Απαραίτητη η συμμετοχή των ασθενών στη χάραξη στρατηγικής για ένα βιώσιμο και αποδοτικό σύστημα υγείας

Την ενδυνάμωση των Ασθενών ως προϋπόθεση για ένα βιώσιμο και αποτελεσματικό Σύστημα Υγείας και την ανάγκη για ενσωμάτωση της φωνής τους στη διαδικασία χάραξης πολιτικών Υγείας και τη διεξαγωγή των κλινικών μελετών, ανέδειξε το 1^ο Συνέδριο "Partnering for Patients: Advancing Patient Centricity - From theory to practice” που διοργάνωσε η Boussias και το Health Daily. Περισσότεροι από 200 συμμετέχοντες παρακολούθησαν διακεκριμένους Έλληνες και διεθνείς ομιλητές να καταθέτουν προτάσεις και να ανταλλάσσουν χρήσιμες εμπειρίες αναφορικά με την υιοθέτηση μιας ασθενοκεντρικής αντίληψης της πολιτικής υγείας στην Ελλάδα.

 

Ανοίγοντας τις εργασίες του Συνεδρίου, η Κατερίνα Κουτσογιάννη, Πρόεδρος της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας, τόνισε την ανάγκη για αλλαγή της φιλοσοφίας του συστήματος υγείας προς την υιοθέτηση μιας ασθενοκεντρικής πολιτικής, η οποία θα διαμορφώνεται με την ενεργό συμμετοχή εκπαιδευμένων και ενδυναμωμένων ασθενών, ώστε να εκφράζει τις ανάγκες και τις προσδοκίες τους. Δυστυχώς, στην Ελλάδα όμως, η φωνή των ασθενών είναι ακόμη αδύναμη. «Χρέος όλων μας είναι να υπάρχουν δημοκρατικές διαδικασίες, διαφάνεια, προαγωγή της συνυπευθυνότητας και κατάλληλη εκπαίδευση των μελών των συλλόγων ασθενών, ώστε οι αποφάσεις να λαμβάνονται βάση των αναγκών και των προσδοκιών τους» σημείωσε η κα Κουτσογιάννη.

 

Την ευρωπαϊκή στρατηγική για ένα ασθενοκεντρικό σύστημα υγείας πραγματεύτηκε η πρώτη θεματική ενότητα του Συνεδρίου, με συντονιστή τον Δημήτρη Αθανασίου, PDCO Member, European Medicines Agency – EURORDIS, Member of the Board of WDO, EPF and GPA. Αρχικά, ο Dirk Van den Steen, Deputy Head of Unit in B1, DG SANTE Health Systems, Medical Products and Innovation, European Commission, παρουσίασε τους τρόπους με τους οποίους η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί την ασθενοκεντρική προσέγγιση στην Υγεία. Αναφερόμενος στο νομοθετικό πλαίσιο, σημείωσε την Ευρωπαϊκή Οδηγία για το δικαίωμα των ασθενών στη διασυνοριακή περίθαλψη, η οποία προς το παρόν βρίσκεται υπό αξιολόγηση, αλλά και την Οδηγία για τη συμμετοχή των ασθενών στους οργανισμούς αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας (ΗΤΑ), που βρίσκεται σε τελικό στάδιο θεσμοθέτησης. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για τα Κοινωνικά Δικαιώματα προτείνει καινούργια εργαλεία για τον εντοπισμό των εμποδίων και των ελλείψεων στην υγειονομική περίθαλψη. «Βασικός πυλώνας της ευρωπαϊκής φαρμακευτικής πολιτικής είναι η διασφάλιση της προσβασιμότητας των ασθενών σε οικονομικά προσιτά φάρμακα, καθώς και η αντιμετώπιση ανεκπλήρωτων ιατρικών αναγκών» τόνισε ο κ. Van den Steen.

Στη συμμετοχή των ασθενών στην Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας (ΗΤΑ) στις χώρες της Ευρώπης, εστίασε ο αρμόδιος για το ζήτημα στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για τις Σπάνιες Ασθένειες (EURORDIS), Matteo Scarabelli. Όπως ανέφερε, στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν διάφορα συστήματα και μέθοδοι Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας και διαφορετικοί τρόποι συμμετοχής των ασθενών σε αυτά. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί προβλήματα όταν οι ασθενείς χρειάζεται να συνεργαστούν στο θέμα αυτό, σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σύμφωνα με τον κ. Scarabelli ο κύριος λόγος που οι ασθενείς πρέπει να συμμετέχουν στους μηχανισμούς αξιολόγησης είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων, ενώ τόνισε την ανάγκη ευρωπαϊκής συνεργασίας για την προώθηση της συμμετοχής των ασθενών στους Οργανισμούς Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας.

