Φαρμακοποιός πριν από τη συνταξιοδότηση

Πολύτιµες συµβουλές για το λειτούργηµα –όπως το αποκαλεί– του φαρµακοποιού δίνει στους νέους συναδέλφους του ο κ. Σπύρος Σταύρας στη συνέντευξη που ακολουθεί. Έχοντας πίσω του µια επιτυχηµένη επαγγελµατική πορεία 40 περίπου ετών και όντας πλέον σε απόσταση αναπνοής από τη συνταξιοδότηση, ο κ. Σταύρας µοιράζεται µαζί µας αναµνήσεις από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του φαρµακείου του στο Αιγάλεω, ενώ δίνει και πολύτιµες πληροφορίες για την εξέλιξη του κλάδου σε Ελλάδα και εξωτερικό. Ωστόσο, αυτό που εντυπωσιάζει, είναι ότι ο κ. Σταύρας χαρακτηρίζεται από τη σοφία του ανθρώπου που ξέρει πότε πρέπει να αποχωρεί, ακόµη κι αν πρέπει να αφήσει πίσω του ένα λειτούργηµα που υπηρέτησε µε συνέπεια για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες. Δραστήριος και πολυπράγµων, δηλώνει ότι θα διατηρήσει τους πολλούς και πιστούς φίλους που κέρδισε όλα αυτά τα χρόνια µέσα από τη δουλειά του, συνεχίζοντας την ενασχόλησή του µε τα πολλά χόµπι του. Όσο κι αν επιµένει

να δηλώνει µε σεµνότητα «συνηθισµένος άνθρωπος», ο κ. Σταύρας αποπνέει την αύρα µιας άλλης εποχής, ενώ σίγουρα έχει πολλά να µας µάθει, για το επάγγελµα του φαρµακοποιού και όχι µόνο…

Κύριε Σταύρα µιλήστε µας λίγο για εσάς και τη ζωή σας.

Κατάγοµαι από την ’νδρο όπου και γεννήθηκα στο τέλος της γερµανικής κατοχής, το 1944. Μεγάλωσα όµως στην Αθήνα και τελείωσα το 1ο Γυµνάσιο στην Πλάκα. Στη Φαρµακευτική του Πανεπιστηµίου Αθηνών φοίτησα τη δεκαετία του ‘60. Είχα για καθηγητές µορφές όπως οι Τσατσάς, Κρητικός, Κατωγάς, Ηλιάκης, Παπαβασιλείου, Κλεισιούνης κ.ά. Κατά το διάστηµα αυτό εργαζόµουν παράλληλα σε φαρµακεία, περιστασιακά φυσικά. Όταν τελείωσα τη φοίτησή µου υπηρέτησα τη στρατιωτική θητεία µου, κατά τη διάρκεια της οποίας ήµουν σηµαιοφόρος στο ναυτικό, ενώ παράλληλα έκανα master στην Ανωτάτη Εµπορική – master in business administration, έτσι λέει το πτυχίο που µου έδωσαν. Ταυτόχρονα είχα γραφτεί και στην ιατρική σχολή, στην οποία και σπούδασα για δύο χρόνια. Στο σηµείο αυτό σταµατάει η εκπαίδευση και στη συνέχεια αρχίζουν τα σεµινάρια και τα συνέδρια, τα οποία ήταν πάρα πολλά. Από ξένες γλώσσες µπορώ να πω ότι γνωρίζω λίγο απ’ όλα, δηλαδή αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά και ελάχιστα γερµανικά. Όσο για την οικογενειακή µου κατάσταση, έχω ένα γιο και τίποτα άλλο. Βεβαίως, έχω και µια «κόρη», δηλαδή τη Μαρία που είναι η βοηθός µου στο φαρµακείο για πολλά χρόνια, από την οποία και έχω αποκτήσει µια «εγγονούλα». Αυτά θα µπορούσα να πω σε γενικές γραµµές για µένα. Τίποτα περισσότερο. Δε θα έλεγα ότι παρουσιάζει κάτι αξιόλογο η ζωή µου. Είµαι ένας συνηθισµένος άνθρωπος.

