Έγ-κλιμα και τιμωρία

Πριν από περίπου 15 χρόνια οι επιστήµονες προέβλεπαν ότι η νήσος Πάιν, ένας από τους µεγαλύτερους παγετώνες της Ανταρκτικής, λιώνει µε τέτοιο αργό ρυθµό που θα χρειάζονταν 6 αιώνες για να σβηστεί από το χάρτη. Στις αρχές του 2010 τα νέα που έρχονται από το Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης είναι ανησυχητικά: η νήσος Πάιν έχει ξεπεράσει τα λεγόµενα «οριακά σηµεία αντοχής» και πλέον υπολογίζεται ότι το 50% του παγετώνα θα έχει λιώσει µέσα στα επόµενα 100 χρόνια, σύµφωνα µε το αισιόδοξο σενάριο. Τι σηµαίνει αυτό πρακτικά; Ότι η στάθµη των ωκεανών θα ανέβει κατά 24 εκατοστά µόνο από την τήξη της νήσου Πάιν.

Πριν από λίγους µήνες, 120 εκπρόσωποι από 193 χώρες ταξίδεψαν στην παγωµένη Κοπεγχάγη προκειµένου να λάβουν µέρος στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για τις κλιµατικές αλλαγές. Το ηµερολόγιο έγραφε 7 Δεκεµβρίου 2009 και παρά το ρεκόρ συµµετοχής, οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και οι ακτιβιστές που βρέθηκαν στη δανική πρωτεύουσα έξω από το Bella Center, το επίκεντρο των διαπραγµατεύσεων, δεν ήταν αισιόδοξοι εξαρχής. «Ήδη από τις προπαρασκευαστικές συναντήσεις είχαµε καταλάβει ότι θα ήταν σχεδόν αδύνατο να φύγουµε από τη Σύνοδο µε ένα νοµικό πλαίσιο για το κλίµα. Ένα κείµενο δηλαδή γραµµένο σε νοµική, δεσµευτική γλώσσα, µια λεπτοµερή συµφωνία που θα όριζε ότι όλα τα κράτη οφείλουν να βοηθήσουν ώστε η αύξηση της παγκόσµιας θερµοκρασίας να µην ξεπεράσει το επικίνδυνο όριο των 2°C», λέει ο Δηµήτρης Ιµπραήµ, υπεύθυνος εκστρατείας της Greenpeace για την ενέργεια και τις κλιµατικές αλλαγές.

Ο πλανήτης χρειάζεται σχέδιο επιβίωσης

Οι κλιµατικές αλλαγές ήρθαν… για να µείνουν! Ο παγετώνας της νήσου Πάιν είναι η πιο πρόσφατη επιστηµονική καταγραφή των ραγδαίων αλλαγών που συµβαίνουν στον πλανήτη και οφείλονται στον άνθρωπο. Όσο δεν αποδεσµευόµαστε από τα ορυκτά καύσιµα (πετρέλαιο, άνθρακα, φυσικό αέριο), όσο δεν αλλάζουµε το ενεργειακό µας µοντέλο, τόσο λιγότερες πιθανότητες έχουµε να περιορίσουµε τις εκποµπές ρύπων. Οι επιστηµονικές µελέτες που βλέπουν το φως της δηµοσιότητας µας φέρνουν αντιµέτωπους µε την αύξηση της µέσης θερµοκρασίας, την άνοδο της στάθµης της θάλασσας, έντονα και ακραία καιρικά φαινόµενα, ξηρασίες, πληµµύρες ακόµα και επανεµφάνιση ασθενειών.

«Αν είχαµε ένα µαγικό κουµπί και σταµατούσαµε τώρα κάθε νέα εκποµπή αερίων, η µέση αύξηση της θερµοκρασίας θα ήταν στο +0,5%. Σε αυτό προσθέστε και µια αύξηση της τάξης του 0,8% που είναι ήδη γεγονός. Είναι, λοιπόν, χρέος µας και µπορούµε να αποτρέψουµε το κλιµατικό χάος εφαρµόζοντας τεχνολογίες που ήδη υπάρχουν», επισηµαίνει ο Δηµήτρης Ιµπραήµ.

