Βήχας: Ένα ενοχλητικό σύμπτωμα με πολλές αιτίες

Της Μανωλίδου Ζαχαρούλας, R.N., M.Sc.

Ο βήχας είναι ένα υγιές και σημαντικό αντανακλαστικό που βοηθά στην προστασία του αναπνευστικού συστήματος (των πνευμόνων). Ωστόσο, ο βήχας μπορεί να είναι ένα ενοχλητικό σύμπτωμα (όχι ασθένεια) που μπορεί να έχει πολλές αιτίες.

Μορφές του βήχα

1. Υλακώδης βήχας (βήχας σαν γαύγισμα) παρατηρείται σε περιπτώσεις οξείας απόφραξης του λάρυγγα (οίδημα λάρυγγος ή και της τραχείας, λαρυγγίτιδα κλπ). Μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας ίωσης ή φλεγμονής ή να προέρχεται από αλλεργική αντίδραση. Ο βήχας λόγω λαρυγγίτιδας μπορεί να αρχίσει ξαφνικά και στη μέση της νύχτας. Συχνά ένα παιδί με λαρυγγίτιδα έχει βήχα και συριγμό (σφύριγμα) κατά την εισπνοή. Στην περίπτωση της αλλεργίας η άμεση εξέταση από ιατρό είναι απαραίτητη.

2. Παραγωγικός βήχας. Ο παραγωγικός βήχας συνοδεύεται από απόχρεμψη (φλέγμα ή βλέννα). Υπάρχουν πολλές αιτίες ενός παραγωγικού βήχα, όπως:

• Ιογενείς ασθένειες. Είναι φυσιολογικό να έχετε ένα παραγωγικό βήχα όταν έχετε ένα κοινό κρυολόγημα.
• Λοιμώξεις. Μια λοίμωξη των πνευμόνων ή του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, μπορεί να προκαλέσει βήχα. Ένας παραγωγικός βήχας μπορεί να είναι ένα σύμπτωμα βρογχίτιδας, ιγμορίτιδας, πνευμονίας ή φυματίωσης. Εάν η απόχρεμψη (φλέγματα) ή τα πτύελα είναι κοκκινωπά ή έχουν πρόσμιξη αίματος τότε απευθυνθείτε στον ιατρό σας.
• Χρόνιες νόσοι των πνευμόνων. Ένας παραγωγικός βήχας θα μπορούσε να είναι ένα «σημάδι» ότι μια ασθένεια, όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), χειροτερεύει ή ότι έχετε κάποια επιπρόσθετη λοίμωξη.
• Ρινική καταρροή. Η ρινική καταρροή προκαλεί βήχα λόγω ροής των υγρών εκκριμάτων από την μύτη προς τα κάτω, στο πίσω μέρος του λαιμού. Αυτό μπορεί να προκαλέσει παραγωγικό βήχα ή την αίσθηση ότι θα πρέπει συνεχώς να καθαρίζετε το λαιμό σας. Οι ειδικοί διαφωνούν για το αν η οπισθορρινική καταρροή (σύμπτωμα) ή η ίδια η ιογενής λοίμωξη, είναι υπεύθυνη για το βήχα.
• Το κάπνισμα. Παραγωγικό βήχα μπορεί να έχει ένα άτομο που καπνίζει ή έρχεται σε επαφή με άλλες μορφές του καπνού. Ο παραγωγικός βήχας μπορεί να είναι συχνά ένα σημάδι κάποιας πάθησης των πνευμόνων ή ερεθισμός του φάρυγγα ή του οισοφάγου ή αποτέλεσμα λοίμωξης.

3. Μη παραγωγικός βήχας. Ένας μη παραγωγικός βήχας χαρακτηρίζεται ως ξηρός βήχας, γιατί δεν παράγει απόχρεμψη (φλέγματα ή βλέννα). Ένας ξηρός βήχας μπορεί να αναπτυχθεί προς το τέλος ενός κρυολογήματος ή μετά από έκθεση σε ένα ερεθιστικό παράγοντα, όπως η σκόνη ή ο καπνός, χημικές ουσίες κ.ά. Υπάρχουν πολλές αιτίες για την εμφάνιση του μη παραγωγικού βήχα, όπως:

