Η διαχείριση των συμπτωμάτων της οστεοαρθρίτιδας με συμπληρώματα διατροφής

Η οστεοαρθρίτιδα (ΟΑ) αποτελεί την πιο κοινή μορφή αρθρίτιδας που επηρεάζει το 12% του πληθυσμού και συσχετίζεται κυρίως με το γήρας και τα αυξανόμενα επίπεδα παχυσαρκίας στα άτομα της κοινότητας. Η ΟΑ αποτελεί τη συχνότερη αιτία πρόκλησης φυσικής αναπηρίας μεταξύ των ενηλίκων, προσβάλλοντας κατά κύριο λόγο τις αρθρώσεις του ισχίου και του γονάτου και σε μικρότερο βαθμό τις αρθρώσεις των δακτύλων και του αυχένα. Οι οικονομικές επιπτώσεις της εκφυλιστικής αυτής νόσου, η οποία κατατάσσεται 11η στην παγκόσμια λίστα των αναπηριών στη μέση και τρίτη ηλικία, αγγίζουν το 0,5% του ΑΕΠ μιας δυτικής χώρας.

Η πρώτης γραμμής θεραπεία για την ΟΑ μπορεί να συμπεριλαμβάνει πρακτικές, όπως την επαρκή ανάπαυση, την απώλεια βάρους (περί του 10% είναι αρκετό για να ανακουφιστούν βασικά συμπτώματα), τη γυμναστική και ειδικές φυσιοθεραπευτικές ασκήσεις, καθώς και τη χρήση ορθοτικών συσκευών που ευθυγραμμίζουν τις αρθρώσεις. Για τη διαχείριση του πόνου συνίσταται η χρήση ψυχρών ή θερμών επιθεμάτων, καθώς και φαρμάκων, όπως παρακεταμόλης, ιβουπροφαίνης, πιροξικάμης και λοιπών μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ), ανάλογα με το επίπεδο της νόσου, το υγειονομικό ιστορικό του ασθενούς και τις κλινικές κατευθυντήριες γραμμές. Όμως, η μακροπρόθεσμη χρήση των φαρμάκων, που απαιτείται από αρκετούς ασθενείς για την αντιμετώπιση του πόνου και την αύξηση της παραγωγικότητάς τους, μπορεί εν δυνάμει να εντείνει τις ανεπιθύμητες ενέργειες που τα συνοδεύουν.

Στη σύγχρονη φαρμακευτική πρακτική και φροντίδα, τα συμπληρώματα διατροφής περιλαμβάνουν προϊόντα που στοχεύουν να διατηρήσουν την πρόσληψη μικροθρεπτικών συστατικών που λείπουν από το σύγχρονο τρόπο διατροφής, καθώς και την επαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών που σχετίζονται με έλλειψη (Fe, Β12 κ.ά.) και να υποστηρίξουν συγκεκριμένες φυσιολογικές λειτουργίες. Έχει καταγραφεί ότι ένα ποσοστό 32-54% ασθενών με ΟΑ έχουν χρησιμοποιήσει ή χρησιμοποιούν κάποιο συμπλήρωμα σχετικό με τη διαχείριση της νόσου τους.

Η θειική γλυκοζαμίνη (Glucosamine sulfate), ένας ενδογενής αμινομονοσακχαρίτης, είναι το πιο διαδεδομένο συστατικό των συμπληρωμάτων διατροφής που σχετίζονται με την ΟΑ, σε δόσεις από 500mg έως 1500mg. Συμμετέχει στη σύνθεση των γλυκοπρωτεϊνών και γλυκοζαμινογλυκανών στο αρθρικό υγρό, στους συνδέσμους και σε άλλες δομές των αρθρώσεων. Πιο συγκεκριμένα, η γλυκοζαμίνη δρα μέσω της σύνθεσης δομικών πρωτεϊνών (επένδυση κυτταρικής μεμβράνης, κολλαγόνο, οστεοειδές, μήτρα οστού) και ως «λιπαντικό» στο συνδετικό ιστό, με στόχο την αποκατάσταση της λειτουργικής ικανότητας μιας άρθρωσης. Με βάση βιοχημικά και φαρμακολογικά δεδομένα από μελέτες που έγιναν σε ζώα και σε ανθρώπους, η θειική γλυκοζαμίνη είναι ικανή να ελέγξει και να μειώσει τον πόνο, καθώς και να επιβραδύνει τη νόσο, πάντα επικουρικά με την όποια θεραπευτική αγωγή και αντιμετώπιση.

