Γεωργία Τσάτσου

Τη συναντήσαμε στο πρόσφατα ανακαινισμένο φαρμακείο της, και μετά τη σχεδόν δίωρη συνομιλία μας φύγαμε γοητευμένοι από τον ορθολογισμό, το δυναμισμό, το αισιόδοξο του χαρακτήρα της. Η ανήσυχη ιδιοσυγκρασία της Γεωργίας Τσάτσου τη σπρώχνει συχνά έξω από τα στενά όρια του πάγκου, στο πεδίο της επιστημονικής, επαγγελματικής, κοινωνικής δράσης και προσφοράς. Χωρίς αμφιβολία, η Βολιώτισσα συνάδελφος ανήκει σε μια νέα γενιά φαρμακοποιών που, με εξειδικευμένη γνώση, στέρεη συγκρότηση και καθαρή ματιά στα πράγματα, γεννά ελπίδες για τον κλάδο, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη γι? αυτόν περίοδο.

Το φαρμακείο ήταν από την αρχή μονόδρομος για σένα;

Για να πω την αλήθεια, δεν ήμουνα από την αρχή προσανατολισμένη στο φαρμακείο. Στη σχολή πέρασα με την πρώτη και με υποτροφία. Τελείωσα τη φαρμακευτική στην Αθήνα και στη συνέχεια έκανα μεταπτυχιακό στη φαρμακευτική ανάλυση, επειδή είχα μεγάλη αγάπη για το εργαστήριο και την έρευνα. Ασχολήθηκα με τις μελέτες βιοϊσοδυναμίας, κάτι το οποίο βρίσκεται στο προσκήνιο τώρα λόγω των γενόσημων.
Είμαι τυχερή, γιατί βρέθηκα σε ένα από τα καλύτερα εργαστήρια της Ευρώπης, στο εργαστήριο του καθηγητή κ. Γιάννη Λουκά. Ήταν μεγάλο σχολείο για μένα και θα ευχόμουν κάθε συνάδελφος, πριν ακολουθήσει την πορεία του ως φαρμακοποιός, να μπορούσε να έχει μια τέτοια εμπειρία, γιατί στο μεταπτυχιακό έμαθα πολλά πράγματα που δεν έμαθα στο πανεπιστήμιο. Έμαθα να διαβάζω άρθρα, να γράφω, να ψάχνω, να λειτουργώ μ? έναν τελείως διαφορετικό και πιο επιστημονικό τρόπο. Στη συνέχεια, για να προχωρήσω σε διδακτορικό τα πράγματα ήταν δύσκολα, γιατί δεν υπήρχε χρηματοδότηση, κι έτσι το 2006 επέλεξα να γυρίσω στο φαρμακείο του πατέρα μου καθαρά για οικονομικούς και επαγγελματικούς λόγους.
Επίσης να πω ότι εγώ προσωπικά δεν κληρονόμησα καμιά πλούσια κατάσταση, όπως πολλοί πιστεύουν για τα παιδιά των φαρμακοποιών. Το φαρμακείο το ανακαίνισα μόνη μου, δανείστηκα για να το φτιάξω, για να το αποπληρώσω.

Και τώρα πώς βλέπεις από εδώ και πέρα τη ζωή σου μέσα στο φαρμακείο; Ποια είναι τα όνειρά σου;

Πρώτα απ? όλα να πω ότι το όνειρό μου, επειδή ήξερα εξαρχής πολύ καλά πώς είναι το ελληνικό φαρμακείο, δεν ήταν ποτέ να κρατήσω ένα φαρμακείο για να κάνω το μεταπωλητή. Δεν θεωρώ ότι είναι αυτό ο φαρμακοποιός. Ακόμη και όταν δίνει απλά ένα φάρμακο, δεν είναι μεταπωλητής. Αρκεί να σας πω ότι το 99% των ανθρώπων δεν ξέρουν ότι δεν κάνει να πιουν κόκα κόλα όταν παίρνουν amoxil, δεν τους το έχει πει κανένας. Αυτό είναι ευθύνη μας να το πούμε, αλλά για να το πούμε πρέπει να το ξέρουμε, και για να το ξέρουμε πρέπει να εκπαιδευτούμε πάνω σ? αυτό. Για μένα αυτό είναι το βασικότερο απ? όλα στο επάγγελμα του φαρμακοποιού.
Από εκεί και πέρα, επειδή έχω ασχοληθεί πάρα πολύ με το εργαστήριο, η μεγάλη μου αγάπη είναι αυτή, και είναι ένας από τους λόγους που επέλεξα να ασχοληθώ με το κομμάτι των εναλλακτικών θεραπειών, γιατί προσφέρει μια διέξοδο του φαρμακοποιού στο ποιείν.