• Ιογενείς ασθένειες. Μετά από ένα κοινό κρυολόγημα, ο ξηρός βήχας μπορεί να διαρκέσει αρκετές εβδομάδες, περισσότερο από άλλα συμπτώματα και συχνά να χειροτερεύει τη νύχτα.
• Βρογχόσπασμος. Ένας μη παραγωγικός βήχας, ιδιαίτερα τη νύχτα, μπορεί να σημαίνει σπασμό στους βρόγχους (βρογχόσπασμος) που προκαλείται από κάποιο ερεθισμό (φλεγμονή, εκκρίσεις, αλλεργικός παράγοντας, κλπ).
• Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ) συχνά προκαλεί επίμονο ξηρό βήχα.
• ’σθμα. Ένας χρόνιος ξηρός βήχας μπορεί να είναι σημάδι ήπιου άσθματος.
• ’λλες ασθένειες, όπως ο κοκκύτης, παθήσεις του υπεζωκότα (πλευρίτιδα, κ.ά.), ιογενείς λοιμώξεις, κλπ.
• Αλλεργίες. Συχνό φτέρνισμα και βήχας μπορεί να είναι επίσης κοινά συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας.
• Φάρμακα, όπως οι αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτενσίνης (ΜΕΑ), που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της υπέρτασης (υψηλή πίεση), μερικές φορές προκαλούν βήχα.
• Η έκθεση σε σκόνη, αναθυμιάσεις και χημικές ουσίες στο εργασιακό περιβάλλον, μπορεί να προκαλέσουν ξηρό βήχα, πολλές φορές χρόνιο.
• Το κάπνισμα. Ένα άτομο που καπνίζει ή έρχεται σε επαφή με άλλες μορφές του καπνού συνήθως εμφανίζει μη παραγωγικό, ξηρό βήχα («τσιγαρόβηχας»). Ιδιαίτερα το κάπνισμα αποτελεί την κυριότερη αιτία χρόνιου βήχα.
• Απόφραξη των αεραγωγών από ένα αντικείμενο που εισπνεύστηκε κατά λάθος, όπως φαγητό, ξηρός καρπός, ένα χάπι ή ένα μικρό παιχνίδι, μπορεί να προκαλέσει βήχα.

Θυμηθείτε, ένας βήχας είναι μόνο ένα σύμπτωμα και συχνά η σημασία του μπορεί να καθοριστεί μόνο όταν αξιολογούνται και τα άλλα συμπτώματα μαζί. Αν έχετε και άλλα συμπτώματα, όπως πόνο στο λαιμό, πόνο ή/και πίεση στα ιγμόρια (οστέινοι χώροι δίπλα στη μύτη), πόνο στο αυτί ή κάποιο άλλο σύμπτωμα που σας ανησυχεί, επισκεφθείτε το θεράποντα ιατρό σας.

Πρόληψη και θεραπεία του βήχα

Μπορείτε να λάβετε τα ακόλουθα γενικά μέτρα για κάποια ανακούφιση:

• Αποφύγετε περιβάλλον με πολύ σκόνη, καπνό ή βαριά ρύπανση, καθώς και τους χώρους που δεν αερίζονται καλά.
• Πίνετε άφθονα υγρά.
• Αποφύγετε τα κρύα ποτά, παγωτά, κρύο νερό, κλπ. που μπορεί να είναι ερεθιστικά και να προκαλούν βήχα. Για τον ίδιο λόγο πολύ πικάντικα και λιπαρά τρόφιμα είναι καλύτερα να αποφεύγονται.
• Αποφύγετε την καφεΐνη και το αλκοόλ, για να μην χάσετε περισσότερα υγρά.
• Μην καπνίζετε.
• Χρησιμοποιήστε έναν υγραντήρα ή ατμό στο μπάνιο.
• Αν τα συμπτώματά σας δεν βελτιώνονται, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει μια συσκευή εισπνοής για τη διευκόλυνση της ρευστοποίησης και αποβολής των εκκρίσεων (φλέγματα).
• Φάρμακα, όπως τα βρογχοδιασταλτικά βοηθούν στο άνοιγμα των αεραγωγών και την απομάκρυνση των εκκρίσεων (φλέγματα).
• Υπάρχουν πολλά βότανα που μπορεί να σας δώσουν ανακούφιση, όπως και πολλά φυτικά σιρόπια για το βήχα που διατίθενται στην αγορά. Πάντα πρέπει να ενημερώνετε τον ιατρό σας, πριν τη λήψη οποιουδήποτε σκευάσματος.
• Αν χρειάζεται, κάντε κάθε χρόνο το εμβόλιο της γρίπης ή και του πνευμονιόκοκκου σε συνεννόηση με το γιατρό σας.
• Η ήπια σωματική άσκηση και οι ασκήσεις αναπνοής, μπορούν να σας βοηθήσουν.
• Εάν έχετε μια βακτηριακή λοίμωξη, θα πρέπει να αρχίσετε θεραπεία με αντιβιοτικά. Στην περίπτωση μίας οξείας ιογενούς λοίμωξης, δεν χρειάζεται θεραπεία με αντιβιοτικά.