Πώς αποφασίσατε να γίνετε φαρµακοποιός;

Ο παππούς µου ήταν από το Αϊβαλί, απ’ όπου και κουβάλησε µια µικρή βιβλιοθήκη όταν ήρθε στην Ελλάδα. Είχα από τότε δύο εξαιρετικά βιβλία που µε επηρέασαν πάρα πολύ, τα οποία αναφέρονταν στο Θεόφραστο και στο Διοσκουρίδη. Εκείνη την εποχή δεν είχαµε και πολλά βιβλία, οπότε ό,τι είχαµε το διαβάζαµε.

Επιπλέον, εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν πολλά φάρµακα και χρησιµοποιούσαµε πολύ τη λαϊκή ιατρική, δηλαδή καταφεύγαµε στο φαρµακείο της φύσης. Υπήρχε και ο οικογενειακός γιατρός, ο οποίος όταν έµπαινε µέσα στο σπίτι προκαλούσε δέος µε την παρουσία του. Ήταν σαν να έµπαινε µέσα στο σπίτι «ο Θεός ο ίδιος»… Από τότε µου «κόλλησε» η ιδέα να γίνω φαρµακοποιός. Την ιατρική τη φοβόµουν, επειδή ως γιατρός παίζεις µε τη ζωή του ανθρώπου. Έτσι λοιπόν έγινα φαρµακοποιός, καθώς µου άρεσε και η χηµεία.

Πότε ανοίξατε το φαρµακείο σας και πώς ήταν τα πράγµατα στην αρχή;

Το δικό µου φαρµακείο το άνοιξα το 1971. Δούλεψα σκληρά, µάζεψα λεφτά, έβαλα και γραµµάτια, αγωνίστηκα, πέρασα δύσκολες εποχές. Οι φαρµακοποιοί αντιµετωπίζαµε τότε διάφορα ζητήµατα όπως είναι αυτό των εκπτώσεων κ.ά. Ωστόσο αγωνιστήκαµε τότε για να φτάσουµε σε αυτά που έχουµε σήµερα. Εγώ πάντοτε ήµουν ενεργός φαρµακοποιός και συµµετείχα πολύ στα κοινά. Από την εποχή όµως που αρρώστησα από την καρδιά µου –βλέπετε έχω κάνει τέσσερα by-pass– δεν άντεχα πια την ένταση.

Ποιο ήταν τότε το πιο κοντινό σας φαρµακείο;

Ήταν αυτό που βρισκόταν στον ’γιο Σπυρίδωνα, το φαρµακείο του Χρονά. Ήµασταν όλα µαζί εννέα φαρµακεία τότε!

Τι θυµάστε από εκείνη την εποχή; Σε σχέση µε το επάγγελµα, βλέπετε διαφορές από σήµερα;

Υπάρχουν πολλές διαφορές, όπως είναι φυσικό. Αυτό που θυµάµαι χαρακτηριστικά είναι ότι κάποτε δεν προσφέραµε πρώτες βοήθειες στο φαρµακείο, εκτός αν ήταν µεγάλη ανάγκη. Δεν παίρναµε ούτε την πίεση τότε. Αλλά µετά, άρχισε ο ανταγωνισµός των συναδέλφων. Κάθε νέος που έµπαινε στο επάγγελµα έφερνε και κάτι άλλο κι έτσι αναγκαστήκαµε να προσαρµοστούµε κι εµείς σ’ αυτά τα νέα στοιχεία. Ωστόσο, πρέπει να σας πω ότι πριν ανοίξω το φαρµακείο, πήγαινα για αρκετό χρονικό διάστηµα στο Σταθµό Πρώτων Βοηθειών στη Γ΄ Σεπτεµβρίου, για να µάθω να προσφέρω σωστά πρώτες βοήθειες. Μάλιστα, το πρώτο πράγµα που µου έδειχνε ο γιατρός είναι πώς να κάνω τις ενδοµυϊκές ενέσεις. Θυµάµαι ένα χαρακτηριστικό περιστατικό. Κάποιος είχε έρθει στις Πρώτες Βοήθειες µε κολικό του νεφρού και σφάδαζε από τον πόνο. Τον βάλαµε να ξαπλώσει στην ιατρική κλίνη. Ο ασθενής τότε γύρισε, µε κοίταξε και είπε: «αυτός θα µου κάνει την ένεση;» και σηκώθηκε κι έφυγε!