Από άποψη ασφάλειας, η χρήση της γλυκοζαμίνης είναι καλά ανεκτή, όπως καταδεικνύεται σε αρκετές μελέτες, με τις κύριες ανεπιθύμητες ενέργειες να εντοπίζονται στο γαστρεντερικό σύστημα (ναυτία, εμετός, διάρροια, κοιλιακός πόνος), σε μικρότερη συχνότητα από ό,τι αντίστοιχες παρενέργειες των ΜΣΑΦ, αφού μπορεί να συνεισφέρει στη μείωση της δόσης των τελευταίων. Επιπλέον, δεν φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά διαβητολογικούς ασθενείς, αφού δεν αυξάνει την γλυκόζη αίματος. Είναι επίσης ασφαλής για χρήση σε ασθενείς με αλλεργίες στα οστρακόδερμα θαλασσινά, αφού η προέλευσή της είναι από το κέλυφος και όχι από το βρώσιμο τμήμα, το οποίο περιέχει τα υπεύθυνα αντιγόνα. Στις βασικές τις αντενδείξεις της είναι η αντιμιτωτική χημειοθεραπεία.

Η χονδροϊτίνη (Chondroitin) είναι και αυτή μια ενδογενής γλυκοζαμινογλυκάνη και συναντάται στα σκευάσματα ως θειικό άλας, μόνη της ή σε συνδυασμό και με άλλα συστατικά. Όπως και η γλυκοζαμίνη, η δράση της θειικής χονδροϊτίνης συμβάλλει καθοριστικά στην υγεία των αρθρώσεων, καθώς αυξάνει την πυκνότητα και την ελαστικότητα του χόνδρου. Μάλιστα, σε συνδυασμό µε τη γλυκοζαµίνη, ανακουφίζει από τον πόνο της ΟΑ, αυξάνει την κινητικότητα των αρθρώσεων, μειώνει την ανάγκη για παυσίπονα και ΜΣΑΦ και μπορεί να αποτρέψει ή να επιβραδύνει την περαιτέρω φθορά των χόνδρων. Διατροφικές πηγές της συγκεκριμένης ουσίας δεν υπάρχουν και έτσι ο οργανισμός, για να την παράγει, θα πρέπει να λαμβάνει συμπληρώματα διατροφής.

Στις βασικές τις αντενδείξεις της είναι η συγχορήγηση με κουμαρινικά αντιπηκτικά, κυρίως όταν η χονδροϊτίνη συνδυάζεται με γλυκοζαμίνη και χορηγείται σε υψηλές δόσεις και για μεγάλο χρονικό διάστημα.

H S-Αδενοσυλο-Μεθειονίνη (SAM-e, S-adenosylmethionine), ειδική μορφή του αμινοξέος μεθειονίνη, είναι ένας σημαντικός φυσιολογικός παράγοντας που σχηματίζεται στο σώμα από την ένωση του απαραίτητου της μεθειονίνης με την τριφωσφορική αδενοσίνη (ATP). Η έλλειψη της SAM-e στους ιστούς των αρθρώσεων, ακριβώς όπως η έλλειψη της γλυκοζαμίνης, οδηγεί σε απώλεια της σαν ζελέ φύσης του χόνδρου, καθώς και της ικανότητάς του να απορροφά τους κραδασμούς. Από αυτήν την παρατήρηση καταλαβαίνουμε ότι η SAM-e μπορεί να είναι χρήσιμη στην αντιμετώπιση της ΟΑ. Σε εργαστηριακές και κλινικές μελέτες με συμπληρώματα SAM-e, παρατηρήθηκε αύξηση στον σχηματισμό του χόνδρου.

Επιπλέον, η SAM-e φαίνεται να σταματά ή και να αντιστρέφει την επίδραση φλεγμονωδών παραγόντων που σχετίζονται με την ΟΑ και τη βλάβη στις αρθρώσεις και τους χόνδρους. Σταματά έτσι ο πόνος του ασθενούς και πολλές φορές μειώνεται και η δόση των χορηγούμενων ΜΣΑΦ. Η SAM-e επίσης υποστηρίζει την υγεία των συνδέσμων, παρέχοντας συγκεκριμένη ποσότητα θείου για τη δημιουργία γλυκοζαμίνης και χονδροϊτίνης, απαραίτητα για τη λίπανση των χόνδρων.

