Γιάννης Μακρυγιάννης, πρόεδρος του Φ.Σ. Λάρισας

Με τρεις δεκαετίες εμπειρίας σε τοπικό, πανελλήνιο, αλλά ακόμη και ευρωπαϊκό επίπεδο, ο πρόεδρος του Φ.Σ. της Λάρισας Γιάννης Μακρυγιάννης ανήκει στη χορεία των συναδέλφων που έχουν μια –με όλη τη σημασία της λέξης– σφαιρική άποψη για όλα τα ζητήματα του κλάδου.
Με το χειμαρρώδη και χωρίς περιστροφές λόγο του μας μίλησε για τις κυβερνητικές μεθοδεύσεις, για τις εξελίξεις που κυοφορούνται στην Ευρώπη και εντέλει για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον των επαγγελματικών μας διεκδικήσεων.
Επιβεβαιώνοντας πως με τη γνώση των προβλημάτων και του πολιτικοοικονομικού πλαισίου μέσα στο οποίο θα πρέπει να αναζητήσουμε τη λύση τους, αλλά πάνω από όλα με το πραγματικό του ενδιαφέρον για την πορεία του κλάδου, αποτελεί και στη σημερινή κρίσιμη συγκυρία ένα από τα «βαριά» συνδικαλιστικά όπλα μας.

Δείξε μας καταρχήν τα στοιχεία της συνδικαλιστικής ταυτότητας σου...

Στο συνδικαλισμό ήμουν ήδη από φοιτητής, στην Ιταλία. ’λλωστε κατάγομαι από τον Τύρναβο, μια περιοχή που ήταν έντονα πολιτικοποιημένη. Ο πατέρας μου ήταν πολιτικοποιημένος και εγώ ακολούθησα από τα πολύ μικρά χρόνια. Στο πανεπιστήμιο ήμουν πρόεδρος του Συλλόγου της Μπολόνιας και αντιπρόσωπος στην OΕΦΣΙ, την Ομοσπονδία Ελληνικών Φοιτητικών Συλλόγων Ιταλίας.
Επιστρέφοντας στη Λάρισα, άνοιξα το φαρμακείο το '81 και ασχολήθηκα από την πρώτη στιγμή με το συνδικαλισμό. Στις εκλογές του ’83, την πρώτη φορά που έβαλα υποψηφιότητα, βγήκα πρώτος σύμβουλος, ενώ το '85 εκλέχτηκα πρόεδρος. Από τότε είμαι πρόεδρος μέχρι σήμερα, 26 χρόνια τώρα, ενώ από το 1989 συμμετέχω και στο Δ.Σ. του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου.

Ποιον θα θεωρούσες σταθμό σε αυτή τη μακρόχρονη συνδικαλιστική σου θητεία;

Η παρουσία μου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Φαρμάκου, στη Γενική Συνέλευση Ευρωπαίων Φαρμακοποιών, είναι κάτι που άλλαξε τη φιλοσοφία μου γύρω από το φάρμακο, τη φαρμακοβιομηχανία, το χονδρεμπόριο, το φαρμακείο, τους πελάτες, την κοινωνική περίθαλψη, όλο το σύστημα. Θυμάμαι το '95, την πρώτη φορά που είχαμε πάει με τον τότε πρόεδρο του Π.Φ.Σ. Δημήτρη Βαγιωνά στις Βρυξέλες ως αντιπρόσωποι, ουσιαστικά δεν είχαμε καμιά γνωριμία, καμιά επαφή, ήμασταν παρατηρητές. Έκτοτε όμως, μαζί με το νυν γραμματέα του Π.Φ.Σ. Δημήτρη Καραγεωργίου, φτιάξαμε μια τριμελή ομάδα και συμμετέχουμε στη διαμόρφωση θέσεων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Φαρμάκου.
Μετά από 15 χρόνια παρουσίας σ' αυτήν, έχω καταλήξει ότι σε όλη την Ευρώπη έχουμε τα ίδια προβλήματα. Ό,τι καταγράφει ως πρόβλημα ο ’γγλος, ο Γερμανός, ο Ιταλός, ο Ισπανός, είναι ακριβώς το ίδιο που έχουμε κι εμείς. Ό,τι συζητήσεις γίνονται στη Γενική Συνέλευση Ευρωπαίων Φαρμακοποιών, την PGEU, ουσιαστικά έρχονται από την Επιτροπή Φαρμάκου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και από τις άλλες παρεμφερείς οργανώσεις που λειτουργούν, όπως η EFPIA, η ένωση των φαρμακοβιομηχάνων. Όλοι αυτοί οι φορείς συγκλίνουν στην ίδια προβληματική.
Αυτό μας βοηθάει να προσαρμόσουμε αυτά που προγραμματίζονται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, γιατί συνήθως μια ντιρεκτίβα συζητείται, αποφασίζεται και εφαρμόζεται μετά από 18 μήνες το νωρίτερο. Στην Ελλάδα μπορεί να κάνει και δυόμιση, τρία ή και τέσσερα χρόνια πολλές φορές να εφαρμοστεί. Αυτό μας δίνει μια δυνατότητα να ελιχθούμε και να προσαρμόσουμε τη δική μας πολιτική σύμφωνα με αυτό που θα ισχύσει στο μέλλον.

