Βρογχικό άσθμα: Μια σύγχρονη «επιδημία»

Το βρογχικό άσθμα είναι μία από τις πιο συχνές χρόνιες παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος. Παγκοσμίως πάσχουν 300 εκατομμύρια άτομα και η συχνότητά του έχει αυξηθεί τα τελευταία 20 χρόνια, ιδιαίτερα στα παιδιά. Στη χώρα μας περισσότερο από μισό εκατομμύριο παιδιά και ενήλικες έχουν άσθµα. Το άσθμα χαρακτηρίζεται ως σύγχρονη επιδημία αφού η συχνότητά του έχει σχεδόν τριπλασιαστεί την τελευταία 20ετία, ιδιαίτερα στο δυτικό κόσμο και κυρίως στις αστικές και βιομηχανικά ανεπτυγμένες περιοχές του πλανήτη.

Τα συμπτώματα του άσθματος επηρεάζουν την υγεία του ασθενούς αλλά και την ποιότητα της ζωής του. Οι ασθενείς, -πολύ συχνά παιδιά ή νεαροί ενήλικες -δεν μπορούν να παίξουν ή να αθληθούν, να συμμετάσχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες ή χάνουν μέρες από την δουλεία τους ή το σχολείο τους. Σε πρόσφατη μελέτη που έγινε στην Ελλάδα φάνηκε ότι το 43% των ασθενών θεωρούν ότι το άσθµα τους δεν ελέγχεται καλά, ενώ πάνω από το 50% δηλώνουν περιορισμούς στη φυσική τους δραστηριότητα.

Με την κατάλληλη όμως φαρμακευτική αγωγή και παρακολούθηση, το βρογχικό άσθµα µπορεί να ελεγχθεί, έτσι ώστε ο ασθενής να ζει µια φυσιολογική ζωή χωρίς συμπτώματα και χωρίς περιορισµό των δραστηριοτήτων του.

Τι είναι το άσθμα;

Το άσθμα είναι χρόνια πάθηση του αναπνευστικού συστήματος η οποία προκαλεί παροδική στένωση των βρόγχων με αποτέλεσμα να εμφανίζεται δύσπνοια. Εκδηλώνεται με χρόνια φλεγμονή των αεραγωγών και οξύ βρογχόσπασμο και τα συμπτώματα είναι: η δύσπνοια, ο βήχας και ο συριγμός. Τα συμπτώματα μπορούν να είναι ήπιας μορφής έως έντονα. Το άσθμα δεν είναι ένα στατικό νόσημα αλλά χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις και η βαρύτητά του ποικίλει τόσο στο χρόνο όσο και από ασθενή σε ασθενή.

Διακρίνεται σε δυο κύριες κατηγορίες:

α. Το εξωγενές άσθμα. Εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και έχει σαν αιτία εξωγενείς αλλεργιογόνους παράγοντες, όπως η σκόνη, η γύρη, το τρίχωμα γάτας και τα οικιακά ακάρεα. Ακόμα μπορεί να εμφανιστεί και από τον κρύο αέρα ή τον καπνό του τσιγάρου. Το μεγαλύτερο ποσοστό παιδιών που πάσχουν από το εξωγενές άσθμα θεραπεύονται σταδιακά ή ακόμα και ζουν χωρίς να χρειάζονται ιατρική βοήθεια, απλά αποφεύγοντας το υπεύθυνο αλλεργιογόνο.

β. Το ενδογενές άσθμα. Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στο εξωγενές, δεν ανευρίσκεται κανένας παράγοντας που να θεωρείται υπεύθυνος για την πρόκλησή του. Η αιτία του είναι άγνωστη.

’λλες μορφές άσθματος

Εκτός από τον παραπάνω διαχωρισμό του άσθματος στις δύο μεγάλες κατηγορίες υπάρχουν και ορισμένες μορφές με χαρακτηριστικές ιδιότητες. Αυτές είναι:

1. Το άσθμα μετά από άσκηση. Στη μορφή αυτή του άσθματος οι κρίσεις δύσπνοιας επέρχονται μετά από κάποιου βαθμού άσκηση.

2. Το επαγγελματικό άσθμα. Η μορφή αυτή του άσθματος εμφανίζεται σε άτομα που έρχονται σε επαφή με διάφορες εισπνεόμενες ουσίες που σχετίζονται με το επαγγελματικό περιβάλλον (π.χ. αλεύρι σε αρτοποιούς, σκόνη ξύλου σε μαραγκούς, βαφές χρωμάτων σε βαφείς κ.λπ.).

3. Το νυχτερινό άσθμα. Χαρακτηριστικό της μορφής αυτής του άσθματος είναι ότι οι κρίσεις δύσπνοιας επέρχονται κατά την διάρκεια της νύχτας ή τις πρώτες πρωινές ώρες. Το νυχτερινό άσθμα παρουσιάζεται ιδιαίτερα σε ασθματικούς που δεν θεραπεύουν επαρκώς το άσθμα τους κατά την διάρκεια της ημέρας.

