μείγμα βοτάνων. Δεν είναι υψηλό το κόστος για το ταμείο.

Εσύ έχεις συνταγογραφία από γιατρούς ειδικούς στη φυτοθεραπεία στο φαρμακείο;

Ναι, υπάρχουν συνταγές από γιατρούς φυτοθεραπευτές, από εναλλακτικούς θεραπευτές γενικά, αλλά και οι ομοιοπαθητικοί γιατροί πολλές φορές συμπληρωματικά χορηγούν φυτοθεραπευτικά σκευάσματα. Μικρή συνταγογραφία έχουμε και από κλασικούς γιατρούς η οποία περιορίζεται στην αγριάδα, το χαμομήλι και το τίλιο.

Προτείνεις φυτοθεραπευτικά σκευάσματα στους πελάτες σου;

Παλιά πρότεινα, τώρα το αποφεύγω. Φυσικά, αν με ρωτήσει κάποιος, εννοείται ότι θα του πω. Έρχονται οι ίδιοι έτοιμοι, ενημερωμένοι. Θυμάμαι που στο ξεκίνημα είχε μαλλιάσει η γλώσσα μου για να τους πείσω να πάρουν εχινάτσεα, και τώρα έρχονται και μου τη ζητάνε μανιωδώς.

Όταν δίνεις ο ίδιος ένα σκεύασμα, υποδεικνύεις και τη δοσολογία και τον τρόπο λήψης του;

Σε μορφές όπως τα αφεψήματα και τα διάφορα μείγματα βοτάνων τα πράγματα είναι πιο απλά. Η δοσολογία ποικίλλει από μία έως δύο φορές την ημέρα και έγκειται και στον ίδιο τον ασθενή, είναι δηλαδή στο όριο της αυτοθεραπείας. Εγώ δίνω κάποιες απλές κατευθύνσεις. Σε ορισμένα που είναι κάπως πιο πολύπλοκα δίνω ένα συνοδευτικό επεξηγηματικό έντυπο, όπως, π.χ., για το κεφίρ.

Για να κλείσουμε, τι είναι το κεφίρ;

Είναι γάλα το οποίο έχει υποστεί πέψη και έχει μετατραπεί σε κάτι μεταξύ γιαουρτιού και γάλακτος, πλούσιου σε μικροοργανισμούς ευεργετικούς για το έντερο. Το κεφίρ έχει μεγάλη διατροφική αξία και μάλιστα λένε ότι χάρη σ’ αυτό οι Καυκάσιοι είναι αιωνόβιοι. Μην ξεχνάμε ότι και τους πρόσφυγες που ήρθαν από τη Μικρά Ασία τα γιαούρτια τους έσωσαν από την πείνα που υπήρχε τότε!