Γυναικολογικά προβλήματα του φθινοπώρου

Το καλοκαίρι, λόγω πολλών και διαφορετικών παραγόντων (π.χ. ζέστη, υγρασία, τρόπος ζωής και διατροφής, αυξημένη σεξουαλική δραστηριότητα) μπορεί να φέρει μαζί του μια σειρά από γυναικολογικά προβλήματα που ταλαιπωρούν αρκετές γυναίκες τους πρώτους φθινοπωρινούς μήνες. Δεν είναι λοιπόν σπάνιο μετά τις διακοπές πολλές πελάτισσές μας να μας ζητούν συμβουλή για ενοχλήσεις που αντιμετωπίζουν στο γεννητικό σύστημα αυτή την περίοδο. Ο γυναικολόγος Δημήτρης Μπιλάλης μας μίλησε για τις συνηθέστερες γυναικολογικές παθήσεις μετά το καλοκαίρι, καθώς και για τον ενδεικνυόμενο τρόπο χειρισμού τους.

Ποιες είναι οι συνηθέστερες παθήσεις του γεννητικού συστήματος που μπορεί να ταλαιπωρήσουν μια γυναίκα επιστρέφοντας από τις καλοκαιρινές της διακοπές και ποια τα συμπτώματά τους;

Οι κυριότερες παθήσεις αφορούν κολπίτιδες, ουρολοιμώξεις και προσβολή από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Ευτυχώς τις περισσότερες φορές αντιμετωπίζονται σχετικά εύκολα, ενώ υπάρχουν και κάποια προληπτικά μέτρα που μπορεί να πάρει η γυναίκα προκειμένου να προστατευθεί.
Οι κολπίτιδες, τις περισσότερες φορές βακτηριακές ή μυκητιασικές, μπορεί να εκδηλωθούν με ένα ή περισσότερα διαφορετικά συμπτώματα, συνηθέστερα των οποίων είναι τα εξής:

• αίσθημα φαγούρας ή/και καύσου στην περιοχή των γεννητικών οργάνων,
• ασυνήθιστες ως προς την ποσότητα, το χρώμα ή την υφή και συνήθως δύσοσμες κολπικές εκκρίσεις,
• ερυθρότητα ή και πρήξιμο στην περιοχή του κόλπου,
• πόνος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, και την ούρηση,
• λίγο αίμα μετά την επαφή,
• πυελικό άλγος.

Όσον αφορά τις ουρολοιμώξεις, κι εδώ η συμπτωματολογία ποικίλει. Έτσι η ασθενής μπορεί να παρουσιάζει συχνοουρία, δυσουρία και αίσθημα πόνου ή/και καύσου κατά την ούρηση. Τα ούρα συνήθως έχουν δυσάρεστη οσμή, το χρώμα τους είναι πιο θολό και σκούρο, μπορεί δε να περιέχουν και αίμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί η γυναίκα να εκδηλώσει πυρετό ή και πόνο χαμηλά στην πλάτη.
Μια σημαντική κατηγορία λοιμώξεων που εμφανίζουν έξαρση τους καλοκαιρινούς μήνες και είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπιστούν εγκαίρως είναι τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, με πιο συνηθισμένα τον ιό των ανθρωπίνων κονδυλωμάτων (HPV), τις ερπητικές λοιμώξεις, τα χλαμύδια και τα μυκοπλάσματα. Ο HPV μπορεί να είναι ασυμπτωματικός ή και να εμφανιστούν τα χαρακτηριστικά κονδυλώματα. Όσον αφορά τον έρπητα, αρχικά δημιουργούνται μικρές φουσκάλες στην περιοχή των γεννητικών οργάνων ή και του πρωκτού. Στη συνέχεια οι φουσκάλες αυτές σπάζουν, δημιουργώντας έλκη του δέρματος που συνοδεύονται από κνησμό και πόνο. Τα χλαμύδια με τη σειρά τους είναι τις περισσότερες φορές ασυμπτωματικά –γι?αυτό και αποκαλούνται η «σιωπηλή» ασθένεια– όπως επίσης ασυμπτωματικά μπορεί να είναι και τα μυκοπλάσματα.
Στην κατηγορία των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων ανήκουν επίσης η σύφιλη, η γονόρροια, οι ηπατίτιδες B και C και ο ιός HIV.

Πώς μπορεί να προσβληθεί μια γυναίκα;

