Η λαθρομετανάστευση είναι μια λέξη μαγική…

Στις 10 Δεκεμβρίου 1948 η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησε την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Η διακήρυξη αυτή έστελνε το μήνυμα για την «έλευση ενός κόσμου στον οποίο τα ανθρώπινα όντα θα απολαμβάνουν την ελευθερία της έκφρασης και της πίστης και την ελευθερία από το φόβο και τη στέρηση». Εξήντα χρόνια μετά, εκατομμύρια μετανάστες σε όλο τον κόσμο δεν απολαμβάνουν τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, ζώντας σε ένα καθεστώς αβεβαιότητας και παρανομίας.

Η Ελλάδα, ως πύλη εισόδου στην Ε.Ε. για χιλιάδες μετανάστες, καλείται ολοένα και πιο επιτακτικά, τα τελευταία χρόνια, να δώσει λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αλλοδαποί που κατοικούν στην ελληνική επικράτεια και να εφαρμόσει την πολιτική αυτή που θα πετύχει την αρμονική συνύπαρξη Ελλήνων και μεταναστών.

Η πρόσφατη «εξέγερση» των μουσουλμάνων στο κέντρο της Αθήνας, με αφορμή την έλλειψη σεβασμού των αστυνομικών αρχών απέναντι σε ένα θρησκευτικό τους σύμβολο, αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για να έρθουν στην επιφάνεια τα χρόνια προβλήματα που δημιούργησε η απουσία ουσιαστικής μεταναστευτικής πολιτικής.

Το «προφίλ» των μεταναστών

Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών, το 2008 καταγράφηκε μεγάλη αύξηση (75,4%) του αριθμού των μεταναστών που εισήλθαν στη χώρα σε σχέση με το 2007. Οι αλλοδαποί περνούν στην ελληνική επικράτεια κυρίως από τον Έβρο, τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τα σύνορα με την Π.Γ.Δ.Μ. Οι νέοι μετανάστες ξεπέρασαν πέρυσι τις 150.000, τη στιγμή που στην Ελλάδα ζουν περίπου 900.000, από τους οποίους 500.000 διαθέτουν άδεια, 100.000 βρίσκονται σε διαδικασία έκδοσης άδειας και 300.000 είναι αυτοί που διαμένουν παράνομα στη χώρα.

Η πλειοψηφία των μεταναστών προέρχεται από βαλκανικές χώρες και κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, ένα 15% είναι ασιατικής καταγωγής και μόλις 1% αφρικανικής. Οι μετανάστες αλβανικής καταγωγής ξεπερνούν τις 450.000, γεγονός που σε ευρωπαϊκό επίπεδο καθιστά την Ελλάδα μοναδική χώρα η οποία φιλοξενεί μια εθνικότητα μεταναστών που ξεπερνά το 50% του συνολικού αριθμού αλλοδαπών που κατοικούν στην επικράτειά της.

Οι μετανάστες, στην πλειονότητά τους, ανήκουν στις παραγωγικές ηλικίες (15-64 έτη), είναι έγγαμοι και κατοικούν στις αστικές περιοχές, απασχολούμενοι κυρίως στον κατασκευαστικό κλάδο, στον τουριστικό, στη γεωργία και τη βιομηχανία, ενώ αρκετοί είναι αυτοί που απασχολούνται ως οικιακοί βοηθοί.