Αλήθεια, μιας και είναι ο τομέας που αγαπάς, πώς κατά την άποψή σου πρέπει να δουλεύουμε στο εργαστήριο;

Για να λειτουργήσει ένα σωστό εργαστήριο, σε οποιοδήποτε επίπεδο και αν είναι αυτό, πρέπει να υπάρχουν κάποιες προδιαγραφές, οι οποίες δεν είναι τραγικές, δεν είναι κάτι το εξωφρενικό. Ακόμη κι ένας έλεγχος ομοιομορφίας βάρους σε κάψουλες που παρασκευάζουμε στο φαρμακείο είναι πάρα πολύ απλός, προβλέπεται από την ελληνική φαρμακοποιία. Πρέπει να είμαστε μέσα στα όρια ακρίβειας και επαναληψιμότητας που προβλέπονται. Φυσικά, θα μου πείτε ότι δεν έχουν εκπαιδευτεί όλοι οι φαρμακοποιοί να ξέρουν τι είναι η ακρίβεια και η επαναληψιμότητα, να κάνουν μια καμπύλη αναφοράς αν χρειαστεί, για παράδειγμα. Είναι άγνωστα πράγματα όλα αυτά. Θα έπρεπε όμως να τα ξέρουμε, γι? αυτό μιλάω για την εκπαίδευση.
Το κομμάτι λοιπόν του ελέγχου ποιότητας στο εργαστήριο είναι πάρα πολύ σημαντικό. Και πιστεύω ότι είναι κάτι που θα μας χρειαστεί στο μέλλον. Το λέω στους συναδέλφους αλλά νομίζω ότι βαράω σε τοίχο, για να είμαι ειλικρινής, αλλά δεν έχει σημασία. Κάποια στιγμή θα το καταλάβουμε όλοι μαζί.

Βέβαια κάποιες προδιαγραφές πρέπει να εφαρμόζουμε και στη δουλειά μας έξω από το εργαστήριο.

Έτσι είναι. Όπως πρέπει να υπάρχει ένα εργαστήριο που να έχει τις σωστές προδιαγραφές, πρέπει και στον πάγκο ο φαρμακοποιός να μπορεί να δίνει το φάρμακο χρησιμοποιώντας όλα τα σωστά εργαλεία, είτε αυτό σημαίνει μια διαδικτυακή πύλη που θα μπορεί να τον διευκολύνει στη δουλειά του, γιατί —κακά τα ψέμματα— δεν μπορεί να ξέρουμε όλοι απ? έξω π.χ. τις πιθανές αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων, είτε σημαίνει να ακολουθεί ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο.
Στην Ελλάδα δεν έχουμε καταλάβει ακόμη τι είναι το πρωτόκολλο και νομίζουμε ότι κάποιος θα μας βάλει χειροπέδες. Όλοι εφαρμόζουμε κάποιο πρωτόκολλο στη δουλειά μας, απλά δεν το έχουμε τυποποιήσει, αυτή είναι η διαφορά. Ένα τυποποιημένο πρωτόκολλο εφαρμόζεται και στην Αμερική και σε κάποιες χώρες της Ευρώπης. Εμένα δεν με ενοχλεί αυτό. Ίσα-ίσα που θα κάνει και πιο εύκολη τη δουλειά μου.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ένα διαφορετικό φαρμακείο;

Ακριβώς, ένα φαρμακείο με καταμερισμό εργασιών, με εξειδίκευση, με περισσότερους από έναν φαρμακοποιούς. Εγώ προσωπικά θεωρώ ότι αυτό που κάνουν οι φαρμακοποιοί είναι υπεράνθρωπο. Κακώς ξεπερνούν τον εαυτό τους. Δεν μπορεί ο φαρμακοποιός να είναι υπεύθυνος για να τακτοποιεί παραγγελίες, να βλέπει τι πουλάει, να είναι υπεύθυνος μάρκετιγκ, να είναι υπεύθυνος logistics, να είναι φαρμακοποιός εργαστηρίου, να είναι φαρμακοποιός ελέγχου ποιότητας, να είναι φαρμακοποιός που θα δέχεται τηλεφωνήματα, να είναι σύμβουλος, να είναι κοσμετολόγος... Κι εγώ έχω κάνει μια υπεράνθρωπη προσπάθεια να ασχοληθώ με όλα τα κομμάτια και να εκπαιδευτώ σε όλα τα κομμάτια, αλλά υπάρχει ένα όριο νομίζω. Πρέπει όλοι μας να κάτσουμε να σκεφτούμε σαν φαρμακοποιοί τι αρέσει στον καθένα, τι θέλει να κάνει, πώς το φαντάζεται, πού είναι καλός, και μετά να δούμε αν θα μπορέσουμε να συνεργαστούμε με κάποιους συναδέλφους.