Στη σηµερινή εποχή τι γνώµη έχετε για το θέµα; Πρέπει ο φαρµακοποιός να προσφέρει υπηρεσίες πρωτοβάθµιας περίθαλψης;

Ναι. Εγώ απλά πιστεύω ότι έτσι πρέπει να είναι. Να προσφέρουµε πρώτες βοήθειες και µάλιστα µε χαµόγελο.

Πώς τα πηγαίνετε µε τις νέες τεχνολογίες, µε τη µηχανοργάνωση και το πρόγραµµα του φαρµακείου;

Το πρόγραµµα το έχουµε βάλει, αλλά δεν το χρησιµοποιούµε. Έχουµε και τρία laptop. Ωστόσο, εγώ δεν ασχολούµαι µε τις νέες τεχνολογίες. Δεν µπορώ να κάτσω στον υπολογιστή και να διαβάσω γιατί µε κουράζει, ενώ αντίθετα το βιβλίο µε ευχαριστεί.

Έχετε εκσυγχρονίσει το φαρµακείο σας;

Όχι, δεν έχω κάνει τίποτα σε αυτή την κατεύθυνση. Δεν έχω φτιάξει καµιά σύγχρονη µονάδα έως τώρα. Έτσι µου αρέσει να είναι το φαρµακείο µου, επειδή έτσι αρέσει και στους πελάτες µου.

Μιλήστε µας για τη σχέση που έχετε αναπτύξει µε τους πελάτες σας όλα αυτά τα χρόνια.

Εγώ, όπως όλοι εµείς οι παλιοί φαρµακοποιοί, έχω δεθεί πάρα πολύ µε τους ανθρώπους που έρχονται στο φαρµακείο µου. Δε είναι µόνο πελάτες µου. Έρχονται εδώ για να πουν τον πόνο τους. Προσπαθώ να τους δίνω λύσεις σε ό,τι τους απασχολεί, ακόµη και σε ψυχολογικά ή οικογενειακά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν. Αυτό που µε κάνει υπερήφανο είναι το ότι καθηµερινά έρχονται πελάτες και µε ευχαριστούν για κάτι. Συµβαίνουν βέβαια και άσχηµα περιστατικά. Εγώ όµως κρατάω στη µνήµη µου µόνο τα καλά. Όπως όταν, για παράδειγµα, έρχονται και µε καλούν στο γάµο του γιου τους ή της κόρης τους, ή σε βαφτίσια. Σε αυτές τις περιπτώσεις πηγαίνω, γλεντούµε µαζί το σαββατοκύριακο και τη Δευτέρα µαζευόµαστε πάλι εδώ στη γειτονιά και συνεχίζουµε την κουβέντα.

Θυµάστε κάποιο χαρακτηριστικό συµβάν στο φαρµακείο σας; Θυµάστε να έχετε αντιµετωπίσει κάποιο σοβαρό περιστατικό, µε κάποιον άρρωστο για παράδειγµα;

Έχουν συµβεί πάρα πολλά περιστατικά στο φαρµακείο µου. Από σοβαρές λιποθυµίες, οι οποίες συµβαίνουν και τακτικά, µέχρι και επιθέσεις, όχι σοβαρές βέβαια, από ανθρώπους ψυχικά διαταραγµένους, ή και από τοξικοµανείς που µας απειλούσαν και αναγκαστήκαµε να καλέσουµε την αστυνοµία.