Στη συνέχεια, ο Juan García Burgos, Head of Public and Stakeholders Engagement Department, Stakeholders and Communication Division, European Medicines Agency (EMA), επεσήμανε ότι η η συμμετοχή των ασθενών στον διάλογο που αφορά στις κανονιστικές διαδικασίες προσθέτει αξία στο σύστημα υγείας και λειτουργεί υποβοηθητικά στην ολοκλήρωση των διαδικασιών. Ως παράδειγμα επιτυχούς συμμετοχής των ασθενών στη λήψη αποφάσεων για θέματα υγείας, ανέφερε ότι 25% των επιστημονικών συστάσεων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ) άλλαξε μετά από σχετικές προτάσεις των ασθενών. Επίσης, ο κ. Burgos σημείωσε ότι προωθείται η ανταλλαγή μεθοδολογίας μεταξύ των εταίρων της Υγείας για θέματα Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας και ο εμπλουτισμός της εκπαίδευσης των ασθενών με νέα εργαλεία και περιεχόμενο.

 

Στην Ασθενοκεντρικότητα ως προτεραιότητα στο ελληνικό σύστημα υγείας επικεντρώθηκε η δεύτερη θεματική ενότητα του Συνεδρίου, με συντονιστή τον Κυριάκο Σουλιώτη, Καθηγητή Πολιτικών Υγείας, Σχολή Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Η Ελλάδα με τη μικρότερη συμμετοχή των συλλόγων ασθενών στις κρίσιμες αποφάσεις που σχετίζονται με μεταρρυθμίσεις στις πολιτικές Υγείας. Για την επίτευξη μεγαλύτερης συμμετοχής των ασθενών στη λήψη αποφάσεων, ο κ. Σουλιώτης πρότεινε τη θεσμοθέτηση συμμετοχής εκπροσώπου ασθενών σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο, ώστε να έχουν λόγο στον σχεδιασμό ευρείας κλίμακας μεταρρυθμίσεων. Επιπλέον, πρότεινε τη συμμετοχή ειδικά εκπαιδευμένου εκπροσώπου συλλόγων ασθενών στα Διοικητικά συμβούλια εθνικών οργανισμών σχετικών με την υγεία (π.χ. ΕΟΠΥΥ, ΕΟΦ), στις συζητήσεις νομοσχεδίων για την Υγεία, σε τοπικούς υγειονομικούς οργανισμούς (π.χ. Υγειονομική Περιφέρεια, Νοσοκομεία) και ειδικές Επιτροπές (π.χ. Εθνική Επιτροπή Δεοντολογίας για τις Κλινικές Μελέτες). 

Στη συνέχεια, ο Ολύμπιος Παπαδημητρίου, Πρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδας (ΣΦΕΕ), υπογράμμισε την ανάγκη για μια σωστά οργανωμένη πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας με σαφή προσανατολισμό στην πρόληψη των νοσημάτων, την εφαρμογή συγκεκριμένων υγειονομικών πρωτοκόλλων σε επιλεγμένες ομάδες πληθυσμού, την πρόσβαση των ασθενών στις απαραίτητες θεραπείες και στη φαρμακευτική καινοτομία, και σάρωση ορίζοντα νέων θεραπειών. Επίσης, ο κ. Παπαδημητρίου ανέφερε ότι είναι απαραίτητη η δημιουργία πλήρους ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς, καθώς και αξιοποίηση των θεραπευτικών πρωτοκόλλων βάσει τεκμηριωμένης ιατρικής σχέσης και σχέσης κόστους-οφέλους. «Χρειαζόμαστε υγειονομικές δομές που θέτουν στο κέντρο τον ασθενή και όχι τους επαγγελματίες υγείας ή άλλους εταίρους του συστήματος υγείας» σημείωσε χαρακτηριστικά. Για την επίτευξη μιας βιώσιμης και ασθενοκεντρικής φαρμακευτικής πολιτικής, ο Πρόεδρος του ΣΦΕΕ υποστήριξε ότι απαιτείται επαναπροσδιορισμός της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, αύξηση της αποτελεσματικότητας, ενίσχυση της πρόσβασης σε καινοτόμες θεραπείες, αναθεώρηση του μηχανισμού επιστροφών, προώθηση των επενδύσεων και αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Ψηφιακής Υγείας.