Παραδείγματος χάριν;

Η οδηγία για τη διασυνοριακή χορήγηση φαρμάκων. Δηλαδή όταν έρχεται ένας ξένος στη χώρα μας να μπορεί να πάρει τα φάρμακά του και να βρεθεί ένας τρόπος να τα καλύπτει το ταμείο του μέσω των δικών μας ασφαλιστικών ταμείων. Ένα δεύτερο θέμα είναι η δυνατότητα ελέγχου και πιστοποίησης των πλαστών φαρμάκων, των φαρμάκων που δεν έχουν περάσει από νόμιμη διαδικασία έγκρισης κυκλοφορίας. Βασικό θέμα επίσης είναι η ενοποίηση της ευρωπαϊκής αγοράς. Το γεγονός ότι υπάρχουν διαφορετικές τιμές σε διαφορετικές χώρες δημιουργεί προβλήματα ενδοεπικοινωνίας του εμπορίου, με αποτέλεσμα ορισμένες χώρες να λειτουργούν ως μεταφορείς, όπως εμείς. Έρχονται δηλαδή φάρμακα εδώ και από εδώ πάνε στην Αγγλία, Γερμανία κλπ. Αυτό η βιομηχανία δεν το επιθυμεί και θέλει έναν ουσιαστικό έλεγχο —και από μια μεριά θα λέγαμε ότι είναι και σωστό, γιατί πολλοί εκμεταλλεύονται το σύστημα των εξαγωγών και βγάζουν πολλά και κάποιοι δημιουργούν ελλείμματα σε βάρος της χώρας. Η EFPIA προσπαθεί να ελέγξει αυτό το φαινόμενο και πιστεύω ότι και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Φαρμάκων κινείται σ’ αυτή την κατεύθυνση. Χαρακτηριστική είναι η θέση των ισπανικών, πορτογαλικών και ιταλικών φαρμακείων, που γίνονται αποδέκτες εισαγωγής φαρμάκων αμφιβόλου ποιότητας και αποτελεσματικότητας από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, σε πολύ χαμηλές τιμές, λειτουργώντας έτσι ως πύλη εισόδου πλαστών φαρμάκων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αυτά είναι θέματα που συζητούνται τώρα τελευταία, όπως επίσης το θέμα της έκπτωσης, του rebate. Το rebate είναι μια διαδικασία που υπάρχει σ' όλες τις χώρες. Το ίδιο και η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, που την έχουν εφαρμόσει.

Αλήθεια, ποιες χώρες έχουν εφαρμόσει την ηλεκτρονική συνταγογράφηση;