Η προχειρότητα της ελληνικής πολιτείας

Οικονομικοί μετανάστες, πολιτικοί πρόσφυγες, όλοι τους έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με κοινά προβλήματα. Ο ’χμετ Μοαβία, μέλος του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών, μιλώντας στο Φ.Κ., αναφέρει τις δυσκολίες που καλείται να ξεπεράσει ένας αλλοδαπός στην προσπάθειά του να ζήσει και να εργαστεί στην Ελλάδα. «Το βασικότερο πρόβλημα είναι η γλώσσα. Ο μετανάστης καλείται να μάθει μόνος του τα ελληνικά, με αποτέλεσμα να μαθαίνει μονάχα να μιλάει και όχι να γράφει. Αμέσως λοιπόν, αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα στη συναλλαγή του με το κράτος, από τη στιγμή που πρέπει να καταθέσει αιτήσεις, να συμπληρώσει χαρτιά κτλ. Από εκεί και πέρα, το πιο ουσιαστικό ζήτημα είναι έλλειψη σταθερότητας στη ζωή του μετανάστη. Η Ελλάδα δεν έχει αποφασίσει ακόμα αν θέλει τους μετανάστες προσωρινά, όπως η Γερμανία στη δεκαετία του ’60, ή αν επιθυμεί να τους εντάξει μόνιμα στην ελληνική κοινωνία. Οι άδειες παραμονής εκδίδονται με συγκεκριμένη χρονική διάρκεια, χωρίς να εξασφαλίζεται η επανέκδοσή τους. Επιπλέον, τα παιδιά των μεταναστών, ακόμα και αυτά που γεννιούνται στην Ελλάδα, έρχονται αντιμέτωπα με γραφειοκρατικά εμπόδια που δεν τους επιτρέπουν να εξασφαλίσουν τη μόνιμη παραμονή τους στη χώρα».

Ο ’χμετ Μοαβία, ζώντας στην Ελλάδα για περισσότερα από είκοσι χρόνια, βίωσε τις κατά καιρούς νομοθετικές ρυθμίσεις που έγιναν στο μεταναστευτικό, διαπιστώνοντας βιασύνη και προχειρότητα από την πολιτεία. «Οι αδυναμίες και η προχειρότητα της μεταναστευτικής πολιτικής, εξαφανίζονται πίσω από τη μαγική λέξη “λαθρομετανάστευση”. Μιλώντας για λαθρομετανάστες, δεν δίνουμε στον απλό πολίτη να καταλάβει την πραγματική διάσταση του προβλήματος. Κρύβουμε όλα τα προβλήματα και τις αδυναμίες πίσω από τη λέξη “λαθρομετανάστευση”» δηλώνει χαρακτηριστικά. «Παρουσιάζονται νέα μέτρα και νομοσχέδια που αφορούν τη λαθρομετανάστευση, τα οποία επιχειρούν να διευθετήσουν όλα τα ζητήματα της μεταναστευτικής πολιτικής μέσω μίας συνολικής ρύθμισης, πράγμα που φοβάμαι ότι θα οδηγήσει για ακόμα μία φορά σε αδιέξοδο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της προχειρότητας της πολιτείας είναι ότι στο διάλογο για το μεταναστευτικό κάλεσε όλους τους φορείς, εκτός από τους μετανάστες. Εμείς σαν Φόρουμ, προσπαθούμε να λειτουργήσουμε ως δίαυλος επικοινωνίας τον μεταναστών με το κράτος. Να καταθέσουμε προτάσεις, να βοηθήσουμε όπως μπορούμε στην ομαλή τους ένταξη στην κοινωνία. Κρατάμε χαμηλούς τόνους και μένουμε μακριά από φασαρίες, φέρνοντας κοντά τους μετανάστες».

Περισσότερα προβλήματα με τη δημιουργία του Τζαμιού

Το δικαίωμα στην ελεύθερη άσκηση της πίστης αποτελεί εδώ και χρόνια πάγιο αίτημα των χιλιάδων μουσουλμάνων που ζουν στη χώρα μας. Με τα νέα μέτρα που παρουσίασε πρόσφατα η κυβέρνηση, δεσμεύτηκε για την ανέγερση Τζαμιού και μουσουλμανικού νεκροταφείου στην Αθήνα. Κάτι τέτοιο όμως, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Φόρουμ Μεταναστών, θα δημιουργήσει ακόμα περισσότερα προβλήματα.

«Σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες, η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να προχωρήσει στην ανέγερση του Τζαμιού. Με την ενέργεια αυτή λοιπόν, η χώρα τυπικά θα είναι εντάξει απέναντι στη διεθνή κοινότητα. Από εκεί και πέρα όμως, το τζαμί δεν θα λύσει το πρόβλημα. Αυτή τη στιγμή χιλιάδες μουσουλμάνοι προσεύχονται σε διάσπαρτα διαμερίσματα σε όλη τη χώρα. Χτίζοντας λοιπόν ένα τζαμί, ζητάς από όλους τους μουσουλμάνους να προσέρχονται σε ένα μόνο τζαμί στην Αθήνα για να προσευχηθούν. Επιπλέον, θα τεθεί σίγουρα το πρόβλημα της διαχείρισης αυτού του χώρου. Ποιες ομάδες μουσουλμάνων θα τον διαχειρίζονται, πώς θα γίνει η επιλογή και πώς θα επιτευχθεί η εποπτεία από κάποιον ελληνικό φορέα;» αναρωτιέται ο ’χμετ Μοαβία, επισημαίνοντας την περίπτωση της Ολλανδίας στην οποία λειτουργούν 400 τζαμιά!

Έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας

Η ανυπαρξία πολιτικής παρέμβασης και βούλησης στο μεταναστευτικό γίνεται ακόμα πιο εμφανής σε ό,τι αφορά το ζήτημα της υγειονομικής περίθαλψης, ιδιαίτερα των μεταναστών που δεν διαμένουν μόνιμα στη χώρα μας. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, ένας μετανάστης «χωρίς χαρτιά» δεν έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας εκτός αν πρόκειται για περιστατικό που συντρέχει κίνδυνος για την ανθρώπινη ζωή, το οποίο εξυπηρετείται μέχρι τη σταθεροποίηση της κατάστασης της υγείας του ασθενούς. Το κενό της πολιτείας επιχειρούν να καλύψουν ανθρωπιστικές οργανώσεις όπως οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» (Γ.Χ.Σ.) και οι «Γιατροί του Κόσμου».

Οι Γ.Χ.Σ. πραγματοποίησαν το 2008 διερευνητικές αποστολές στις περιοχές εισόδου μεταναστών, στα κέντρα κράτησης, στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, στον Έβρο, στη Ροδόπη και στην Πάτρα, διαπιστώνοντας άσχημες συνθήκες διαβίωσης και αδυναμία επαρκούς πρόσβασης των μεταναστών σε υπηρεσίες υγείας. Αναλαμβάνοντας λοιπόν δράση, ξεκίνησαν προγράμματα παρέμβασης στην Πάτρα και στη Μυτιλήνη, από το Μάιο του 2008, με σκοπό τη βελτίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας των ευάλωτων πληθυσμών αλλοδαπών.

