Είναι οι έφηβοι οι πιο δύσκολοι πελάτες φαρμακείου;

Για τους εφήβους λέμε συχνά μισοαστεία-μισοσοβαρά ότι είναι «δύσκολοι πελάτες». Το σίγουρο είναι ότι για τους γύρω τους, γονείς, αδέλφια, δασκάλους και για τον ίδιο τους τον εαυτό όμως, πολλές φορές μπορεί να είναι πραγματικά ανυπόφοροι…

Μια καινούργια γέννα

Σύμφωνα με τη διάσημη Γαλλίδα ψυχαναλύτρια παιδιών και εφήβων, Francoise Dolto, η εφηβεία είναι σαν μια καινούργια γέννα. Αυτό το πλάσμα, που πριν λίγο καιρό ήταν ένα παιδί, μοιάζει να μην υπάρχει πια και ένας καινούργιος άνθρωπος γεννιέται. Όμως δεν έχει διαμορφωθεί πλήρως ακόμη. Αυτή η διαδικασία είναι –πρωτίστως για τον ίδιο τον έφηβο και κατά συνέπεια και για τους γύρω του– πολλές φορές συνταρακτική και επίπονη.

Πρόκειται για μία περίοδο της ζωής με πολλές και σημαντικές αλλαγές, τόσο εξωτερικές όσο και εσωτερικές.

Το χαριτωμένο, αψεγάδιαστο, τρυφερό παιδικό σώμα και πρόσωπο αποκτά σπυράκια, τρίχες, πιο έντονα χαρακτηριστικά, καμιά φορά ανεπιθύμητες καμπύλες και παχάκια, υγρά και δυσάρεστες οσμές. Οι έφηβοι ξαφνιάζονται δυσάρεστα με την καινούργια τους εμφάνιση και νιώθουν άβολα με αυτή.

Ταυτόχρονα γίνονται και εσωτερικές αλλαγές, ως αποτέλεσμα μεγάλων μεταβολών και εξελίξεων στο νευρικό σύστημα και στον εγκέφαλο, και φέρνουν πληθώρα εντάσεων, μιας και όλα –ο τρόπος σκέψης, η αίσθηση του εαυτού, το αξιακό σύστημα– αλλάζουν.

Οι έφηβοι αντιμετωπίζουν λοιπόν μια σειρά από ζητήματα υγιεινής και υγείας, καταρχάς σωματικής. Στα κορίτσια έρχεται η πρώτη περίοδος, οι ορμονικές αλλαγές και στα δύο φύλα φέρνουν ακμή, λιπαρότητα στο δέρμα και τα μαλλιά, έντονη εφίδρωση αλλά και αλλαγές στο σωματικό βάρος. Πολλά παιδιά έχουν στην εφηβεία τις πρώτες τους σεξουαλικές εμπειρίες.

Σε ό,τι αφορά την ψυχική τους υγεία, αρκετοί έφηβοι αισθάνονται μελαγχολία, μοναξιά, κάποιοι εμφανίζουν σημάδια κατάθλιψης, αλλά και έντονου άγχους, ειδικά σε περιόδους μεγάλης πίεσης, όπως στις εξετάσεις. Αρκετοί παρουσιάζουν ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, δερματικά εξανθήματα.

Τα εμπόδια στην επικοινωνία και πως να τα διαχειριστεί ο φαρμακοποιός

Όλα αυτά είναι θέματα, για τα οποία οι έφηβοι έχουν ανάγκη από συμβουλευτική και καθοδήγηση, τόσο από το γιατρό όσο και από το φαρμακοποιό. Ωστόσο η συνεννόηση μαζί τους δεν είναι πάντα εύκολη.

Όποιος έχει ζήσει εφήβους από κοντά, ξέρει ότι η διάθεσή τους έχει συνεχείς μεταπτώσεις, από την απόλυτη αβεβαιότητα και ανασφάλεια στην υπερεκτίμηση του εαυτού («εγώ ξέρω καλύτερα και δεν ακούω κανέναν») και από την απάθεια στη νευρικότητα, την εναντίωση και την παρορμητική συμπεριφορά.

Ανασφάλεια

Η πρώτη δυσκολία είναι ίσως η ανασφάλεια των εφήβων που τους κάνει να αισθάνονται ντροπή και αμηχανία, ειδικά, όταν πρόκειται για το σώμα τους και αυτές τις –δυσάρεστες για τους ίδιους– αλλαγές που συμβαίνουν σε αυτό.

Έτσι οι έφηβοι μπορεί να αποφεύγουν να έρθουν οι ίδιοι στο φαρμακείο, να αφήνουν κάποιον άλλο να μιλήσει για αυτούς ή να αφήνουν σοβαρά προβλήματα να επιδεινώνονται, καθυστερώντας να λάβουν βοήθεια από φάρμακα ή σκευάσματα που μπορούν να αποβούν σωτήρια. Αυτό απαιτεί από τον φαρμακοποιό, όπως και από κάθε ειδικό υγείας που έχει μπροστά του έναν έφηβο, ευαισθησία και ενσυναίσθηση, ώστε να κάνει τον συνεσταλμένο ή αγχωμένο έφηβο να αισθανθεί άνετα.