Από το Κιότο στην Κοπεγχάγη

Μπορεί οι περιβαλλοντικές οργανώσεις να «κρούουν» τις καµπάνες κινδύνου πολλά χρόνια πριν, ωστόσο η διεθνής κοινότητα θα αναγνωρίσει το πρόβληµα της κλιµατικής αλλαγής για πρώτη φορά το 1992, κατά τη διάρκεια µιας άλλης Συνόδου Κορυφής, στο Ρίο. Πέντε χρόνια αργότερα θα υπογραφεί το περίφηµο Πρωτόκολλο του Κιότο, µια διακρατική, νοµική συµφωνία, η µο ναδική έως σήµερα, που δεσµεύει όσες χώρες το υιοθετήσουν να µειώσουν την τετραετία 2008-2012 τις εκποµπές 6 βλαβερών αερίων σε ποσοστό 5,2% σε σχέση µε το 1990. Παρά τις έντονες ενστάσεις της, η Ρωσία τελικά θα υπογράψει το Πρωτόκολλο του Κιότο, ωστόσο δύο άλλοι µεγάλοι ρυπαντές, οι Η.Π.Α. και η Κίνα, θα το πολεµήσουν µέχρις εσχάτων.

Το τελευταίο πεδίο µάχης πριν από τη Σύνοδο της Κοπεγχάγης θα «στηθεί» τον Οκτώβριο στη Μπανγκόγκ, κατά τη διάρκεια της προπαρασκευαστικής Διάσκεψης που στόχο είχε να τεθούν οι βάσεις πάνω στις οποίες θα χτιζόταν δυο µήνες µετά –όπως ήλπιζε ο ΟΗΕ– η Συµφωνία της Κοπεγχάγης. Η πρόβλεψη για µείωση των εκποµπών αερίων κατά 50% µέχρι το 2050 βρίσκει αντίθετες τις Η.Π.Α., οι οποίες παραπέµπουν το θέµα στις αµερικανικές καλένδες και θέτουν το χρονικό όριο µετά το 2050! Στο πλευρό των Η.Π.Α. θα βρεθεί η Κίνα µαζί µε πολλές από τις αναπτυσσόµενες χώρες. Πλούσια και φτωχά κράτη θα κονταροχτυπηθούν για το πού θα κατανεµηθεί το «βάρος» της περικοπής των εκποµπών ρύπων, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση θα υποστηρίξει µια νέα συµφωνία µε τον όρο ότι θα στηρίζεται στις αρχές του Κιότο.

Ένα ανατολίτικο παζάρι για το µέλλον του πλανήτη είχε ξεκινήσει στην πρωτεύουσα της Ταϊλάνδης και το πλοίο των διαπραγµατεύσεων για µια νέα δεσµευτική συµφωνία φαινόταν ήδη να ναυαγεί, προτού καν αντικρίσει την περίφηµη µικρή γοργόνα στο λιµάνι της Κοπεγχάγης.

Οι 12 µέρες που ΔΕΝ άλλαξαν τον κόσµο

Τουλάχιστον 15 χιλιάδες µέλη Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων βρέθηκαν στην Κοπεγχάγη για να µετάσχουν στις εργασίες της Συνόδου, ενώ δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές πληµµύρισαν τους δρόµους της πόλης. «Μπλα, µπλα, µπλα. Δράστε τώρα!», «Δεν υπάρχει πλανήτης Β» και «Αλλάξτε πολιτική, όχι το κλίµα» είναι µερικά από τα συνθήµατα των διαδηλωτών, ενώ η δυναµική τους παρουσία θύµισε σε πολλούς ανταποκριτές τα περσινά δεκεµβριανά της Αθήνας. Πύρινα οδοφράγµατα, µολότοφ και εκατοντάδες συλλήψεις τάραξαν την ησυχία των δρόµων της Κοπεγχάγης, την ώρα που οι εκπρόσωποι των 193 χωρών έστηναν τα δικά τους µπλόκα µέσα στο Bella Center. Η Σύνοδος µετρούσε τρεις ηµέρες και είχε ήδη φανεί ότι οι ανεπτυγµένες χώρες δεν ήταν διατεθειµένες να στηρίξουν µια συµφωνία µε νοµικά δεσµευτικό χαρακτήρα.