Πέρα των ενδείξεών της για την ΟΑ, έχει και αντικαταθλιπτικές ιδιότητες, αυξάνοντας την παραγωγή των νευροδιαβιβαστών που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διάθεση, τη συμπεριφορά και τα συναισθήματα και δρα, μαζί με τη γλουταθειόνη, στην αποτοξίνωση του οργανισμού. Στις βασικές αντενδείξεις είναι η συγχορήγησή της με αντικαταθλιπτικά φάρμακα, όπως SSRIs και MAOIs, γιατί οδηγεί σε αθροιστικές ανεπιθύμητες ενέργειες συσσώρευσης νευροδιαβιβαστών (π.χ, σερετονεργικό σύνδρομο), λεβοντόπα, αντιαιμοπεταλιακά και αντιπηκτικά φάρμακα.

Το μεθυλοσουλφονυλμεθάνιο (MSM, Methylsulfonylmethane) είναι μια φυσική διατροφική μορφή οργανικού θείου. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα και ΟΑ εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα MSM στον οργανισμό τους. Το MSM, λόγω της αντιοξειδωτικής δράσης του, βοηθά στη μείωση των δεικτών που σχετίζονται με τη φλεγμονή και αυξάνει τη δράση της κορτιζόλης. Η αντιφλεγμονώδης δράση του ενισχύεται όταν συνδυάζεται με τιτλοδοτημένο εκχύλισμα της δρόγης Boswellia serrata. Το MSM συμβάλλει αποτελεσματικά στην πρόληψη κοινών προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένης της ανακούφισης του πόνου στις αρθρώσεις και στη δυσκαμψία. Όταν συνδυάζεται με γλυκοζαμίνη, θειική χονδροϊτίνη και κολλαγόνο, ενισχύει περαιτέρω την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών και συμβάλλει στην υγεία και στην ελαστικότητα χόνδρου. 

Συμβάλλει στη μείωση των χρόνιων πόνων διαφόρων τύπων, κυρίως της ΟΑ, της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, της ινομυαλγίας, των πόνων της πλάτης και του αυχένα, των πονοκεφάλων, των ημικρανιών, των μυϊκών πόνων, του συνδρόμου του καρπιαίου σωλήνα και άλλων τραυμάτων που προκαλούνται από αθλητικές δραστηριότητες. Είναι κατάλληλο για αθλητές, άτομα που καταπονούν τις αρθρώσεις τους αλλά και για όσους υποφέρουν από οίδημα και πόνο σχετιζόμενα με την ηλικία. Η υπερβολική πρόσληψη MSM μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές διαταραχές, διάρροια, κόπωση και πονοκέφαλο. Επίσης δεν θα πρέπει να λαμβάνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού. ’τομα με ιστορικό νεφρολιθιάσεων ή πάσχοντες από νεφρική ανεπάρκεια θα πρέπει να αποφύγουν τη λήψη MSM.

Η Boswellia Serrata είναι μια ρητίνη που φημίζεται για τις αρωματικές και φαρμακευτικές ιδιότητές της. Υπάρχουν 16 είδη Boswellia, ανάμεσά τους συμπεριλαμβάνονται η Boswellia Sacra (λιβάνι), η Boswellia carterii (ή Boswellia carteri) και η Boswellia serrata. Η Boswellia serrata ειδικότερα έχει μελετηθεί ευρέως για τα σημαντικά ιατρικά οφέλη της. Η ρητίνη της Boswellia carteri και serrata χρησιμοποιείται στη θεραπεία της αρθρίτιδας και άλλων φλεγμονωδών νοσημάτων από το παραδοσιακό ιατρικό σύστημα διάφορων χωρών. Ασθενείς με ΟΑ που χρησιμοποιούν Boswellia serrata αναφέρουν ανακούφιση από τον πόνο, βελτίωση της κάμψης και ελάττωση της διόγκωσης του γόνατος, όπως και αύξηση της απόστασης βάδισης. Δεν υπάρχει όμως ικανός αριθμός μελετών και μετα-αναλύσεων που να καταδεικνύει τη μεγάλη συνεισφορά στη νόσο.

Συμπερασματικά, τα συμπληρώματα διατροφής σχετιζόμενα με την ΟΑ δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν αμιγώς ως ένα μέσο για την πρόληψη ή τη θεραπεία των διαφόρων σταδίων της νόσου. Θα πρέπει να προτείνονται και να χορηγούνται έπειτα από κλινική και διαφορική αξιολόγηση και σίγουρα σε ένα χρονικό πλαίσιο που να βελτιώνουν την ποιότητα ζωής του ασθενούς, συμπληρωματικά με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

Βιβλιογραφία: 1. Liu X, et al. Br J Sports Med 2018; 52, 167–175 "Dietary supplements for treating osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis”; 2. Phillip G, et al. Am. Fam. Physician 2008; 17, 178-185.

Πηγή: Φαρμακευτικός Κόσμος #193.