Θυµάµαι ένα χαρακτηριστικό περιστατικό, το οποίο µάλιστα συνέβη την εποχή που είχα µόλις ανοίξει το φαρµακείο. Είχε έρθει µια νεαρή κυρία και στεκόταν µπροστά µου έχοντας ζητήσει ένα κουτί ασπιρίνες. Ξαφνικά, την είδα να πέφτει κάτω και να παθαίνει σπασµούς. Έπασχε από επιληψία. Μπορείτε να φανταστείτε την ψυχική µου κατάσταση, δεδοµένου ότι ήµουν ακόµη παιδί τότε. Μια άλλη φορά, ήρθε κάποια κυρία και µου ζήτησε να της κάνω ένεση. Εγώ της απάντησα «κυρία µου, εγώ δεν κάνω ενέσεις καθώς δεν είµαι ειδικός και δεν διαθέτω τη σχετική εµπειρία». Εκείνη ωστόσο επέµενε. Τότε κι εγώ της έκανα την ένεση κι εκείνη από τότε ακόµη… φωνάζει!

Αυτά είναι µερικά από τα περιστατικά που θα περιγράψω στο βιβλίο που σκοπεύω να εκδώσω. Θέλω να γράψω τις εµπειρίες µου από τη διαδροµή µου στο λειτούργηµα του φαρµακείου.

Όλα αυτά τα χρόνια που έχετε το φαρµακείο σας –40 χρόνια περίπου– υπάρχει κάτι για το οποίο έχετε µετανιώσει, κάτι που θα θέλατε να είχατε κάνει διαφορετικά;

Όχι, δεν έχω µετανιώσει για τίποτα! Είµαι χαρούµενος γιατί µέχρι και σήµερα εξακολουθεί να µε βλέπει ο κόσµος µε αγάπη και συµπάθεια. Για να σας δώσω να καταλάβετε, στο σπίτι µου την «καληµέρα» την άκουγα δύσκολα. Κάποιος ερχόταν να µου χτυπήσει την πόρτα µόνο όταν µε χρειαζόταν και επειδή γνώριζε ότι είµαι φαρµακοποιός, ίσως για να µου ζητήσει ένα θερµόµετρο ή µια συµβουλή όταν είχε κάποιο πρόβληµα υγείας.

Εδώ ωστόσο, από την ώρα που έρχοµαι µέχρι την ώρα που φεύγω, οι άνθρωποι µε καληµερίζουν, µε αγκαλιάζουν, µε φιλούν. Καθηµερινά, εδώ µας έρχονται φαγητά, ποτά, κρασιά κ.ά. από διαφόρους πελάτες. Πού να τη βρω εγώ αυτή τη ζωή αλλού; Αυτό είναι και το δύσκολο για µένα. Φεύγοντας από εδώ, θα χάσω όλους αυτούς τους ανθρώπους και µε τη σκέψη αυτή και µόνο, «φεύγει η γη κάτω από τα πόδια µου»! Δε θα τους αποχωριστώ όµως. Μόνο επαγγελµατικός θα είναι ο αποχωρισµός µας.

Έχετε δηλαδή το δικό σας κόσµο εδώ.

Πράγµατι, έτσι είναι. Εδώ έχω το δικό µου κόσµο. Από εδώ ξεκίνησα και µεγάλωσα κι από εδώ φτάνω προς το τέλος.