Σχεδόν όλες. Αλλά στην Ελλάδα δεν έχουμε κατανοήσει τι θα πει ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Εμείς εφαρμόζουμε την ηλεκτρονική συνταγογράφηση και ελέγχουμε τις κατατιθέμενες συνταγές. Αυτό δεν λέγεται ηλεκτρονική συνταγογράφηση, αυτό λέγεται ηλεκτρονικός έλεγχος. Ηλεκτρονική συνταγογράφηση σημαίνει να υπάρχει κάρτα ασθενή, που να μπορείς να παρακολουθείς όλο το ιστορικό του. Έτσι κάνεις έλεγχο. Γιατί αν δεν ελεγχθεί η πηγή της δημιουργίας της υπερκατανάλωσης του φαρμάκου, όποια πρωτοβουλία και αν πάρει το κράτος για να μειώσει τις δαπάνες θα αποτύχει, όπως αποτυγχάνει και τώρα. Αυτό είναι το μυστικό, κανένα άλλο.
Διαπιστώνω μετά από εμπειρία τόσων χρόνων ότι δεν μπορεί σε περιοχή που έχεις 5.000 κόσμο να έχεις ένα φαρμακείο να κάνει ένα συγκεκριμένο τζίρο και μετά να ανοίγει το δεύτερο και να κάνει τον ίδιο και να ανοίγει το τρίτο και να κάνει τον ίδιο. Εδώ κάτι δεν πάει καλά. Αυτό το έχουμε τονίσει πολλές φορές, παρότι είναι εις βάρος των συμφερόντων μας, θέλοντας να εξηγήσουμε στην πολιτεία ότι εδώ πρέπει να γίνει εξορθολογισμός των δαπανών. Η ομολογία του υπουργού, του κ. Λοβέρδου, ότι δεν μπορεί να «περπατήσει» το σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, είναι μια ομολογία ότι το ελληνικό κράτος δεν μπορεί να ελέγξει βασικά πράγματα.

Συμπεραίνεις ότι ο τρόπος που τελικά η πολιτεία επιχειρεί να περικόψει τις δαπάνες δεν είναι στη σωστή κατεύθυνση;

Η πολιτεία στοχεύει κατά την άποψή μου λάθος. Έχουμε τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. και πάνω στα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. φτιάχνουμε δεύτερη αρνητική λίστα, ενώ θα μπορούσαμε, όπως σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, τις κατηγορίες φαρμάκων που δεν επιθυμούν να τις εντάξουν στο ασφαλιστικό σύστημα να τις βάλουν στα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Τώρα τι κάνουμε; Έχουμε δύο αρνητικές λίστες, η μία επικαλύπτει την άλλη. Στον Π.Φ.Σ. είχαμε κάνει την πρόταση για το σύστημα με το χρωματισμό των κουπονιών, με στόχο να μπορούμε να συγκρατήσουμε την τιμή του φαρμάκου. Γιατί η απελευθέρωση των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σημαίνει απελευθέρωση της τιμής, σημαίνει πολλαπλάσια τιμή, όπως έγινε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Εδώ έχεις ένα κουτί ασπιρίνη με 70 λεπτά αλλά στην Ιταλία κάνει 4,5 ευρώ, στη Γερμανία πάνω από 5. Το ισχύον σύστημα δίνει στον ελληνικό λαό φτηνό φάρμακο, παρόλο που δεν καλύπτεται από το ασφαλιστικό σύστημα, και παράλληλα απελευθερώνεται το ασφαλιστικό σύστημα από μία δαπάνη για να καλυτερεύσει τα ελλείμματα που έχει. Δυστυχώς, τώρα και αυτό πάμε να το χαλάσουμε με την αρνητική λίστα.

Σχετικά με το μέτρο της μείωσης της χονδρικής τιμής. Ποιες πιστεύεις ότι θα είναι οι επιπτώσεις του;

Η μείωση της χονδρικής τιμής υπονομεύει πρώτα απ’ όλα τη λειτουργία των φαρμακευτικών συνεταιρισμών. Σήμερα έχουμε ένα σύστημα που αυτή τη στιγμή δίνει στα φαρμακεία, χωρίς κίνητρο οικονομικό, επιχειρηματικότητα, κλίμακες αγοράς. Παρέχει πλήρη κάλυψη των αναγκών του κοινού σε όλες τις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας. Αυτό το σύστημα κινδυνεύει να υπονομευθεί και να φτάσουμε σ' ένα άλλο που εμείς το ζήσαμε τις εποχές της δεκαετίας του '80, όταν για να προμηθευτεί ο φαρμακοποιός κάποιο ελλειματικό φάρμακο, έπρεπε να προμηθευτεί και κάποιο άλλο φάρμακο που δεν είχε μερίδιο στην αγορά.
Και αν οι συνεταιρισμοί κλείσουν —που εύχομαι να μη συμβεί— ουσιαστικά στην αγορά θα επικρατήσουν τάσεις «ανθρωποφαγίας». Δηλαδή όποιος θα έχει τζίρο ή όποιος θα έχει λεφτά να αποθεματοποιήσει, θα μπορεί να επιβιώσει. Οι υπόλοιποι θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους και θα σβήσουν. Ουσιαστικά, η EFPIA δεν θέλει το χονδρεμπόριο, μιλάει για κατάργηση της νομοθέτησης του χονδρεμπορικού κέρδους. Και τι προτείνει; Προτείνει έναν στυλ ταχυμεταφοράς (κούριερ) που θα διακινεί το φάρμακο κατευθείαν προς όλα τα φαρμακεία, για να πάρει το κέρδος των χονδρεμπόρων. Έτσι δημιουργούμε μονοπωλιακές καταστάσεις διακίνησης, που τον έλεγχο θα τον έχει μόνο ο παραγωγός και θα σε χορεύει στο ρυθμό που αυτός επιθυμεί.
Αν το ασφαλιστικό σύστημα έχει μια δικλείδα ασφαλείας, αυτή είναι το φαρμακείο. Αν οι υπουργοί κατανοούσαν αυτό που εμείς βιώνουμε 30 χρόνια στο χώρο, θα έβλεπαν ότι ο μοναδικός σύμμαχος του ασφαλιστικού ταμείου είναι το υγιές φαρμακείο.