Για να ξεπεραστεί το εμπόδιο της ντροπής, ο φαρμακοποιός μπορεί να ακολουθήσει τις εξής συμβουλές:

● Να φροντίσει ώστε ευαίσθητα ζητήματα που αφορούν τον έφηβο να συζητιούνται εμπιστευτικά (χωρίς την παρουσία άλλων πελατών) και, εάν χρειαστεί, να ζητήσει από τον έφηβο να ξαναέρθει κάποια στιγμή που θα ξέρει ότι θα έχει λίγο χρόνο μόνο γι? αυτόν.

● Να ζητήσει να μιλήσει κατ' ιδίαν με τον έφηβο, εφόσον έχει εξηγήσει στο γονιό ότι αυτό είναι απαραίτητο.

● Να απευθύνεται στον έφηβο και να κάνει ερωτήσεις στον ίδιο για τα θέματα που τον αφορούν, ακόμα κι αν έχει έρθει μαζί με το γονιό του.

● Να καθησυχάσει τον έφηβο, λέγοντάς του ότι γνωρίζει κι άλλους εφήβους που αντιμετωπίζουν παρόμοια ζητήματα και ότι είναι απόλυτα κατανοητό να αισθάνεται άβολα γι' αυτά.

Ένα ακόμη εμπόδιο στην καλή επικοινωνία με τους εφήβους είναι η «καχυποψία» που έχουν οι περισσότεροι έφηβοι απέναντι σε κάθε ενήλικο, τον οποίο αντιμετωπίζουν σαν ακόμα ένα γονιό που «δεν με καταλαβαίνει, είναι εναντίον μου και θέλει να μου επιβάλει πράγματα χωρίς να ρωτάει καν τη γνώμη μου». Αυτό τους κάνει να εμπιστεύονται δύσκολα, με αποτέλεσμα πολλές φορές να αποφεύγουν να ακολουθήσουν ιατρικές οδηγίες, να παραμελούν απαραίτητες πρακτικές σωματικής υγιεινής ακόμα και να σταματούν να παίρνουν τα απαραίτητα για την υγεία τους φάρμακα.

Μια μεγάλη πρόκληση λοιπόν και ένα σημαντικό «κατόρθωμα» στην προσέγγιση ενός εφήβου που απευθύνεται στο φαρμακοποιό είναι το να καταφέρει αυτός να κερδίσει την εμπιστοσύνη του. Απαραίτητη προϋπόθεση για να συμβεί αυτό είναι να αισθανθεί ο έφηβος ότι ο φαρμακοποιός είναι ειλικρινής απέναντί του, ότι τον σέβεται αλλά και ότι γνωρίζει καλά για τι πράγμα μιλάει.

Αν οι παραινέσεις των γονιών σε θέματα υγείας «πέφτουν σε τοίχο», επειδή οι έφηβοι αρχίζουν να διαπραγματεύονται και οι γονείς υποχωρούν λόγω ελλιπών γνώσεων, στο γιατρό και στο φαρμακοποιό μια τέτοιου είδους διαπραγμάτευση είναι άτοπη. Αυτό κάνει –παραδόξως ίσως– τους έφηβους να αισθάνονται αυτόματα μεγαλύτερη εμπιστοσύνη.

Για να ενισχυθεί περισσότερο η εμπιστοσύνη, ο φαρμακοποιός μπορεί να προσπαθήσει τα εξής:

● Να μιλήσει ανοιχτά και ειλικρινά, ακόμα και για θέματα που μπορεί στην οικογένεια να θεωρούνται ταμπού ή «άβολα», όπως η σεξουαλικότητα, οι διατροφικές συνήθειες, το πάχος, η κατάθλιψη.

● Να εξηγήσει στον έφηβο απλά αλλά εμπεριστατωμένα με ποιον τρόπο δρα ένα φάρμακο, ώστε να καταλάβει πώς θα βοηθηθεί.

● Να είναι ήρεμος και φιλικός, ακόμα κι όταν ο έφηβος διαφωνεί και εναντιώνεται.

● Να ζητήσει να μάθει λεπτομέρειες για το πρόβλημα από τον ίδιο τον έφηβο, δίνοντάς του την αίσθηση ότι τον λαμβάνει υπόψη.

Όλα αυτά είναι αναγκαία και μπορούν όχι μόνο να έχουν άμεση επίδραση στο να λάβει ένας έφηβος την απαραίτητη για την υγεία του και ενδεδειγμένη φαρμακευτική ή βοηθητική αγωγή, αλλά και να συντελέσουν θετικά στο να παραμείνει και μελλοντικά συνεπής στη λήψη της και στη γενικότερη φροντίδα της υγείας του.

Ειδική κατηγορία

Όλα τα παραπάνω ισχύουν και για τις περιπτώσεις εφήβων με χρόνιες παθήσεις (διαβήτης, άσθμα κλπ.), τους οποίους ένας φαρμακοποιός μπορεί να γνωρίζει από την παιδική τους ηλικία.

Επειδή πολλά παιδιά με χρόνιες παθήσεις συνειδητοποιούν καλύτερα στην εφηβεία τι τους συμβαίνει, μπορεί να αντιδράσουν με θυμό και άρνηση στη συνέχιση της θεραπείας τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο φαρμακοποιός (και ο γιατρός φυσικά) που γνωρίζει και παρακολουθεί το παιδί χρόνια, μπορεί με τη στάση του –λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω– να παίξει σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση της σωστής αντιμετώπισης της πάθησης.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Φαρμακευτικός Κόσμος, τεύχος #170.