HPV: Τα νεότερα δεδομένα για την πρόληψη της λοίμωξης και την αντιμετώπιση του ιού

Παγκοσμίως, ο HPV είναι ο δεύτερος πιο κοινός καρκινογόνος μολυσματικός παράγοντας μετά το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, με ποσοστό 80% του πληθυσμού να αντιμετωπίζει λοίμωξη από HPV κατά τη διάρκεια της ζωής του. Συγκεκριμένα, μεταξύ των μορφών καρκίνου με τις οποίες συνδέεται, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι η τέταρτη κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες παγκοσμίως, με ποσοστό > 99,7% των περιπτώσεων προκαλούνται από τον HPV⁽⁹⁾.

Το 2020, ο Π.Ο.Υ. ξεκίνησε μια παγκόσμια στρατηγική για την εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, σύμφωνα με την οποία εάν κάθε χώρα μπορεί να επιτύχει 90% πρόσληψη μέσω του εμβολιασμού, 70% προσυμπτωματικό έλεγχο υψηλής απόδοσης και 90% θεραπεία στις γυναίκες έως το 2030, τότε 62 εκατομμύρια ζωές θα σωθούν έως το 2120⁽⁵⁾. Όλες οι σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τη διάγνωση και τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης της λοίμωξης από τον HPV περιλαμβάνονται στην f-anazitisi και την ενότητα «Παθολογικά περιστατικά – Αντιμετώπιση».

Μετάδοση & διάγνωση

Οι ιοί των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPVs) είναι DNA ιοί που μολύνουν τα επιθηλιακά κύτταρα του δέρματος και του βλεννογόνου και ανήκουν στην οικογένεια των Papillomaviridae^(7,8). Υπάρχουν περισσότεροι από 200 τύποι ιών των ανθρώπινων θηλωμάτων, εκ των οποίων περίπου 40 συνήθως μεταδίδονται μέσω της σεξουαλικής επαφής και μπορούν να διακριθούν σε χαμηλού και υψηλού κινδύνου με βάση τον σχετικό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου⁽⁸⁾. Οι τύποι χαμηλού κινδύνου ευθύνονται για την ανάπτυξη οξυτενών κονδυλωμάτων, ενώ οι τύποι υψηλού κινδύνου προκαλούν ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία του τραχήλου της μήτρας και ακανθοκυτταρικά καρκινώματα του στοματοφαρυγγικού βλεννογόνου⁽⁸⁾. Από τη δεύτερη κατηγορία, οι τύποι HPV 16 και 18 προκαλούν πάνω από το 70% όλων των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως⁽⁹⁾. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον HPV έχει ως στόχο τον εντοπισμό προκαρκινικών βλαβών, επιτρέποντας τη θεραπεία για την πρόληψη της εξέλιξης σε καρκίνωμα. Οι επιλογές για προσυμπτωματικό έλεγχο περιλαμβάνουν κλινική εξέταση και κολποσκόπηση, κυτταρολογικό τεστ (τεστ Παπανικολάου), τεστ HPV υψηλού κινδύνου και λήψη βιοψιών⁽⁸⁾.

Συμπτώματα & εμφάνιση όγκων

Οι περισσότερες HPV λοιμώξεις είναι ασυμπτωματικές και στο 90% των ατόμων με λοίμωξη από HPV χαμηλού ή υψηλού κινδύνου, το ανοσοποιητικό σύστημα αντιμετωπίζει τον ιό μέσα σε 2 χρόνια. Ταυτόχρονα, έως και 30% των κονδυλωμάτων των γεννητικών οργάνων υποχωρούν αυθόρμητα μέσα σε 4 μήνες⁽⁸⁾. Ωστόσο, οι λοιμώξεις που επιμένουν σχετίζονται με την εμφάνιση όγκων, με επιπολασμό 90% στην περίπτωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και του πρωκτού, 70% στην περίπτωση κακοηθειών του αιδοίου και του κόλπου και περισσότερο από 60% σε περιπτώσεις καρκίνου του πέους. Επίσης, ποσοστό 70% των καρκίνων του στοματοφάρυγγα φαίνεται να συνδέονται με τη λοίμωξη από HPV⁽⁹⁾.