Υπάρχουν συνάδελφοι με τους οποίους νιώθεις ότι μοιράζεσαι αυτό το όραμα για ένα νέα φαρμακείο;

Ναι, βέβαια. Εδώ στη Μαγνησία έχουμε μια πολύ καλή συνεργασία με το Βασίλη το Μπιρλιράκη, με τη Βούλα την Τσικρίκα, τη Σταυρούλα τη Σταυραντώνη, το Θοδωρή τον Τσιατσιάνη στην Ανάβρα, που είναι και γραμματέας στο σύλλογο, το Χρόνη το Βυζιώτη, το Γιώργο το Βογιατζή, την Κατερίνα την Κλίμα, τις αδελφές Κεχαγιά στον ’γιο Νικόλαο. Είναι πολλά παιδιά. Σ? αυτό μπορώ να πω ότι είμαστε τυχεροί στο Βόλο. Υπάρχει ένας πυρήνας νέων ανθρώπων που, παρόλο που μπορεί να μην έχουμε ίδιες απόψεις, έχουμε τουλάχιστον, πιστεύω, μια κοινή οπτική πάνω στα πράγματα, και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό.
Με κάποιους από τους συναδέλφους αυτούς έχουμε συνεργαστεί και σε ένα καινούργιο μόρφωμα, το Ινστιτούτο Διά Βίου Εκπαίδευσης του Π.Φ.Σ. Αποτελείται από ένα σύνολο φαρμακοποιών από όλη την Ελλάδα, παιδιά που έχουμε κάποιες επιστημονικές αναζητήσεις. Δεν είναι καθόλου συνδικαλιστικό όλο αυτό, δεν είναι κάτι κλειστό, δεν είναι δηλαδή μια κλίκα επιστημόνων κι όλοι οι άλλοι απ? έξω. Μπορεί να συμμετέχει οποιοσδήποτε θέλει και έχει κάτι να δώσει.

Η συνεργασία όμως που έχεις με συναδέλφους είναι και στο επίπεδο του καθαυτό συνδικαλισμού, έτσι δεν είναι;

Ενώ στο πανεπιστήμιο δεν είχα ασχοληθεί καθόλου με το συνδικαλισμό, γιατί ήταν καθαρά κομματικοποιημένος, όταν γύρισα εδώ στο Βόλο μου έγινε μια πρόταση από μια παράταξη του Φαρμακευτικού Συλλόγου Μαγνησίας, που θεωρώ ότι ήταν μη κομματική κι έτσι μπήκα στο φαρμακευτικό σύλλογο. Ήμουν γραμματέας από το 2007 και για τρία χρόνια και τώρα είμαι ταμίας.

Τι αισθάνεσαι ότι σου έχει προσφέρει λοιπόν αυτή η εμπειρία του συνδικαλισμού;

Μέσω του συνδικαλισμού απέκτησα μια άλλη εμπειρία της πραγματικής ζωής του φαρμακοποιού. Έμαθα πάρα πολλά, πολλά άσχημα και πολλά καλά. Και ο λόγος που ασχολήθηκα και ασχολούμαι ακόμα —γιατί από άποψη χρόνου και ψυχικής επιβάρυνσης δεν θα ήθελα να συνεχίσω— είναι ότι πιστεύω ότι θα πρέπει η επόμενη γενιά των φαρμακοποιών να εκπροσωπείται από κάποιους ανθρώπους που θέλουν να δουλέψουν και να παλέψουν, που βλέπουν ένα μέλλον στο επάγγελμά μας, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι δεν θα είναι το φαρμακείο που όλοι ξέραμε. Πιστεύω ότι οποιοδήποτε σύστημα μπορείς μόνο χρησιμοποιώντας το και μπαίνοντας μέσα σ? αυτό να καταλάβεις πώς λειτουργεί και να μπορέσεις κι εσύ να λειτουργήσεις. Δεν μπορεί να κάθεσαι έξω από το σύστημα, να το κοιτάς και να περιμένεις ότι έτσι θα μπορέσεις να το αλλάξεις. Δεν γίνεται αυτό το πράγμα.
Γενικά μου αρέσει να μην κρύβω την αλήθεια. Στο συνδικαλισμό ένα πράγμα που δεν μου αρέσει είναι τα πηγαδάκια, τα μυστικά, τα χτυπήματα κάτω απ? το τραπέζι, το «μην το λες αυτό». Το θεωρώ απαράδεκτο.