Και ενώ η διεθνής κοινότητα είχε στραµµένο το βλέµµα της στη διάσκεψη –πολλοί µάλιστα τις απένειµαν τον τίτλο «Γεγονός του 2009»– οι έντονες παρασκηνιακές συζητήσεις συνεχίζονται και οι παρατηρητές ανά την υφήλιο εξακολουθούν να ελπίζουν για ένα µικρό βήµα από τις κυβερνήσεις, ένα µεγάλο για την ανθρωπότητα. Οι φτωχές χώρες εµµένουν στο νοµικό κείµενο και ζητούν αυστηρές δεσµεύσεις για τις Η.Π.Α., ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφασίζει να αποδεσµεύσει 7,2 δισεκατοµµύρια δολάρια, µε τα οποία θα βοηθήσει τις φτωχές χώρες να αντιµετωπίσουν την κλιµατική αλλαγή. Εν τω µεταξύ η διαρροή εγγράφων από τη δανική προεδρία προκαλεί σύγχυση, µε αποτέλεσµα οι εκπρόσωποι των φτωχών αφρικανικών χωρών να αποχωρήσουν από τη Σύνοδο καταγγέλλοντας τους Δανούς ότι ευνοούν τις πλουσιότερες χώρες.

Μέσα σε µια ήδη φορτισµένη ατµόσφαιρα έρχεται το πρώτο επίσηµο προσχέδιο της συµφωνίας για την κλιµατική αλλαγή, το οποίο αφήνει τρεις επιλογές για τη µείωση των αερίων µέχρι το 2050: κατά 50, 85 ή 90%. Οι ανεπτυγµένες χώρες, που θεωρούν ότι η µείωση των εκποµπών θα επηρεάσει αρνητικά την οικονοµική τους ευηµερία, προτείνουν µειώσεις της τάξης του 17-19%, µε τις Η.Π.Α. να εµµένουν στο 4% και την Κίνα να δηλώνει ότι δεν έχει πρόθεση να θέσει προς συζήτηση τους στόχους της πριν από την ολοκλήρωση της διάσκεψης.

Στην ουσία, όσοι µπορούν να διαβάσουν πίσω από τις γραµµές βλέπουν ότι το Πεκίνο αρνείται να θυσιάσει τους ιλιγγιώδεις ρυθµούς ανάπτυξης που έχει πετύχει, οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες θεωρούν τα µέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος ως «ζηµιογόνα», ενώ η σύγκρουση για το ποιος θα επωµιστεί το οικονοµικό βάρος των µέτρων και µε ποιους όρους είναι πια ανοιχτή.

Ποιος αποφασίζει;

Και ενώ στα επίσηµα διαπραγµατευτικά τραπέζια οι χώρες παίζουν µε τους αριθµούς, η χαώδης ατµόσφαιρα που επικρατεί δεν µπορεί να κρυφτεί. Τις δυο τελευταίες ηµέρες της Συνόδου η δανική προεδρία, επικαλούµενη λόγους ασφαλείας των ηγετών, µπλοκάρει την είσοδο των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων στο Bella Center, αφήνοντας την κοινή γνώµη να αναρωτιέται ποιος αποφασίζει, αφού κανείς δεν γνώριζε ποιος συνοµιλεί µε ποιον.

Παράλληλα, ένα επίσηµο έγγραφο του ΟΗΕ που διαρρέει στη δηµοσιότητα αναφέρει ότι βάσει των συγκεκριµένων δεσµεύσεων που συζητούνται, η θερµοκρασία του πλανήτη θα αυξηθεί κατά 3°C, κάτι που σηµαίνει ότι οι διαπραγµατευτές εν γνώσει τους θέτουν στόχους που δεν θα συγκρατήσουν την αύξηση στους 2°C, όπως τελικά θα «δεσµευτούν» ότι θα κάνουν.