Πρόληψη

Ο περιορισμός του αριθμού των σεξουαλικών συντρόφων, η καθυστέρηση της πρώτης επαφής για μεταγενέστερη ηλικία και η συνεχής χρήση προφυλακτικών μειώνουν τον κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό HPV. Ωστόσο, ο εμβολιασμός είναι η κύρια συνιστώμενη μέθοδος πρόληψης, καθώς έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον επιπολασμό εμφάνισης κονδυλωμάτων και ανάπτυξης προκαρκινικών βλαβών στον τράχηλο της μήτρας⁽⁸⁾. Η κατάλληλη περίοδος εμβολιασμού κατά του HPV είναι πριν από την έκθεση στη λοίμωξη, δηλαδή από την ηλικία περίπου των 9 ετών. Συνιστώνται εμβόλια όπως τα τετραδύναμα (Gardasil), τα δισθενή (Cervarix) και τα 9δύναμα (Gardasil 9) για τον έλεγχο της συχνότητας που σχετίζεται με τον HPV μεταξύ των ατόμων⁽⁷⁾.

Φαρμακευτική αντιμετώπιση

Ορισμένα αντι-ιικά φάρμακα έχουν αξιολογηθεί για τη θεραπεία του HPV, αλλά επί του παρόντος δεν κυκλοφορούν στην αγορά για αυτήν την ένδειξη. Οι τρέχουσες θεραπείες για καλοήθεις ή προκακοήθεις βλάβες του HPV βασίζονται σε^(1,3):

• Κυτταροτοξικούς παράγοντες, όπως η ποδοφυλλοτοξίνη που παρεμβαίνει στην αντιγραφή του ιού και οδηγεί σε διακοπή του κυτταρικού κύκλου, πυροδοτώντας νέκρωση των μολυσμένων με HPV κυττάρων του ξενιστή.
• Ανοσοτροποποιητές, όπως η ιμικιμόδη που ρυθμίζει προς τα πάνω τον παράγοντα νέκρωσης TNF-α οδηγώντας σε μειωμένη παραγωγή αντιγράφων του ιού και υποχώρηση των κονδυλωμάτων.
• Σινεκατεχίνες που πυροδοτούν την απόπτωση, διακόπτουν τη μεταγραφή του HPV και προάγουν την κυτταρομεσολαβούμενη ανοσολογική απόκριση.

Φυτικά σκευάσματα

Αρκετά τοπικά σκευάσματα φυτικής προέλευσης ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, παρουσιάζουν αντι-ιική δράση και εμποδίζουν την είσοδο του HPV στα τραχηλικά κύτταρα. Συγκεκριμένα:

• Το γλυκυρριζινικό οξύ (Γλυκόριζα) αναστέλλει την έκφραση των ιικών ογκοπρωτεϊνών Ε6 και Ε7, οι οποίες εμπλέκονται στη διαδικασία του κυτταρικού πολλαπλασιασμού και μετασχηματισμού. Αυτή η δράση του αποτελεί επίσης μέρος του αντικαρκινογόνου μηχανισμού του, καθώς οι ιικές ογκοπρωτεΐνες Ε6 και Ε7 είναι ο κύριος παράγοντας που προκαλεί καρκίνο του τραχήλου της μήτρας απενεργοποιώντας τα ογκοκατασταλτικά γονίδια. Επιπρόσθετα, το γλυκυρριζινικό οξύ ασκεί αντιπολλαπλασιαστική δράση και προκαλεί απόπτωση των καρκινικών κυττάρων του τραχήλου της μήτρας⁽¹⁾.
• Το φραγκοστάφυλο, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, περιέχει έως και 18 κύριες ενώσεις (διτερπένια, φλαβονοειδή και πολυφαινόλες) που έδειξαν σημαντική αντιπολλαπλασιαστική δράση έναντι διαφόρων καρκινικών κυττάρων, συμπεριλαμβανομένων των καρκινικών κυττάρων του τραχήλου της μήτρας⁽⁴⁾.
• Η κουρκουμίνη μπορεί να καταστείλει τις ογκοπρωτεΐνες Ε6 και Ε7 του HPV και αποκαθιστά την έκφραση των ογκοκατασταλτικών πρωτεϊνών p53, Rb και PTPN13. Είναι επίσης γνωστό ότι ρυθμίζει προς τα κάτω την αυξημένη έκφραση του miRNA-21 στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας μέσω του μεταγραφικού παράγοντα AP-1⁽⁶⁾.

