Η φιλοσοφία της φαρμακευτικής πρακτικής

Από την αρχή της εξάσκησης της φαρμακευτικής (από τους αρχαίους χρόνους) και την αυτοτέλειά της από την ιατρική, δεν μπορούσε να διαχωριστεί η παρασκευή και διάθεση των φαρμάκων-σκευασμάτων από τη συμβουλευτική όσον αφορά τη λήψη τους: ο φαρμακοποιός πάντα προειδοποιούσε για αντιδράσεις του φαρμάκου που χορηγούσε και πάντα εξηγούσε τον τρόπο και τη δόση λήψης του. Ήταν ο ειδικός επί του φαρμάκου για οποιαδήποτε πληροφορία χρειαζόταν για τη χρήση του. Αυτό δεν παύει να το κάνει ούτε στη σημερινή εποχή. Απλώς η βιομηχανική και ηλεκτρονική επανάσταση και η εξέλιξη στον τρόπο σχεδιασμού και παραγωγής των φαρμάκων οδήγησαν στη μείωση έως και εξάλειψη της προσωπικής παρασκευής του φαρμάκου.

Αντίθετα, η πολυπλοκότητα και η μεγιστοποίηση του αριθμού των σκευασμάτων και των θεραπειών οδήγησε σε τεράστια αύξηση της ανάγκης για πληροφόρηση και ενημέρωση του ασθενούς σε αλληλεπιδράσεις, παρενέργειες, δόσεις, διάρκεια θεραπείας κλπ. Έτσι έχουμε τη μία λειτουργία να ελαχιστοποιείται και την άλλη να εξακοντίζεται. Ωστόσο θα ήταν λάθος να θεωρήσει κανείς ότι η πρώτη έχει σταματήσει τελείως να υπάρχει ή ότι η δεύτερη δεν υπήρχε ποτέ. Η εξέλιξη της κοινωνίας και της επιστήμης είναι, ως φυσική διαδικασία, συνεχής και προσαρμοσμένη στην πραγματικότητα της κάθε εποχής.

Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι στη συνείδηση του ελληνικού κοινού η λέξη φαρμακο-ποιός παραπέμπει στην παρασκευή μόνο του φαρμάκου. Κι όμως αυτή δεν είναι παρά μια παραδοσιακή ονομασία χωρίς κάποιο νοηματικό περιορισμό, όπως άλλωστε και οι γερμανόφωνοι συνάδελφοι δεν είναι απλώς αποθηκάριοι (apotheker) ή οι Βρετανοί απλώς χημικοί (chemists). Η διεθνώς χρησιμοποιούμενη ορολογία (pharmacist) εμπεριέχει και υπερβαίνει όλες τις προγενέστερες. Η ετυμολογία εξηγεί ίσως και την προσκόλληση των ελληνικών πανεπιστημίων στη φαρμακοχημική κατεύθυνση και όχι στη φαρμακευτική πρακτική, στην οποία τόσο υπολείπονται από τα αντίστοιχα των ΗΠΑ, Μ. Βρετανίας, Ολλανδίας κλπ. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα Βρετανού καθηγητή που προσπαθούσε να καταλάβει τι εννοούσε Έλληνας πρώην καθηγητής του ΑΠΘ της φαρμακευτικής χημείας, όταν του έλεγε ότι «pharmacists only make drugs»! Προσπαθώντας να τον βοηθήσω να αντιληφθεί, κατάλαβα ότι μάλλον ήταν μάταιο…

Αν ρίξει κανείς μια ματιά στα προπτυχιακά μαθήματα ενός μέσου αμερικάνικου ή δυτικοευρωπαϊκού πανεπιστημίου, ή ακόμα και στην ύλη των εξετάσεων άδειας ασκήσεως επαγγέλματος φαρμακοποιού των ΗΠΑ (NAPLEX) θα εκπλαγεί: σχέσεις δομής-δράσης και φαρμακολογία, συστηματική φαρμακοθεραπεία παθήσεων, OTC?s, φυτοθεραπεία, κλινική φαρμακοκινητική, έλεγχος συμπτωμάτων, εξετάσεων, παρενεργειών κλπ. Κι όλα αυτά γιατί το επίκεντρό μας παύει σιγά-σιγά να είναι με πόσους τρόπους π.χ. φτιάχνεται η ασπιρίνη, αλλά τι καλό ή κακό μπορεί να προκαλέσει αυτή στον ασθενή που έχουμε απέναντί μας. Αυτή είναι και η σύγχρονη διεθνής φαρμακευτική πρακτική.