Μετά τη συνταξιοδότησή σας, τι θα γίνει η επιχείρησή σας;

Οποιαδήποτε κι αν είναι η εξέλιξη µε την επιχείρηση, εγώ δεν θα ήθελα να αποχωριστώ αυτό τον κόσµο. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι και τόσο ευχάριστο για τους πελάτες να διευθύνει το φαρµακείο ένας ηλικιωµένος. Όπως και να ’χει, εµάς τους ηλικιωµένους µας βλέπουν διαφορετικά…

Ποια είναι η γνώµη σας για την υποχρεωτική έξοδο από το επάγγελµα µε τη συµπλήρωση του 70ού έτους;

Παλαιότερα είχα γνωρίσει συναδέλφους που ήταν 80 ετών και διατηρούσαν ακόµη το φαρµακείο τους. Δε ξέρω µε ποιον τρόπο, αλλά οι συνάδελφοι αυτοί κρατούσαν το φαρµακείο και εργάζονταν ακόµη. Εγώ δε συµφωνώ µε αυτό, για δύο λόγους. Πρώτα - πρώτα, ως άνθρωπος πρέπει κάποτε να τελειώσω µε αυτό που κάνω τώρα και να ασχοληθώ και µε κάτι άλλο, κάτι που θα µου προκαλεί ενδιαφέρον στην τελευταία φάση της ζωής µου. Δεύτερον, εάν «κολλήσω» εγώ στη δουλειά, πώς θα έρθει κάποιος νέος συνάδελφος να προχωρήσει παρακάτω; Δηλαδή, είναι λογικό να καταλαµβάνουµε τις θέσεις εµείς οι γέροι και οι νέοι να είναι απ’ έξω και να «ψάχνονται»;

Θεωρώ ότι µέχρι την ηλικία των 70 είναι καλά να κρατάς την επαγγελµατική σου ενασχόληση. Μάλιστα, θα έλεγα ότι η καλύτερη ηλικία είναι µέχρι τα 65 χρόνια. Έως τότε, ό,τι έκανες, έκανες σε ό,τι αφορά στον επαγγελµατικό τοµέα. Τι θα προλάβεις να κάνεις µετά;

Έχοντας διανύσει µια τόσο µεγάλη διαδροµή, πώς βλέπετε το επάγγελµα του φαρµακοποιού; Θα λέγατε ότι τώρα είναι καλύτερα τα πράγµατα σε σχέση µε το παρελθόν;

Εγώ θα πω ότι το επάγγελµα πηγαίνει θαυµάσια µέχρι τώρα. Αν και συνεχώς γκρινιάζουµε, δεν υπάρχει καµία σχέση µε το πώς ήµασταν παλιά στον κλάδο. Πάντα υπάρχουν προβλήµατα και σκαµπανεβάσµατα, αλλά πιστεύω ότι θα βρούµε το δρόµο µας. Δεν είµαι απαισιόδοξος.

Από την εµπειρία σας, τι θα συµβουλεύατε τους νέους φαρµακοποιούς;

Να αγαπήσουν το λειτούργηµά τους. Το να είσαι φαρµακοποιός δεν είναι επάγγελµα, είναι λειτούργηµα και οι νέοι συνάδελφοι πρέπει να το αγαπήσουν και να δουλέψουν µέσα σε αυτό. Δυσκολίες πάντα υπάρχουν, σε όλους τους τοµείς. Θα έλεγα µάλιστα ότι εµείς σταθήκαµε πιο τυχεροί από τους επαγγελµατίες άλλων χώρων. Όσοι θέλαµε να πετύχουµε κάτι, το πετύχαµε. Το ίδιο ισχύει και σήµερα.

Έχουν οι νέοι φαρµακοποιοί τις ίδιες ευκαιρίες µε τους παλαιότερους όταν ξεκινούν τη σταδιοδροµία τους;

Για να αρχίσω µιλώντας για τον εαυτό µου, όταν ξεκίνησα ήµουν στρατιώτης και γενικά δεν υπήρχαν τότε δουλειές. Έτσι βρήκα µια εργασία part time ως ιατρικός επισκέπτης. Έκανα µεγάλο αγώνα τότε.