Οποιοσδήποτε παράγοντας ελαττώνει την οξύτητα του κόλπου και διαταράσσει την ισορροπία των φυσιολογικών/παθογόνων μικροοργανισμών μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή του κόλπου, δηλαδή κολπίτιδα. Ορμονικές διαταραχές, το άγχος, συχνή λήψη αντιβιοτικών, ανούσια χρήση αντισηπτικών υγρών, λανθασμένη χρήση ταμπόν, μη τήρηση σωστών κανόνων υγιεινής, σεξ χωρίς προφυλάξεις, όλα τα παραπάνω μεμονωμένα ή σε συνδυασμό μπορούν να προκαλέσουν την ανάπτυξη ή εισβολή παθογόνων οργανισμών και να προκαλέσουν κολπίτιδες.
Οι μυκητιασικές κολπίτιδες προέρχονται κυρίως από τον μύκητα Candida Albicans, ο οποίος είναι φυσιολογικός άποικος του κόλπου. Διαταραχή της φυσιολογικής χλωρίδας οδηγεί στην υπερβολική παραγωγή του, προκαλώντας κολπίτιδα. Η βακτηριακή κολπίτιδα είναι εξίσου συχνή μορφή κολπίτιδας. Οφείλεται στην πέραν του φυσιολογικού ανάπτυξη βακτηρίων, με πιο συνηθισμένη τη Gardnerella Vaginalis (αιμόφιλος του κόλπου). Αν και δεν την κατατάσσουμε στα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, φαίνεται να σχετίζεται με κάποιον καινούριο ερωτικό σύντροφο ή συχνή αλλαγή συντρόφων χωρίς προφύλαξη.
Οι ουρολοιμώξεις εμφανίζονται πολύ συχνά στις γυναίκες, ιδιαίτερα σε εκείνες με έντονη σεξουαλική δραστηριότητα. Διακρίνεται στην κυστίτιδα και την πυελονεφρίτιδα. Η κυστίτιδα προκαλείται κυρίως από κολοβακτηρίδια (προερχόμενα κυρίως από το έντερο και την περιοχή γύρω από τον πρωκτό) που εισέρχονται μέσω της ουρήθρας στην ουροδόχο κύστη. Η πυελονεφρίτιδα αποτελεί πιο σοβαρή μορφή ουρολοίμωξης και αφορά τη μεταφορά των μικροβίων από την ουροδόχο κύστη στο νεφρό.
Όσον αφορά τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, οφείλονται στην προσβολή από το εκάστοτε μικρόβιο και, όπως μαρτυρά και η λέξη, μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή/ ερωτική πράξη.

Τι μέτρα πρόληψης μπορούν να ληφθούν;

Υπάρχουν κάποιοι βασικοί και πολύ σημαντικοί κανόνες προκειμένου να προλάβουμε την ανάπτυξη ή την υποτροπή κάποιας κολπίτιδας. Οι πλέον σημαντικοί αφορούν τις καλές συνθήκες υγιεινής, ιδιαίτερα των γεννητικών οργάνων τόσο της γυναίκας όσο και του συντρόφου της, τη σωστή και υπεύθυνη σεξουαλική συμπεριφορά και τέλος, πολύ σημαντικό, ένα σωστό τρόπο ζωής που συμβάλλει στη διατήρηση ενός ισχυρού ανοσοποιητικού συστήματος.
Ορισμένες απλές συμβουλές είναι:

• Ο καθαρισμός της περιοχής των γεννητικών οργάνων πρέπει να γίνεται με εξειδικευμένα προϊόντα, που δεν διαταράσσουν τη φυσιολογική χλωρίδα και το pH της περιοχής, αλλά συμβάλλουν στην αποκατάσταση της όποιας μεταβολής τους.
• Επειδή όλες οι εκκρίσεις δεν είναι παθολογικές και σχετίζονται με τη φάση του έμμηνου κύκλου, θα πρέπει να απομακρύνονται προσεκτικά, λόγω του ότι αποτελούν τροφή για την ανάπτυξη των παθογόνων μικροοργανισμών που βρίσκονται στην περιοχή.
• Ο καθαρισμός θα πρέπει να πραγματοποιείται με κατεύθυνση από τον κόλπο προς τον πρωκτό, επειδή στην περιοχή γύρω από τον πρωκτό βρίσκονται μικρόβια που είναι παθογόνα για τον κόλπο και την ουροδόχο κύστη.
• Όταν η γυναίκα έχει περίοδο, οι κανόνες υγιεινής θα πρέπει να τηρούνται πιο αυστηρά και η γυναίκα να αλλάζει συχνά σερβιέτα ή ταμπόν. Οι δε σερβιέτες που χρησιμοποιούνται καλό είναι να είναι από βαμβάκι και να αφήνουν την περιοχή να «αναπνέει».
• Επίσης βαμβακερά θα πρέπει να είναι και τα εσώρουχα, ώστε το δέρμα να αναπνέει και να αποφεύγονται οι ερεθισμοί. Καλό θα είναι εσώρουχα τύπου στρινγκ να αποφεύγονται λόγω της τριβής που δημιουργείται με την περιοχή του πρωκτού, ευνοώντας έτσι τη μεταφορά μικροβίων.
• Πλύσεις στο εσωτερικό του κόλπου με αντισηπτικά απαγορεύονται, εκτός και αν ζητηθεί από το γυναικολόγο. Σε διαφορετική περίπτωση, άσκοπη και αλόγιστη χρήση τους διαταράσσει τη φυσιολογική χλωρίδα και το pH του κόλπου, με αποτέλεσμα να ευνοείται η ανάπτυξη των παθογόνων μικροβίων.
• Συνιστάται η αποφυγή της χρήσης ξένων εσωρούχων ή πετσετών, ενώ απαιτείται μεγάλη προσοχή σε χώρους όπως τουαλέτες σε δημόσιους χώρους, γυμναστήρια, σάουνες και χαμάμ.
• Κατά τη σεξουαλική επαφή, ιδιαίτερα αν πρόκειται για καινούργιο σύντροφο, είναι πάντα απαραίτητη η χρήση προφυλακτικού.
• Κατά τη διάρκεια της λήψης κάποιων φαρμάκων, κυρίως αντιβιοτικών, σκόπιμη θα ήταν και η λήψη ειδικών προϊόντων (με γαλακτοβάκιλλους) για την προστασία του κόλπου από την ανάπτυξη μυκήτων.