Εσύ τι πράγματα θεωρείς ότι έχεις κάνει στο σύλλογο και πιστεύεις ότι έχουν μείνει;

Στο σύλλογο δουλέψαμε πάρα πολύ. Προσπαθήσαμε να εκσυγχρονίσουμε λιγάκι το κομμάτι της ενημέρωσης, που είναι πολύ σημαντικό. Δημιουργήσαμε ένα καινούργιο τρόπο που εκδίδεται η «Εγκύκλιος». Φέραμε τους φαρμακοποιούς κοντά σε όλα τα νέα δεδομένα γύρω από το φαρμακευτικό επάγγελμα, γιατί αυτό που είδα εγώ προσωπικά ερχόμενη στο Βόλο ήταν ότι πολλοί συνάδελφοί μου ήταν τελείως αποκομμένοι από ένα μεγάλο κομμάτι πραγμάτων που συμβαίνουν, είτε αυτό σημαίνει εναλλακτικές θεραπείες, είτε επιστημονικά συνέδρια, είτε ακόμη και το πιο απλό, να πάμε μια εκδρομή όλοι μαζί.

Υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος τομέας της ενημέρωσης των συναδέλφων σου που θεωρείς ιδιαίτερα σημαντικό;

Ναι, κάτι για το οποίο μου αρέσει να ενημερώνω τους συναδέλφους μου είναι για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Πρέπει να δούμε τι συμβαίνει κι έξω, τι συμβαίνει στα υπόλοιπα φαρμακεία της Ελλάδας, τι συμβαίνει στα υπόλοιπα φαρμακεία του κόσμου. Θεωρώ αδιανόητο αυτή τη στιγμή ένας φαρμακοποιός να μη γνωρίζει τι συμβαίνει στη διπλανή του χώρα. Και πιστεύω ότι είναι κι αυτός ένας από τους λόγους που έχουμε φτάσει εδώ που φτάσαμε.
Όταν άρχισα να διαβάζω κάποια άρθρα τον τελευταίο χρόνο, όταν άρχισαν οι μεγάλες αλλαγές στο επάγγελμά μας, ανακάλυψα ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες η αναμόρφωση που αφορά το σύστημα υγείας και δη το φαρμακευτικό επάγγελμα, τον έλεγχο της φαρμακευτικής δαπάνης κλπ., έχουν αρχίσει από τις αρχές της δεκαετίας του ?90. Στη Νορβηγία για παράδειγμα το ?92-?93 δοκιμάστηκαν όλα τα μοντέλα: ρύθμιση τιμών, υποκατάσταση με γενόσημα, αλλαγή τιμών, για να καταλήξουν σε ένα μοντέλο που θα ταίριαζε καλύτερα στο ισοζύγιο κράτους-πολίτη. Λέω λοιπόν ότι δεν είναι δυνατόν να συμβαίνουν όλα αυτά κι εμείς να εθελοτυφλούμε εν έτει 2011 και να πιστεύουμε ότι τίποτα δεν μπορεί να γίνει.

Έχεις λοιπόν μια δραστηριότητα αρκετά πολύπλευρη.

Προσπαθώ όσο γίνεται να ασχολούμαι με ό,τι θεωρώ ότι αξίζει την προσοχή μας. Για παράδειγμα, λόγω κάποιων προσωπικών ευαισθησιών, έχω ασχοληθεί αρκετά τον τελευταίο καιρό με το κοινωνικό φαρμακείο που ιδρύσαμε εδώ στο Βόλο, που είναι μια πάρα πολύ ωραία εμπειρία. Πιστεύω ότι είναι το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε σαν επαγγελματίες υγείας, είτε αυτό σημαίνει γιατροί, είτε φαρμακοποιοί, είτε νοσηλευτές —οποιοσδήποτε επαγγελματίας υγείας κι αν είναι αυτός— απέναντι σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη το βασικότερο αγαθό, την υγεία τους.