«Εκείνες τις ηµέρες κάναµε βήµατα προς τα πίσω», θυµάται ο Δηµήτρης Ιµπραήµ. «Η.Π.Α., Κίνα, Ινδία, Βραζιλία και Ν. Αφρική µαζεύτηκαν σε ένα δωµάτιο, αποφάσισαν το µέλλον του πλανήτη και ο πρόεδρος Οµπάµα απλά ανακοίνωσε µια πολιτική απόφαση µη δεσµευτικού χαρακτήρα µέσω του CNN», µας λέει και κάνει λόγο για διακωµώδηση του ΟΗΕ και υποβάθµιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ώδινεν όρος και έτεκεν µυν

Με όλες τις δύσκολες αποφάσεις να αναβάλλονται για το τέλος του 2010, οπότε και θα πραγµατοποιηθεί νέα Σύνοδος στο Μεξικό, η Σύνοδος της Κοπεγχάγης θα µείνει στην ιστορία για την παταγώδη αποτυχία της και τα τέσσερα Δεν.

Δεν ορίστηκαν στόχοι για τη µείωση των ρύπων και έµεινε εκτός κειµένου το φιλόδοξο -50% έως το 2050.

Δεν τηρήθηκε η προθεσµία για την υπογραφή µιας νοµικά δεσµευτικής συνθήκης.

Δεν τέθηκε νέο χρονοδιάγραµµα.

Δεν δόθηκαν εγγυήσεις ή πληροφορίες για τις πηγές στις οποίες θα βασιστούν τα νέα ταµεία για το κλίµα. Μεγάλη κερδισµένη είναι η Κίνα η οποία αρνήθηκε µέχρι τέλους να δεχθεί διεθνείς ελέγχους. Κερδισµένες είναι και οι µεγάλες αναπτυσσόµενες χώρες, καθώς οι δεσµεύσεις τους για το µετριασµό εκποµπών αερίων είναι εθελοντικές.

Το άνευρο κείµενο της συµφωνίας, που τελικά προέκυψε για την τιµή των όπλων και το οποίο θα πρέπει οι χώρες να το υπογράψουν µέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2010, περιλαµβάνει πέντε βασικές δεσµεύσεις. Πρώτο και κυριότερο ότι η αύξηση της παγκόσµιας θερµοκρασίας θα πρέπει να διατηρηθεί κάτω από τους 2°C. Δεύτερον ότι τα βιοµηχανικά κράτη θα δηµιουργήσουν ένα ταµείο οικονοµικής ενίσχυσης του αναπτυσσόµενου κόσµου για τα επόµενα 3 χρόνια, ύψους 30 δισεκατοµµυρίων δολαρίων. Η τρίτη δέσµευση αφορά την ετήσια οικονοµική βοήθεια προς τα φτωχά κράτη. Μέχρι το 2020 θα εκταµιευτούν 100 δισ. δολάρια τα οποία θα χρηµατοδοτήσουν πράσινη τεχνολογία. Επίσης, προβλέπεται η χρηµατοδότηση των χωρών µε δασικό πλούτο προκειµένου να προστατευτούν από την υλοτοµία και τη γεωργία. Το πέµπτο σηµείο της συµφωνίας επαναφέρει πάλι στο προσκήνιο το Πρωτόκολλο του Κιότο. Αφού δεν το αντικατέστησαν, οι εκπρόσωποι που µετείχαν στη Σύνοδο της Κοπεγχάγης το διατηρούν σε ισχύ επιβάλλοντας, τουλάχιστον µέχρι το 2012 που εκπνέει η προθεσµία εφαρµογής του, δεσµευτικούς περιορισµούς για τις εκποµπές ρύπων σε όσες χώρες το έχουν υιοθετήσει.

Οικολογικές οργανώσεις: το βαρόµετρο της Κοπεγχάγης

Πέντε βασικές αδυναµίες καταλογίζουν οι οικολογικές οργανώσεις στη Σύνοδο της Κοπεγχάγης, αδυναµίες που εν τέλει τις χρεώνονται οι ισχυροί του πλανήτη που µετείχαν στις εργασίες της.