Δερματικές παθήσεις του καλοκαιριού

Mυκητιάσεις

Γενικά

Οι επιφανειακές λοιμώξεις του δέρματος που οφείλονται σε μύκητες, προσβάλλουν τις εξωτερικές στιβάδες του δέρματος, τα νύχια και το τριχωτό μέρος της κεφαλής, εμφανίζονται και στα δύο φύλα και οφείλονται είτε:

• σε δερματόφυτα, ομάδα μυκήτων που έχει την ικανότητα να προσβάλει την κεράτινη στιβάδα. Η λοίμωξη φέρει τη λατινική λέξη tinea που συνοδεύεται από την ονομασία του τμήματος του σώματος που έχει προσβληθεί π.χ. tinea pedis (δερματομυκητίαση των ποδιών)
• σε ζυμομύκητες (σακχαρομύκητες και βλαστομύκητες) π.χ. candida, malassezia, piedra
• σε ευρωτομύκητες (μούχλα).

Πόδι του Aθλητή - Tinea Pedis (athlete’s foot)

Αναφέρεται ως η πιο συνηθισμένη μυκητίαση, η οποία οφείλεται συνήθως στο είδος trichophyton rubrum.

Είναι ασθένεια των ενηλίκων και εμφανίζεται στα τροπικά κλίματα και κατά τους θερινούς μήνες.

Mορφές

Η μυκητίαση tinea pedis χαρακτηρίζεται από τις ακόλουθες 4 μορφές:

• Συνήθης μορφή, με ενοχλητικό και επίμονο κνησμό στην κάτω επιφάνεια του ποδιού ή μεταξύ του 4ου και 5ου δακτύλου. Καθώς η λοίμωξη εξελίσσεται, το δέρμα μαλακώνει. Σταδιακά οι άκρες της μολυσμένης περιοχής γίνονται λευκές και αρχίζει απολέπιση.
• Ελκώδης τύπος, με επιδείνωση της απολέπισης και δημιουργία ξηρών λεπιών, που συνήθως οφείλεται σε δευτερεύουσα μικροβιακή μόλυνση.
• Χρόνια ξηρά μορφή ή moccasin, με έντονο ερύθημα στο πέλμα και σκλήρυνση της περιοχής.
• Φλεγμονώδης ή με φυσαλίδες αλλοίωση των πελμάτων, που χαρακτηρίζεται από έντονο κνησμό, αλλά όχι απολέπιση.

Ιστορικό

Ο ασθενής κατά την επίσκεψή του σε φαρμακείο θα πρέπει να ενημερώσει τον φαρμακοποιό για το αν έχει προσβληθεί στο παρελθόν από το συγκεκριμένο μύκητα και για τη θεραπευτική αγωγή που ακολούθησε.

Διαβητικός ασθενής με λοίμωξη στα πόδια πρέπει να παραπέμπεται από τον φαρμακοποιό σε γιατρό. Οι διαβητικοί συνήθως πάσχουν από κυκλοφορικό πρόβλημα και από μειωμένη παροχή νευρικού ερεθίσματος στα κάτω άκρα, με αποτέλεσμα να είναι επιρρεπείς σε δευτερεύουσες μολύνσεις. Η βραδεία επούλωση των τραυμάτων τους καθιστά το πρόβλημα ακόμη σοβαρότερο.

Πρόληψη

Η πρόληψη είναι εξίσου σημαντική με τη θεραπεία.

• Τα πόδια πρέπει να πλένονται καθημερινά και οι κάλτσες πρέπει να είναι καθαρές μετά από κάθε μπάνιο ή ντους.
• Τα δάκτυλα του ποδιού πρέπει να σκουπίζονται σωστά και με προσοχή, το καθένα ξεχωριστά (ειδικά στην περιοχή ανάμεσα τους) μετά από κάθε μπάνιο, ντους ή κολύμπι.
• Σε δημόσια πισίνα ή λουτρό η χρήση σανδαλιών εμποδίζει την έκθεση των ποδιών στα μολυσμένα από μύκητες πατώματα.
• Προτιμάται η επιλογή δερμάτινων υποδημάτων, αφού το δέρμα επιτρέπει στο πόδι να «αναπνέει», με αποτέλεσμα να παραμένει στεγνό.
• Προτιμώνται οι βαμβακερές κάλτσες, γιατί απορροφούν τον ιδρώτα.
• Δεν πρέπει να χρησιμοποιούν τα ίδια υποδήματα ή την ίδια πετσέτα περισσότερα του ενός άτομα. 