Συμπληρώματα διατροφής

Ορισμένα συμπληρώματα διατροφής υποβοηθούν την πρόληψη της εμφάνισης τραχηλικής δυσπλασίας και περιλαμβάνουν:

• Φαρμακευτικά μανιτάρια (Shiitake, Reishi, Turkey tail) που παρεμποδίζουν την ανάπτυξης της νόσου, κυρίως λόγω της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και της πρόκλησης απόπτωσης⁽⁹⁾.
• Τη ρεσβερατρόλη, η οποία έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί την αυτοφαγία και την απόπτωση και καταστέλλει τη μετανάστευση των καρκινικών κυττάρων του τραχήλου της μήτρας⁽¹⁰⁾.
• Το πράσινο τσάι, το οποίο περιέχει EGCG (επιγαλλοκατεχίνη) που διεγείρει την αύξηση των επιπέδων έκφρασης του προαποπτωτικού δείκτη p53 και μειώνει τα επίπεδα των ιικών ογκοπρωτεϊνών Ε6/Ε7⁽²⁾.
• Τη βιταμίνη Β12 και το φυλλικό οξύ, τα οποία εμπλέκονται στη μεθυλίωση του γονιδιώματος του HPV, εμποδίζοντας έτσι τον πολλαπλασιασμό του ιού. Κλινικά στοιχεία έχουν αποκαλύψει ότι τα υψηλά επίπεδα βιταμίνης Β12 και φυλλικού οξέος μπορούν επίσης να μειώσουν τον κίνδυνο υψηλού βαθμού εξέλιξης των βλαβών προς κάποιον καρκινικό φαινότυπο⁽²⁾.

Πηγές
1. Bravo, V, Serrano, M, Duque, A, Ferragud, J, Coronado, PJ. (2023). Glycyrrhizinic Acid as an Antiviral and Anticancer Agent in the Treatment of Human Papillomavirus. J Pers Med, 13(12):1639. https://doi.org/10.3390/jpm13121639
2. Grandi, G, Botticelli, L, Di Fraia, P, Babalini, C, Masini, M, Unfer, V. (2023). The Association of Four Natural Molecules-EGCG, Folic Acid, Vitamin B12, and HA-To Counteract HPV Cervical Lesions: A Case Report. J Pers Med, 13(3):567. https://doi.org/10.3390/jpm13030567
3. Kollipara, R, Ekhlassi, E, Downing, C, Guidry, J, Lee, M, Tyring, SK. (2015). Advancements in Pharmacotherapy for Noncancerous Manifestations of HPV. J Clin Med, 4(5):832-46. https://doi.org/10.3390/jcm4050832
4. Mahata, S, Pandey, A, Shukla, S, Tyagi, A, Husain, SA, Das, BC, et al. (2013). Anticancer activity of Phyllanthus emblica Linn. (Indian gooseberry): inhibition of transcription factor AP-1 and HPV gene expression in cervical cancer cells. 65 Suppl 1:88-97. https://doi.org/10.1080/01635581.2013.785008
5. McBride, AA. (2024). Human malignancies associated with persistent HPV infection. Oncologist, 29(6):457-464. https://doi.org/10.1093/oncolo/oyae071
6. Mishra, A, Das, BC. (2015). Curcumin as an anti-human papillomavirus and anti-cancer compound. Future Oncol, 11(18):2487-90. https://doi.org/10.2217/fon.15.166
7. Oyouni, AAA. (2023). Human papillomavirus in cancer: Infection, disease transmission, and progress in vaccines. J Infect Public Health, 16(4):626-631. https://doi.org/10.1016/j.jiph.2023.02.014
8. Quinlan, JD. (2021). Human Papillomavirus: Screening, Testing, and Prevention. Am Fam Physician, 104(2):152-159.
9. Rokos, T, Pribulova, T, Kozubik, E, Biringer, K, Holubekova, V, Kudela, E. (2023). Exploring the Bioactive Mycocompounds (Fungal Compounds) of Selected Medicinal Mushrooms and Their Potentials against HPV Infection and Associated Cancer in Humans. Life (Basel), 13(1):244. https://doi.org/10.3390/life13010244
10. Sun, X, Fu, P, Xie, L, Chai, S, Xu, Q, Zeng, L, et al. (2021). Resveratrol inhibits the progression of cervical cancer by suppressing the transcription and expression of HPV E6 and E7 genes. Int J Mol Med, 47(1):335-345. https://doi.org/10.3892/ijmm.2020.4789