Πώς διαγιγνώσκονται εργαστηριακά οι εν λόγω παθήσεις;

Ανάλογα με το είδος και την έκταση των συμπτωμάτων, απαιτούνται οι εξής εργαστηριακές εξετάσεις:

• Τεστ Παπανικολάου μόνο του ή σε συνδυασμό με τεστ ταυτοποίησης του ιού των ανθρωπίνων κονδυλωμάτων.
• Καλλιέργεια κολπικού υγρού —αερόβια και αναερόβια— και έλεγχος για μύκητες, μυκοπλάσματα, τριχομονάδες και χλαμύδια.
• Όσον αφορά τη διάγνωση του έρπητα των γεννητικών οργάνων, πέρα από την κλινική αξιολόγηση, μπορεί να πραγματοποιηθεί και εξέταση αίματος που να δείξει την ύπαρξη αντισωμάτων έναντι του ιού (HSV-2 IgM/IgG).
• Γενική ούρων και καλλιέργεια στην περίπτωση ουρολοίμωξης.
• Εργαστηριακός έλεγχος, εφόσον κριθεί απαραίτητο, για τη σύφιλη, τη γονόρροια, τις ηπατίτιδες B και C και τον ιό HIV.

Ποια θεραπευτική αντιμετώπιση ακολουθείται; Ποια είναι ειδικότερα η ενδεικνυόμενη φαρμακευτική αγωγή;

• Για τη βακτηριακή κολπίτιδα δίνεται μετρονιδαζόλη σε χάπι (π.χ. Flagyl) ή κλινδαμυκίνη σε κολπική κρέμα (π.χ. Dalacin 2%, Vagiclin).
• Για τη μυκητιασική κολπίτιδα χορηγούνται φλουκοναζόλη (π.χ. Gynosant, Fungustatin, Mycazole), κετοκοναζόλη (π.χ. Fungoral), ιτρακοναζόλη (π.χ. Sporanox, Sporizole).
• Για ουρολοιμώξεις χρησιμοποιείται κυρίως νορφλοξασίνη (π.χ. Norocin).
• Για τον έρπητα δίνεται ακυκλοβίρη (π.χ. Zovirax), βαλακυκλοβίρη (π.χ. Valtrex).
• Για τον HPV είναι σημαντική η πρόληψη της λοίμωξης με χορήγηση του τετραδύναμου εμβολίου Gardasil που προφυλάσσει από τους ιούς HPV 6, 11, 16, 18. Χορηγείται σε 3 δόσεις στις ηλικίες 9-14, χωρίς φυσικά να αποκλείονται μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες.
• Για τη θεραπεία των χλαμυδίων χρησιμοποιούνται φάρμακα της οικογένειας των μακρολίδων, όπως είναι η αζιθρομυκίνη (π.χ. Zithromax —μονοήμερη θεραπεία) ή με τετρακυκλίνες, όπως είναι η δοξυκυκλίνη (π.χ. Vibramycin —εβδομαδιαία θεραπεία). Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί και η ερυθρομυκίνη ή η οφλοξασίνη.

Τι συμβουλές μπορεί να δώσει ο φαρμακοποιός στην ασθενή του; Υπάρχουν στο φαρμακείο προϊόντα που μπορούν να υποβοηθήσουν την κύρια θεραπευτική αγωγή;

Αυτό που πρέπει ο φαρμακοποιός να συμβουλεύει τις ασθενείς του είναι να μην αγνοούν σε καμία περίπτωση τα συμπτώματα, όπως επίσης να μην προσπαθούν να κάνουν από μόνες τους διάγνωση και θεραπεία. Η λανθασμένη/άσκοπη χρήση φαρμάκων μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερα προβλήματα. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως τα τελευταία χρόνια είναι διαθέσιμα στην αγορά αρκετά προϊόντα που μπορούν να συμβάλλουν στην καλύτερη λειτουργία του γεννητικού συστήματος της γυναίκας.
Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε προϊόντα όπως το Ecovag, Vagilact, Softigyn, EvaBiolact, Lactofemme, τα οποία συμβάλλουν στην αποκατάσταση της φυσιολογικής χλωρίδας του κόλπου με προβιοτικά, το Urinal (cranberries extract) για προστασία από κυστίτιδες/ουρολοιμώξεις, καθώς και αρκετά προϊόντα ομοιοπαθητικής που χρησιμοποιούνται για παρόμοιο σκοπό.