Στην Πάτρα λειτουργεί εδώ και δεκατρία χρόνια ο άτυπος καταυλισμός των μεταναστών, που συρρέουν στο λιμάνια της αχαϊκής πρωτεύουσας προσπαθώντας να περάσουν με τα πλοία στην Ιταλία. Σε αυτό το χώρο, οι εθελοντές των Γ.Χ.Σ., προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους μετανάστες, μέσω μιας κλινικής που έχει στηθεί ανάμεσα στα αυτοσχέδια παραπήγματα του καταυλισμού. Ο Χρήστος Παπαϊωάννου, συντονιστής της αποστολής των Γ.Χ.Σ., μεταφέρει την εμπειρία του από την καθημερινή του συναναστροφή με τους μετανάστες της Πάτρας. «Πρόκειται ουσιαστικά για μία παραγκούπολη, στην οποία διαμένουν περίπου 600 άτομα, νέοι άνδρες 16-26 ετών, κυρίως αφγανικής καταγωγής. Εμείς έχουμε καθημερινή παρουσία, και οι μετανάστες μάς έχουν αποδεχτεί. Ο γιατρός μας βλέπει καθημερινά 40 ασθενείς, ενώ παράλληλα υπάρχει ψυχολόγος που οργανώνει ατομικές ή ομαδικές συνεδρίες. Μέχρι σήμερα έχουμε εξετάσει περισσότερους από 8.000 ασθενείς, οι οποίοι παρουσιάζουν κυρίως λοιμώξεις του ανωτέρου αναπνευστικού, δερματολογικές παθήσεις, μυοσκελετικά προβλήματα και τραυματισμούς. Στον ένα σχεδόν χρόνο της παρουσίας μας, είναι ενδεικτικό ότι οι περισσότερες διαγνώσεις αφορούν σε παθήσεις που σχετίζονται με τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης. Έτσι, μέρος της παρέμβασής μας έχει να κάνει επίσης με ενημερώσεις του πληθυσμού που βοηθούμε για την προσωπική υγιεινή και την πρόληψη ασθενειών». Επισημαίνοντας τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης στους καταυλισμούς, ο εκπρόσωπος των Γ.Χ.Σ. απευθύνει, μέσω του ΦΚ, έκκληση προς την πολιτεία για συμπαράσταση. «Ως οργάνωση ζητάμε να επιτραπεί η πρόσβαση των ατόμων αυτών σε υπηρεσίες υγείας, πράγμα που είναι αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα».

Το ίδιο αίτημα καταθέτει και ο Νικήτας Κανάκης, πρόεδρος της ανθρωπιστικής οργάνωσης «Γιατροί του Κόσμου», η οποία λειτουργεί από το 1997 το πρόγραμμα «Ανοιχτό Πολυϊατρείο». Πρόκειται για ιατρεία στα οποία εθελοντές γιατροί, νοσηλευτές, κοινωνικοί λειτουργοί και ψυχολόγοι παρέχουν δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ψυχοκοινωνική υποστήριξη σε όσους δεν έχουν πρόσβαση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας -άπορους, ανασφάλιστους, άστεγους, Ρομά, πρόσφυγες και μετανάστες. «Σήμερα λειτουργούν τρία ανοιχτά πολυϊατρεία σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Χανιά, ενώ σύντομα θα ξεκινήσει τη λειτουργία του και ένα τέταρτο στο Πέραμα» δηλώνει στο ΦΚ ο πρόεδρος των Γιατρών του Κόσμου. «Μέσω αυτού του προγράμματος, εξυπηρετούμε οποιονδήποτε δεν έχει πρόσβαση στο σύστημα υγείας και παρέχουμε δωρεάν φαρμακευτική κάλυψη. Καθημερινά εξυπηρετούμε περίπου 200 άτομα. Φέτος είχαμε 7.000 νέους ασθενείς, ενώ από την έναρξη της λειτουργίας των ιατρείων, οι ασθενείς έχουν ξεπεράσει τις 160.000. Παράλληλα με τα ιατρεία, λειτουργεί και ο ξενώνας φιλοξενίας στο κτίριο των ¨Γιατρών του Κόσμου¨, όπου φιλοξενούνται καθημερινά 70-80 άτομα, μέχρι να τους βοηθήσουμε να βγάλουν χαρτιά και να βρουν εργασία». Όσον αφορά τη συμπαράσταση από την πολιτεία στο εγχείρημα των Γιατρών του Κόσμου, ο κος Κανάκης δηλώνει απογοητευμένος. «Τα γραφεία μας βρίσκονται 500 μέτρα από το υπουργείο Υγείας. Γνωρίζουν τόσα χρόνια τη δράση μας και όμως δεν υπάρχει καμία απολύτως στήριξη από την πολιτεία για αυτό το πρόγραμμα».