Αιτίες που προκαλούν άσθμα

1. Αλλεργία. Στις πιο γνωστές ουσίες που προκαλούν αλλεργία, ανήκουν γύρεις διαφόρων δένδρων ή φυτών, μύκητες, οικιακή σκόνη (παράσιτα που ζουν στη σκόνη), τρίχες ή λέπια ζώων, πούπουλα, φάρμακα και τροφές όπως π.χ. τα γαλακτοκομικά προϊόντα, αυγά στάρι, καρύδια, σοκολάτα, ψάρι, οστρακοειδή κ.ά.

2. Λοιμώξεις κυρίως του αναπνευστικού συστήματος όπως π.χ. κρυολογήματα, γρίπη, ιγμορίτιδα κ.ά.

3. Ψυχολογικοί παράγοντες όπως έντονη χαρά ή λύπη.

4. Περιβαλλοντολογικοί παράγοντες όπως η εισπνοή καπνών και μολυσμένου ατμοσφαιρικού αέρα.

5. Επαγγελματικοί παράγοντες όπως η εισπνοή κόνεων ή αερίων μπορούν να προκαλέσουν την εμφάνιση της ειδικής μορφής άσθματος που λέγεται επαγγελματικό. Το αλεύρι, τα ρινίσματα ξύλου, οι αναθυμιάσεις χρωμάτων ή λιωμένων μετάλλων, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα ουσιών που συναντώνται στον εργασιακό χώρο και που πολλές φορές ευθύνονται για την πρόκληση επαγγελματικού άσθματος.

Φάρμακα για το άσθμα

1. Ανακουφιστικά ή όπως αλλιώς λέγονται βρογχοδιασταλτικά και είναι εκείνα που χορηγούνται πάνω στην κρίση και στοχεύουν στην άμεση ανακούφιση του ασθενούς από τη δύσπνοια και

2. Προληπτικά που είναι αυτά που χορηγούνται στα ενδιάμεσα των κρίσεων διαστήματα και στοχεύουν στο να προλαμβάνουν την επέλευση νέων κρίσεων.

Τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα δρουν στις συσπασμένες μυϊκές ίνες που περιβάλουν τους βρόγχους προκαλώντας χαλάρωση αυτών και κατά συνέπεια διάνοιξη των αποφραγμένων αεροφόρων οδών. Μερικά φάρμακα μπορούν να δράσουν και σαν ανακουφιστικά και σαν προληπτικά. Αν και τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα μπορούν να χορηγηθούν υπό πολλές μορφές (εισπνοές, ενέσεις, χάπια, υπόθετα, σιρόπια) εν τούτοις πιο αποτελεσματική και πιο ενδεδειγμένη μορφή για την αντιμετώπιση της ασθματικής κρίσης είναι οι εισπνοές.

Σύµφωνα µε τις Οδηγίες της Παγκόσμιας Στρατηγικής για τη Θεραπεία του ’σθµατος (GINA), προκειμένου να αποφασιστεί η θεραπευτική αγωγή πρέπει πρώτα να επιβεβαιωθεί η διάγνωση και η σταδιοποίηση του ’σθματος και ανάλογα µε το στάδιο βαρύτητας να χορηγηθεί το ανάλογο θεραπευτικό σχήμα.

Σήµερα, υπάρχει και στην Ελλάδα διαθέσιµο ένα έγκυρο και απλό ερωτηματολόγιο, το Τεστ Ελέγχου του ’σθµατος με το οποίο κάθε ασθενής με άσθµα μπορεί απαντώντας σε πέντε απλές ερωτήσεις σε συνεργασία με το γιατρό του να εκτιµήσει πόσο καλά ελέγχει το άσθµα του.

Η διάγνωση του βρογχικού άσθµατος βασίζεται στο ιστορικό και στην κλινική εικόνα του ασθενούς και επιβεβαιώνεται με απλές εξετάσεις ελέγχου του αναπνευστικού όπως είναι η σπιρομέτρηση, η ροοµέτρηση και η οξυμετρία. Ανάλογα με το επίπεδο ελέγχου του άσθµατος χορηγούνται οι κατάλληλοι φαρμακευτικοί συνδυασμοί ρυθµιστικών και ανακουφιστικών φαρµάκων.

Παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή πρέπει να επιχειρείται αποφυγή των παραγόντων που πυροδοτούν το άσθµα (αλλεργιογόνα, ιογενείς λοιμώξεις, έντονες μυρωδιές, υγρασία αλλά και έντονα συναισθήματα, ορµονικές αλλαγές, ορισμένα φάρµακα και τροφές).