Διάρκεια

Η ανταπόκριση στη θεραπεία συνήθως διαρκεί από εβδομάδες μέχρι μήνες. Όμως ακόμη και μετά την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, η μόλυνση μπορεί να ξαναεμφανιστεί, εάν τα πόδια εκτεθούν εκ νέου στο μύκητα και σε υγρό ή θερμό περιβάλλον.

Ποικιλόχρους πιτυρίαση (tinea versicolor)

Χρόνια, ασυμπτωματική, επιφανειακή δερματομυκητίαση που οφείλεται στο βλαστομύκητα malassezia furfur (γνωστό ως pityrosporum orbiculare ή λιπόφιλο βλαστομύκητα). Είναι συνηθισμένη νόσος των τροπικών χωρών.

Η υγρασία, η υψηλή θερμοκρασία αλλά και η μεγάλη παραγωγή σμήγματος ευνοούν την εμφάνισή της.

Pοδόχρους πιτυρίαση (pityriasis rosea)

Ήπιας μορφής αυτοϊάσιμη δερματική νόσος άγνωστης αιτίας. Προσβάλλει τα παιδιά και τους νέους ενήλικες κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του φθινοπώρου ενώ περιγράφεται ως ιογενές εξάνθημα.

Hλικία

Οι περισσότεροι ασθενείς είναι άτομα ηλικίας 10-35 ετών και κατά το πλείστον γυναίκες.

Iστορικό

Πρέπει να αναφέρεται στον φαρμακοποιό αν υπάρχει άτομο στην οικογένεια με την ίδια νόσο ή αν ο ασθενής ήρθε σε επαφή με παρόμοιο εξάνθημα. Επίσης, η λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων ευνοεί στην εμφάνιση της ροδόχρου πιτυρίασης.

Τέτοιες ουσίες είναι: καπτοπρίλη, αρσενικούχες ενώσεις, βισμούθιο, τριπελεναμίνη υδροχλωρική, μεθοξυπρομαζίνη, βαρβιτουρικά, μετρονιδαζόλη, ισοτρετινοΐνη, D-πενικιλαμίνη, χρυσός, κλονιδίνη, βάκιλος Calmette-Guerin

Συμπτώματα 

• Η εμφάνιση εξανθήματος συχνά συμπίπτει με αδιαθεσία και συμπτώματα όμοια με αυτά ιογενούς μόλυνσης του ανώτερου αναπνευστικού τμήματος ή γαστρεντερικής διαταραχής.
• Η νόσος αρχίζει με την εμφάνιση στον κορμό πλάκας 2-6 cm, στρογγυλού ή ωοειδούς σχήματος και χρώματος ερυθρορόδινου (μητρική πλάκα).
• Στις επόμενες 2 εβδομάδες ένα γενικότερο εξάνθημα εμφανίζεται στον κορμό, ενώ μικρότερες πλάκες υπάρχουν στα χέρια, τα πόδια και το λαιμό.
• Στην πλάτη τα εξανθήματα έχουν τη διάταξη κλαδιών ελάτου.
• Ο κνησμός είναι συνήθης στο 75% των ασθενών.
• Φωτοευαισθησία μπορεί να παρουσιαστεί (σπάνια).
• Μερικές φορές το εξάνθημα είναι βλατιδώδες ή φυσαλιδώδες.
• Βλάβες στο στόμα είναι σπάνιες, αλλά όταν υπάρχουν αποτελούνται από κόκκινες κηλίδες και πλάκες με περιοχές που αιμορραγούν.
• Ο κνησμός συνήθως επιδεινώνεται με την εφίδρωση, που προκαλείται μετά από έντονη φυσική άσκηση (τρέξιμο, γρήγορο βάδισμα). Τα εξανθήματα γίνονται πιο εμφανή, ιδιαίτερα μετά από ζεστό μπάνιο.
• Επιπλέον συμπτώματα είναι το αίσθημα κόπωσης και το άλγος. 

Mετάδοση

Η ροδόχρους πιτυρίαση δε φαίνεται να είναι μεταδοτική. Υπάρχουν στοιχεία που την αναφέρουν ως υποτροπή λοίμωξης από τον ιό του απλού έρπητα τύπου 7 (ΗΗ7).