Πιστεύω ότι σήµερα τα πράγµατα είναι πιο εύκολα. Και στα νοσοκοµεία διορίζονται πλέον οι φαρµακοποιοί και εργαστήρια υπάρχουν που τους προσλαµβάνουν και το κυριότερο: µπορεί κανείς να δουλέψει εκτός συνόρων. Για παράδειγµα, κάποιος φαρµακοποιός που έχει σπουδάσει στο εξωτερικό, εάν δεν µπορεί να βρει εδώ δουλειά πηγαίνει σε µια ξένη χώρα, στην Αγγλία ας πούµε, για να δουλέψει. Όταν επισκέφτηκα τη Νορβηγία είδα ότι υπήρχαν γύρω στα 500 φαρµακεία και άλλοι 1000 φαρµακοποιοί, τους οποίους «έβγαζαν» στην αγορά προγραµµατισµένα, σε αντίθεση µε τη δική µας περίπτωση που ισχύει ο κανόνας «µπάτε σκύλοι αλέστε»! Μάλιστα το κράτος υποχρέωνε τους έχοντες φαρµακείο να απασχολήσουν αυτούς τους ανθρώπους. Επίσης και στη βιοµηχανία εργαζόντουσαν όλοι θαυµάσια. Πιστεύω ότι κι εδώ µπορεί να γίνει αυτό, µε ένα σωστό προγραµµατισµό και φυσικά µε τη βοήθεια τόσο των Συλλόγων, όσο και του καθενός από εµάς χωριστά.

Εκτός από τη δουλειά σας µε τι άλλο ασχολείστε; Έχετε χόµπι;

Η µεγάλη µου αδυναµία είναι το διάβασµα. Είµαι συλλέκτης βιβλίων και έχω µια συλλογή από πολύ παλιά. Τώρα πια όµως δεν προλαβαίνω να διαβάσω, καθώς και η µνήµη µου δε µου το επιτρέπει. Όσο χρόνο και να έχω διαθέσιµο, τώρα πλέον χρειάζοµαι δεκαπλάσιο χρόνο για να µελετήσω.

Όσο για τα χόµπι µου, είναι κυρίως τα ταξίδια, καθώς και το ψάρεµα, αν και δε «βουτάω» πια. Έχω ταξιδέψει σχεδόν σε όλο τον κόσµο. Εµείς οι Ανδριώτες κρύβουµε µέσα µας έναν Οδυσσέα. Ταξιδεύω από το 1970 περίπου κι έχω βρεθεί σε διάφορα µέρη του κόσµου. Στα ταξίδια µου αυτά έχω επισκεφθεί πολλά φαρµακεία, παραδοσιακά και σύγχρονα, όπως επίσης και φαρµακευτικά µουσεία. Για παράδειγµα στην Κίνα κατά τη δεκαετία του 1970, υπήρχαν πολλά φαρµακεία µε βότανα. Έχω επίσης ταξιδέψει στη Μογγολία η οποία, λόγω της ένταξής της στην τότε Σοβιετική Ένωση, είχε µια άλλη κουλτούρα, ήταν πιο προχωρηµένη παρά τη φτώχεια της. Έχω πάει στην Ισλανδία, η οποία αποτελεί την πιο προηγµένη χώρα που έχω επισκεφτεί. Επίσης, έχω πάει στο Κουλουσούκ και στο Αµασαλίκ στη Γροιλανδία, όπου ταξίδεψα µε φαλαινοθηρικό. Εκεί πάλι τα φαρµακεία ήταν σε άλλη µορφή, έµοιαζαν µε παραγκούλα. Επιπλέον πήγα και στα Ιµαλάια, στο Νεπάλ. Εκεί τα φαρµακεία είναι σε τραγική κατάσταση. Έχω βρεθεί επίσης και στη Ζάµπια, στη Νότια Αφρική.

Είναι πραγµατικά αξιοθαύµαστο που ασχολείστε µε τόσα πολλά πράγµατα.