Πώς έχει οργανωθεί όλη αυτή η δράση;

Το κοινωνικό φαρμακείο στο Βόλο έχει δημιουργηθεί με διαφορετικό τρόπο απ? ό,τι στο Κιλκίς ή στην Αθήνα. Εδώ έχει γίνει σε συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος, που μας έχει παραχωρήσει ουσιαστικά το χώρο στο Πνευματικό Κέντρο και μας βοηθάει.
Είναι μια πολύ μεγάλη προσπάθεια, που απαιτεί πολύ χρόνο και δύναμη, γιατί υπάρχουν πολλά ζητήματα που πρέπει να λυθούν. Εγώ δεν μπορούσα καν να φανταστώ ότι υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που είναι εγκλωβισμένοι μέσα σε μια γραφειοκρατική διαδικασία και δεν μπορούν να βρουν λύση σε επίπεδο ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Μπορεί ας πούμε κάποιος αν δεν έχει κάποια χρήματα να πληρώσει τον ΟΑΕΕ για να πάρει βεβαίωση ότι είναι ανασφάλιστος, να μην μπορεί να πάρει βιβλιάριο απορίας ώστε να έχει δωρεάν περίθαλψη.

Υπάρχει ανταπόκριση σ? αυτό το εγχείρημα;

Με χαρά βλέπω ότι υπάρχει μεγάλη ανταπόκριση από τον κόσμο, από τους πολίτες, που φέρνουν αχρησιμοποίητα φάρμακα και που θέλουν να βοηθήσουν. Υπάρχει πολύ μεγάλη ανταπόκριση και από τους συναδέλφους μας, που, παρόλο που διανύουμε μια περίοδο που έχουμε εξουθενωθεί σωματικά και ψυχικά, είναι εκεί εθελοντικά και κάνουν μια δύσκολη δουλειά. Μιλάμε για κούτες από φάρμακα στα οποία πρέπει να γίνει διαλογή, δηλαδή το κάθε κουτί να ανοίγεται, να ελέγχονται τα φάρμακα, να ελέγχεται η ημερομηνία λήξης, αν η συσκευασία είναι κατάλληλη προς χρήση. Αυτό απαιτεί πολλή δουλειά.

Πώς γίνεται η χορήγηση των φαρμάκων;

Έχει δημιουργηθεί μια λίστα ανθρώπων που έχουν καταθέσει δικαιολογητικά. Κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις βέβαια μπορεί να εξεταστούν ξεχωριστά.
Οι άνθρωποι που βοηθάμε δεν έχουν βιβλιάριο, οπότε η χορήγηση των φαρμάκων γίνεται με την επίδειξη παραστατικού, μιας ιατρικής συνταγής. Υπάρχει συνεργασία με γιατρούς, που εξετάζουν τους ασθενείς και συνταγογραφούν, αλλά υπάρχουν και πάρα πολλοί γιατροί που δέχονται στα ιατρεία τους δωρεάν κόσμο όταν παραπέμπονται μέσω του γιατρού που συνεργάζεται με το κοινωνικό φαρμακείο.
Παράλληλα, έχουμε φτιάξει μια επιτροπή που διαχειρίζεται τις αιτήσεις των ανθρώπων που έρχονται, γιατί δυστυχώς υπάρχουν και άνθρωποι που θέλουν να εκμεταλλευτούν οποιαδήποτε δωρεάν παροχή υπάρχει ενώ δεν έχουν ανάγκη. Όμως πια όλοι οι άνθρωποι που έρχονται ξέρουν ότι υπάρχει αυτή η διαδικασία ελέγχου και ξέρουν ότι αν δεν πληρούν αυτές τις «προϋποθέσεις» δεν υπάρχει περίπτωση να τους χορηγηθούν τα φάρμακα.

Κλείνοντας, θέλω να σε ρωτήσω το εξής: αν και είσαι ένα άτομο με τόσο έντονη δραστηριότητα σε τόσους τομείς, είναι εντυπωσιακό το ότι οι συνάδελφοι με τους οποίους έχουμε μιλήσει εδώ στο Βόλο έχουν όλοι την ίδια πολύ καλή άποψη για σένα. Πώς το εξηγείς εσύ αυτό;

Νομίζω ότι είναι απλά το ότι μου αρέσει πολύ να δουλεύω, μου αρέσει να συνεργάζομαι και δεν είμαι ανταγωνιστική. Μπορεί να παραδειγματιστώ από ένα συνάδελφό μου γιατί είναι καλός επιστήμονας ή γιατί κάνει πάρα πολύ καλά τη δουλειά του ή ακόμα γιατί θαυμάζω τον τρόπο που συναναστρέφεται τον κόσμο. Δεν θα ασχοληθώ ποτέ με το γιατί κάποιος βγάζει περισσότερα λεφτά από μένα ή γιατί έχει περισσότερη δουλειά. Αυτό νομίζω ότι ισχύει γενικότερα στη ζωή μου.