 

Την έλλειψη ασθενοκεντρικής φιλοσοφίας στα συστήματα υγείας που έχουν εφαρμοστεί μέχρι σήμερα επεσήμανε ο Γιώργος Βασιλόπουλος, Εντεταλμένος Σύμβουλος Δ.Σ. Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ), αναφέροντας ότι η ανάγκη για την εφαρμογή της είναι σήμερα περισσότερο εμφανής. Σύμφωνα με τον κ. Βασιλόπουλο, η εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες οδήγησε τους ασθενείς να λάβουν πιο ενεργό ρόλο στη λήψη των θεραπευτικών αποφάσεων, ενώ η θεσμική συμμετοχή τους έχει ήδη καθιερωθεί διεθνώς και είναι εμφανής στον καθορισμό των προτεραιοτήτων για χρηματοδότηση σε διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων. Τέλος, τόνισε την ανάγκη για νέες μορφές αποζημίωσης που θα βασίζονται σε συγκεκριμένες θεραπευτικές εκβάσεις με χρήση μητρώων ασθενών και καταγραφή των εξατομικευμένων αναγκών κάθε ασθενούς.

H επίτευξη της ενδυνάμωση και της καλύτερης πληροφόρησης των ασθενών ήταν το θέμα της τρίτης θεματικής ενότητας του Συνεδρίου, την οποία συντόνισε ο Χρήστος Λιονής, MD, Καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Διευθυντής Κλινικής Κοινωνικής και Οικογενειακής Ιατρικής στο Τμήμα Ιατρικής Πανεπιστημίου Κρήτης. Η εναρκτήρια ομιλία του Pablo Botas, CEO & Head of Science, Foundation 29, εστίασε στη συμμετοχή των ασθενών ως εταίρων στη διαδικασία συλλογής δεδομένων για τη δημιουργία μητρώων ασθενών και συγκέντρωσης πληροφοριών για θεραπευτικές εκβάσεις βάσει αναφορών ασθενών. Ως παράδειγμα, χρησιμοποίησε την παραγωγή ορφανών φαρμάκων, η παραγωγή των οποίων μολονότι αυξάνεται τα τελευταία 20 χρόνια, ο αριθμός των εγκρίσεων παραμένει σχεδόν σταθερός, καθηλωμένος σε χαμηλά για τις ανάγκες επίπεδα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για την κατάσταση αυτή, όμως ο κυριότερος είναι η δυσκολία στην απόδειξη της αποτελεσματικότητας των φαρμάκων αυτών, καθώς απευθύνονται σε εξαιρετικά μικρό αριθμό ασθενών. Επομένως, απαιτείται αύξηση των δεδομένων που παρέχουν οι ασθενείς (patient-driven data), κατέληξε ο κ. Botas.

 

Την ανάγκη ύπαρξης ενός νέου μοντέλου σχεδιασμού και διεξαγωγής των κλινικών μελετών που θα ενσωματώνει τη φωνή των ασθενών από την αρχή μέχρι το τέλος της διαδικασίας, υπογράμμισε η Martine Dehlinger-Kremer, Vice President of Scientific Affairs, Pediatric Subject Matter Expert, PRA Health Sciences, Center for Pediatric Clinical Development, President EUCROF, Chair of the Children Medicines Working Party, European Forum for Good Clinical Practice (EFGCP). Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε, ενώ οι κλινικές μελέτες αυξάνονται κάθε χρόνο, το 50% από αυτές καθυστερούν εξ’ αιτίας ανεπαρκούς συμμετοχής των ασθενών, το 85% αποτυγχάνει να πετύχει τους στόχους της για τον ίδιο λόγο, ενώ πάνω από το 30% των ασθενών που συμμετέχουν σε κλινικές μελέτες, αποχωρεί πριν από την ολοκλήρωσή τους. Παράλληλα, έχει αποδειχθεί ότι η συστηματική συμμετοχή των ασθενών σε μια κλινική μελέτη, μειώνει τον χρόνο εύρεσης των συμμετεχόντων κατά 3 μήνες, εξοικονομώντας πόρους για τη βιομηχανία και παράλληλα αυξάνοντας κατά 10-20% την πιθανότητα κυκλοφορίας ενός καινούριου φαρμάκου H κα Dehlinger-Kremer, υπογράμμισε τέλος, ότι τόσο ο ΕΜΑ όσο και ο FDA, προωθούν με επερχόμενες κανονιστικές ρυθμίσεις στην ενσωμάτωση της φωνής των ασθενών στη διεξαγωγή των κλινικών μελετών.

Χορηγοί του Συνεδρίου ήταν ο Όμιλος «Βιοιατρική» και η εταιρεία PCC Hellas, ενώ Υποστηρικτής η εταιρεία IQVIA. Τις αιγίδες τους παραχώρησαν η Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ), ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ), το PhRMA Innovation Forum Greece (PiF), ο Σύλλογος Αντιπροσώπων Φαρμακευτικών Ειδών και Ειδικοτήτων (ΣΑΦΕΕ), ο Σύλλογος Επιχειρήσεων Διεξαγωγής Κλινικών Μελετών Ελλάδας (HACRO) και η Ένωση Ασθενών Ελλάδας.