Ασχολούµαι και µε το χορό! Δεν το ασκώ βέβαια επαγγελµατικά, ωστόσο είµαι στο χώρο αυτό για πάρα πολλά χρόνια και συνεχίζω, παρά τα τέσσερα by-pass! Χορεύω λάτιν, ευρωπαϊκούς και όλους τους ελληνικούς, κρητικούς, νησιώτικους, µικρασιάτικους και λίγο από τους στεριανούς.

Από πότε ξεκινήσατε την ενασχόλησή σας µε το χορό;

Στο πανεπιστήµιο ήµασταν µια παρέα φίλων και πηγαίναµε σε µια σχολή στην Ιπποκράτους που είχε ένα ηλεκτρόφωνο. Βάζαµε ένα κέρµα για να χορέψουµε ροκ εντ ρολ. Δεν έφτανε όµως το χαρτζιλίκι µας τότε για να βγάλουµε ένα χορό και το σταµατήσαµε. Αργότερα, πάνω από 20 χρόνια µετά, ασχολήθηκα συστηµατικά. Από εκεί και πέρα δηµιούργησα παρέες, µε τις οποίες πηγαίνουµε σε διάφορους χορούς και χορεύουµε µέχρι και σήµερα.

Ποια είναι τα σχέδιά σας για το µέλλον;

Το βασικό σχέδιό µου είναι ότι συνεχίζω, µε την προϋπόθεση ότι κάπου θα παραδώσω τη «σκυτάλη». Είχα την τύχη να έχω καλά παιδιά στο φαρµακείο και όρος µου απαράβατος για το συνεχιστή του φαρµακείου είναι να µη χάσουν αυτά τα παιδιά την εργασία τους. Δε µπορώ να αφήσω τη Μαρία έτσι, λέγοντάς της απλά «εγώ παίρνω σύνταξη κι εσύ κάνε ό,τι θέλεις»… Τη στιγµή µάλιστα που η Μαρία τη δουλειά της εδώ τη βλέπει σαν δική της δουλειά. Αυτή η δουλειά απασχολεί το µυαλό της και στο σπίτι, παρόλο που έχει οικογένεια και ένα µικρό παιδί που την έχει ανάγκη. Ασφαλώς για τη Μαρία θα ήταν πάρα πολύ εύκολο να βρει εργασία. Είναι µια πολύ έξυπνη κοπέλα και ξέρει πάρα πολύ καλά τη δουλειά.

(Απευθυνόµενοι προς τη βοηθό του φαρµακείου)

Μαρία πόσα χρόνια εργάζεστε σε αυτό το φαρµακείο και πώς θα περιγράφατε τη σχέση σας µε τον κ. Σταύρα;

Με τον κύριο Σπύρο είµαστε µαζί 18 χρόνια ακριβώς. Είµαστε όλη την ηµέρα µαζί, ενώ αντίθετα την οικογένειά µου τη βλέπω τρεις ώρες το βράδυ. Έχω µόνο τα καλύτερα να πω για εκείνον. Ποτέ δεν υπήρξε εργοδότης µε τη στενή έννοια του «εργοδότη». Πάντα ήταν για µένα ο πατέρας, ο φίλος, ο αδελφός, γενικά ένας πολύ δικός µου άνθρωπος.

Θα λέγατε δηλαδή πως είναι σαν συγγενής;

Τον αισθάνοµαι πιο κοντά από συγγενή. Ο συγγενής δεν είναι απαραίτητα και δικός σου άνθρωπος. Κουβεντιάζω µαζί του σαν να είναι ο άλλος µου εαυτός. Τώρα που µου λέει ότι θα αποχωρήσει, στεναχωριέµαι πάρα πολύ. Γιατί όσο και να λέει ότι τη γνωρίζουµε τη δουλειά και θα «το παλέψουµε» και θα τα καταφέρουµε, πιστεύω ότι χωρίς τον κύριο Σπύρο τα πράγµατα θα είναι δύσκολα.