Αυτό το μέτρο αλλά και τα άλλα που παίρνονται δεν θα οδηγήσουν ένα μεγάλο αριθμό φαρμακείων στο κλείσιμο;

Νομίζω όχι, υπάρχει περιθώριο. Πιστεύω ότι υπάρχει χώρος, αν γίνουν συνενώσεις συνεταιρισμών σε επίπεδο περιφέρειας ή σε επίπεδο νομού ή σε επίπεδο μεγάλων πόλεων, αλλά και συνενώσεις φαρμακείων.

Γιατί δεν γίνονται αυτές οι συνενώσεις;

Νομίζω ότι δεν υπάρχει επαρκές νομικό πλαίσιο. Αν αποφασίσουμε να κλείσουμε στη γειτονιά μου δέκα φαρμακεία και να φτιάξουμε ένα συνεταιριστικό, θα πρέπει να διασφαλιστεί η βιωσιμότητά του. Χρειάζονται φορολογικά κίνητρα, κεφαλαιακά κίνητρα, αναπτυξιακά κίνητρα, κίνητρα βιωσιμότητας. Δεν μπορεί π.χ. να είναι 10 άτομα και να πληρώνουν μεμονωμένα ο καθένας εφορία. Πρέπει να υπάρχει ένα φορολογικό κίνητρο επιβίωσης.
Παρενθετικά, λέω κάτι άλλο που το άκουσα κι απ' τον πρόεδρο των Βέλγων φαρμακοποιών, ο οποίος είπε ότι θα πρέπει να περάσουμε από την ποσοστιαία αμοιβή των φαρμακοποιών επί της τιμής του φαρμάκου στην αμοιβή κατά υπηρεσία. Έτσι, αν φτιάξεις μια τέτοια μονάδα, εγώ ονειρεύομαι ότι αυτό θα πρέπει να είναι ουσιαστικά ένα κέντρο πρωτοβάθμιας φαρμακευτικής περίθαλψης. Δεν πρέπει να είναι μόνο ένα πωλητήριο φαρμάκων, ένα μαγαζί πώλησης. Και επειδή πολλές φορές έχουμε κάνει τη συζήτηση για τα περίφημα κέντρα υγείας αστικού τύπου, τα οποία δεν δημιουργήθηκαν ποτέ, είναι ευκαιρία στην Ελλλάδα το φαρμακείο να παίξει αυτό το ρόλο.
Στο Βέλγιο ήδη μικρές υπηρεσίες που γίνονται στο φαρμακείο είναι κοστολογημένες και τιμολογημένες από το κράτος, παρέχονται και πληρώνονται από τον ασθενή στο φαρμακείο. Εμείς συχνά παίζουμε αυτό το ρόλο, άτυπα πολλές φορές, καθοδηγούμε τον ασθενή, του λέμε σε ποιο κέντρο θα πάει, σε ποιο νοσοκομείο, μετράμε πιέσεις, κάνουμε ενέσεις, προσφέρουμε αυτού του είδους τις υπηρεσίες.