Η έκρυθμη κατάσταση στην πλατεία του Αγ. Παντελεήμονα

Αφημένοι στη μοίρα τους βρίσκονται στην πλατεία του ’γιου Παντελεήμονα στην Αθήνα, κάτοικοι της περιοχής και Αφγανοί μετανάστες, με τις εστίες έντασης ανάμεσά τους να γίνονται καθημερινό θέμα στα Μ.Μ.Ε. Την προσωπική του μαρτυρία για την κατάσταση που επικρατεί, καταθέτει στο Φ.Κ. ο φαρμακοποιός Κωνσταντίνος Λυμπερόπουλος, που διατηρεί φαρμακείο στην περιοχή από το 1993. «Στα δεκαπέντε χρόνια που βρίσκομαι στον ’γιο Παντελεήμονα, έχουν εγκατασταθεί μετανάστες από άλλες χώρες, όπως οι Αλβανοί, οι οποίοι κατάφεραν να ενσωματωθούν ομαλά στο κοινωνικό σύνολο. Τα τελευταία όμως χρόνια, παρατηρήθηκαν μεγάλα προβλήματα στην περιοχή μας, με την άφιξη ενός κύματος λαθρομεταναστών από το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και γενικότερα μωαμεθανών μεταναστών. Γενικά η περιοχή ήταν πολυπολιτισμική. Δεν υπήρχαν ιδιαίτερα προβλήματα. Τα προβλήματα εμφανίστηκαν με αυτό το τελευταίο κύμα μεταναστών. Υπάρχουν άσχημες συνθήκες υγιεινής και αύξηση της εγκληματικότητας. Έχουν ληστέψει ακόμα και πελάτες μου την ώρα που μπαίνουν ή βγαίνουν από το φαρμακείο» δηλώνει χαρακτηριστικά ο κος Λυμπερόπουλος. «Συναλλαγές με το φαρμακείο γίνονται. Έρχονται, ζητούν κάποιο παυσίπονο, δείχνοντας το κεφάλι τους γιατί δεν ξέρουν ελληνικά και δεν μπορούν να συνεννοηθούν». Σε ό,τι αφορά την παρέμβαση της πολιτείας, ο κος Λυμπερόπουλος επισημαίνει ότι είναι άφαντη. «Δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον και καμία ενημέρωση. Μονάχα από τις ανθρωπιστικές οργανώσεις υπάρχουν παρεμβάσεις, τις οποίες προσπαθούμε κι εμείς να κατευθύνουμε, βοηθώντας όσο μπορούμε».

Την ανάγκη για παρέμβαση των αρμόδιων αρχών στο συγκεκριμένο θέμα, επισημαίνει και ο ’χμετ Μοαβία από το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών. «Πρόκειται για πολιτικούς πρόσφυγες από το Αφγανιστάν. Είναι σαφές ότι έχουν κάθε δικαίωμα οι κάτοικοι της περιοχής να μην παρενοχλείται η καθημερινότητά τους και το κράτος πρέπει να δώσει μία λύση γιατί πολύ φοβάμαι ότι θα έχουμε κυρώσεις από τη Διεθνή Κοινότητα. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να μεταφερθούν σε κέντρα υποδοχής οι άνθρωποι αυτοί. Τέτοια κέντρα όμως δεν υπάρχουν στην Ελλάδα, εκτός από ένα στη Σάμο, το οποίο έχει γεμίσει κιόλας».

Για το θέμα του Αγίου Παντελεήμονα, η πολιτεία δια μέσου του υπουργού Δημόσιας Τάξης, δεσμεύτηκε για περισσότερη αστυνόμευση. Εκεί φαίνεται να εξαντλείται και η ευαισθησία του ελληνικού κράτους για το ζήτημα. Οι επιχειρήσεις «σκούπα» και τα περιστατικά αστυνομικής βαρβαρότητας είναι παράγωγα της ανυπαρξίας μεταναστευτικής πολιτικής. Είναι υποχρέωση της πολιτείας να μεριμνά και για την ασφάλεια των πολιτών και για τη διασφάλιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων των μεταναστών. Όσο αυτό δε γίνεται πράξη, τόσο ο ρατσισμός θα βρίσκει πρόσφορο έδαφος να εξαπλωθεί και να ριζώσει στην ελληνική κοινωνία.