Πρόγνωση

Η πρόγνωση είναι θετική. Οι ασθενείς μπορούν να επιστρέψουν στην εργασία τους ή στο σχολείο (παιδιά), αφού η νόσος δε θεωρείται μεταδοτική. Συνήθως υποχωρούν τα συμπτώματα μέσα σε 12 εβδομάδες. Οι αποχρωματισμένες βλάβες θα παραμείνουν για αρκετές ημέρες έως και μήνες μετά το τέλος της θεραπείας. Διάρκεια της ασθένειας για περισσότερο από 3 μήνες ταξινομείται ως χρόνια λειχηνοειδής πιτυρίαση.

Aντικνησμώδη

Η συμπτωματική αντιμετώπιση του κνησμού της ροδόχρου πιτυρίασης γίνεται με υδατικό διάλυμα καλαμίνης ή υδατική κρέμα καλαμίνης, η οποία με την προσθήκη 1% μινθόλης εξασφαλίζει επιπλέον αντικνησμώδη και δροσιστική δράση.

Πρακτικές επισημάνσεις

• Σε μυκητίαση του άκρου πόδα (πόδι του αθλητή) ενδείκνυται εμβάπτιση του άκρου σε 2 λίτρα νερό, όπου έχουν διαλυθεί 60cc βορικού οξέος, κάθε βράδυ. Επίσης συνιστάται εφαρμογή πούδρας παρασκευασμένης από το φαρμακοποιό, κάθε 24 ώρες (daktarin Bt 2 + ac. borique 10 g + ac. salicylique 1g + menthol 1g + talc 100 g).
• Στην ποικιλόχρου πιτυρίαση, η συστηματική χορήγηση σκευασμάτων κετοκοναζόλης μπορεί να εμφανίσει φλεγμονή στο ήπαρ (ηπατίτιδα). Για το λόγο αυτό, προτιμάται μόνο στην περίπτωση που άλλα σκευάσματα έχουν αποτύχει.
• Για ήπιες μορφές ροδόχρου πιτυρίασης, δεν απαιτείται θεραπεία, αφού η νόσος δεν είναι επικίνδυνη για το δέρμα. Σε σοβαρές καταστάσεις χορηγούνται, για λίγες ημέρες, αντιφλεγμονώδη από το στόμα. Πρόσφατα, το ιοστατικό Famvir (φαμσικλοβίρη) και το αντιβιοτικό erythromycin υποστηρίζεται ότι επιφέρουν ίαση σε 1-2 εβδομάδες.

Θυμηθείτε!

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η ζέστη, η υψηλή υγρασία και οι διάφορες δραστηριότητες στον ήλιο ενισχύουν την εφίδρωση. Τα κλειστά υποδήματα ή τα στενά ρούχα, από υλικό που δεν επιτρέπει την κυκλοφορία του αέρα, εντείνουν τη δημιουργία ζέστης και υγρασίας στο σώμα.

Αυτές οι συνθήκες είναι ιδανικές για την ανάπτυξη μυκήτων στο δέρμα.

Όμως είτε το πρόβλημα είναι το «πόδι του αθλητή» είτε είναι μορφή πιτυρίασης, τα παθογόνα για να αναπτυχθούν πρέπει να βρεθούν σε κατάλληλες συνθήκες. Έτσι, αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, διάφορες ασθένειες, όπως ο διαβήτης και η χρήση συγκεκριμένων φαρμάκων, ευνοούν την ανάπτυξή τους.

Mέτρα πρόληψης

• Δεν πρέπει να περπατάμε ξυπόλητοι σε πισίνες ή δημόσια λουτρά.
• Να τοποθετείται πάντα πετσέτα στο σημείο που θα καθίσουμε ή θα ξαπλώσουμε.
• Δεν πρέπει να μοιραζόμαστε την πετσέτα μας με άλλους, ούτε τα ρούχα ή τις κάλτσες.
• Σε περίπτωση μυκητίασης στο παρελθόν, τα ρούχα θα πρέπει να απολυμαίνονται με κατάλληλο απορρυπαντικό.
• Προληπτικά, από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο, 1-2 φορές την εβδομάδα, να χρησιμοποιείται αντιμυκητιασικό σπρέι, γέλη για ντους ή σαμπουάν.
• Αντιμυκητιασική πούδρα πρέπει να χρησιμοποιείται στα πόδια, για να σκοτώνει τους μύκητες αλλά και να απομακρύνει την υγρασία.
• Να χρησιμοποιούνται ήπια καθαριστικά του δέρματος το καλοκαίρι.
• Ο ρουχισμός να είναι άνετος και να επιτρέπει την κυκλοφορία του αέρα.