Εσύ είσαι ένας πολύπειρος συνδικαλιστής. Πώς βλέπεις τους επόμενους μήνες το μέλλον του φαρμακείου κάτω από την επίδραση όλων αυτών των κυβερνητικών μέτρων;

Εγώ το στόχο που έχει το υπουργείο για 1,5 δις μείωση των δαπανών το 2011 τον βλέπω ανέφικτο, δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα γίνει. Πέρυσι βάλανε στόχο 1 δις, πετύχανε 780 εκατομμύρια. Η μείωση των δαπανών έγινε λόγω μειώσεων των τιμών των φαρμάκων. Περαιτέρω μείωση από εκεί που είμαστε δεν μπορεί να γίνει, γιατί είμαστε πλέον η χώρα που έχει τις χαμηλότερες τιμές. Γι’ αυτό και ανοίγουν περαιτέρω το θέμα της μείωσης του ποσοστού κέρδους του φαρμακείου.
Ο στόχος της κυβέρνησης αυτή τη στιγμή είναι το σημερινό ποσοστό κέρδους 22,5%, μετά τη μείωση του ποσοστού στα νοσοκομειακά φάρμακα και την εφαρμογή του rebate 4,5% —φτάνοντας στο 18%— να μειωθεί περαιτέρω στο 15%. Αυτό θα σημάνει το κλείσιμο του φαρμακείου. Στα 4 δις της φαρμακευτικής δαπάνης, το 4% αντιπροσωπεύει 200 εκατομμύρια ευρώ. Αξίζει τον κόπο για μια οικονομία κλίμακος 200 εκατομμυρίων ευρώ να καταστρέψεις το χονδρεμπορικό κύκλωμα και το κύκλωμα διακίνησης των φαρμακείων, που σήμερα εξυπηρετεί καλύτερα απ’ όλα τα φαρμακεία της Ευρώπης; Γιατί με τη διανομή που υπάρχει —το ομολογούν όλοι— κατορθώθηκε αυτή τη στιγμή στο πιο απομακρυσμένο σημείο της χώρας να υπάρχει εξυπηρέτηση υψηλού επιπέδου.
Και βέβαια υπάρχει μια πολιτική η οποία εξαντλείται στον τελευταίο διακινητή του φαρμάκου, το φαρμακοποιό, και λίγο πιο πάνω, στο χονδρέμπορο, χωρίς να αγγίζει καθόλου τη βιομηχανία. Δεν μπορεί π.χ. η βιομηχανία να λέει ότι δεν θέλει να δώσει ούτε το 4% rebate. Δεν μπορεί, όταν το φαρμακείο πιστώνει το ασφαλιστικό σύστημα κατά μέσο όρο 3-4 μήνες, η βιομηχανία να δίνει ένα μήνα πίστωση. Η φαρμακοβιομηχανία θα έπρεπε να συμβάλει κι αυτή με τον τρόπο της για να δοθεί μια ανάσα στην πίεση που υπάρχει προς το ελληνικό φαρμακείο. Δυστυχώς δεν ιδρώνει το αφτί κανενός, δεν δίνουν δεκάρα.

Πιστεύεις ότι το στρατηγικό σχέδιο που έχει επεξεργαστεί ο Π.Φ.Σ. και οι τακτικές κινήσεις που κάνει μέχρι τώρα μπορούν να έχουν αποτέλεσμα;

Πιστεύω ότι είναι μια διαδικασία που θα έχει αντιθέσεις, μια διαδικασία που θέλει αγώνα. Αισιοδοξώ όμως, γιατί πιστεύω πολύ στο φαρμακοποιό. Πιστεύω στη στροφή που κάναμε από την επιχειρηματικότητα στην επιστημονικότητα, με τα συνέδρια, τις ενημερώσεις.
Ποντάρω πολύ στα νέα παιδιά που μπαίνουν με απαιτήσεις στο επάγγελμα, τους βλέπω να έχουν όρεξη. Δεν έχουν όρεξη για το συνδικαλισμό —δεν ξέρω γιατί, ίσως γιατί δεν ζήσανε όπως ζήσαμε εμείς— έχουν όμως όρεξη για δουλειά, έχουν όρεξη για νέα τεχνολογία, όρεξη για να εφαρμόσουν νέες μεθόδους και χαίρομαι όταν βλέπω στα blogs, βλέπω στο ίντερνετ να αναπτύσσουν έναν αντίστοιχο προβληματισμό. Είναι καιρός να αρχίσουν να έρχονται και στον Π.Φ.Σ., γιατί εμείς οδεύουμε προς την έξοδο. Πρέπει να 'ρθούν τέτοια νέα παιδιά που θα δώσουν μια καινούργια διάσταση στο επάγγελμα.