Αναφορά ανεπιθύμητων ενεργειών: ο ρόλος του φαρμακοποιού

Διαβάζουμε στην εφημερίδα Νέος Τύπος Μαγνησίας (29/11/2010):

"Πιλοτικό πρόγραμμα για την καταγραφή των ανεπιθύμητων ενεργειών των φαρμάκων και στη συνέχεια την αναφορά αυτών των δεδομένων στον Ε.Ο.Φ., μέσα από την συμπλήρωση μιας «κίτρινης κάρτας», αρχίζει να εφαρμόζεται σε 10 φαρμακεία του νομού Μαγνησίας και συνολικά σε 15 σε όλη την Ελλάδα για έξι μήνες.

Αναμένεται να γίνει και μια ημερίδα σε πανθεσσαλικό επίπεδο για την ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας, χωρίς ακόμα να έχει διευκρινιστεί το πότε. Σύμφωνα με τη γραμματέα του τοπικού συλλόγου Φαρμακοποιών, Γεωργία Τσάτσου, η πρωτοβουλία ξεκίνησε με πιο οργανωμένη μορφή από ορισμένους φαρμακοποιούς με «ανησυχίες», έτσι ώστε να μπορεί να γίνεται περισσότερο τυποποιημένα η διαδικασία και όλοι να μπορούν να την κάνουν με τον ίδιο τρόπο.

Ο βασικός στόχος του προγράμματος είναι η βελτιστοποίηση της διαδικασίας, η εξέταση για την ύπαρξη κάποιων αδύναμων σημείων, στα οποία πρέπει οι φαρμακοποιοί να εστιάσουν την προσοχή τους, όπως η αξιολόγηση των ανεπιθύμητων ενεργειών και κατά πόσο πρέπει να γίνεται αναφορά όλων αυτών που αναφέρονται στο φαρμακοποιό ή στο γιατρό ή θα πρέπει να γίνεται αναφορά κάποιων από αυτών μετά από αξιολόγηση.

Επίσης ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας του προγράμματος μετά από την πιλοτική εφαρμογή του, για να διαπιστωθεί τι προσφέρει επί της ουσίας το πρόγραμμα.

Η κίτρινη κάρτα εμπίπτει σε μια γενικότερη κατηγορία ενεργειών που πρέπει να κάνει ο επιστήμονας υγείας, είτε είναι φαρμακοποιός, είτε είναι γιατρός, σε σχέση με τις ανεπιθύμητες ενέργειες ενός φαρμάκου που μπορούν να εμφανιστούν σε έναν ασθενή που θα χρησιμοποιήσει το φάρμακο.

Η αναφορά των ανεπιθύμητων ενεργειών εμπίπτει στην κατηγορία της φαρμακοεπαγρύπνησης, δηλαδή της συνεχούς παρακολούθησης της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας ενός φαρμάκου μετά από την κυκλοφορία του, έτσι ώστε να διαπιστώνεται και να αξιολογείται συνεχώς το γεγονός ότι το φάρμακο δεν υπάρχει περίπτωση να έχει μεγαλύτερο κόστος από άποψης ασφάλειας και αποτελεσματικότητας σε σχέση με το θεραπευτικό του έργο.

Η συμπλήρωση της «κίτρινης κάρτας» είναι μια διαδικασία η οποία προβλέπονταν να πραγματοποιείται εδώ και πολλά χρόνια από τους φαρμακοποιούς, ή από τους γιατρούς. Η διαδικασία σύμφωνα με την κ. Τσάτσου είναι πολύ απλή και δεν εμπλέκεται σχεδόν καθόλου ο ασθενής στην αναφορά που γίνεται στον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων. Ο πολίτης κάνει την αναφορά της ανεπιθύμητης ενέργειας που εμφάνισε, στον επαγγελματία υγείας και στη συνέχεια γίνεται αξιολόγηση κατά πόσο το φάρμακο είναι ύποπτο. Συμπληρώνεται ένα έντυπο στον Ε.Ο.Φ. που είτε έχει τη μορφή της κίτρινης κάρτας, είτε απευθείας στην ιστοσελίδα του Οργανισμού, χωρίς να εμπεριέχεται το ονοματεπώνυμο του ασθενούς και τα στοιχεία επικοινωνίας του, καθώς δεν πρόκειται να ενοχληθεί ποτέ ο πολίτης που ανέφερε την ανεπιθύμητη ενέργεια από τον οποιοδήποτε. Για το λόγο αυτό καταγράφονται μόνο τα στοιχεία του φαρμακοποιού έτσι ώστε να μπορεί να επικοινωνήσει ο υπεύθυνος του Ε.Ο.Φ. σε περίπτωση που χρειαστεί κάποιες επιπλέον διευκρινήσεις.

Έλλειψη ενημέρωσης στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, όπως αναφέρει η κ. Τσάτσου έχουν γίνει ελάχιστες αναφορές ανεπιθύμητων ενεργειών και αυτό γιατί στο κομμάτι της φαρμακοεπαγρύπνησης πάντα υπήρχε ελλιπής ενημέρωση, τόσο των επαγγελματιών υγείας, όσο και των πολιτών, ελλιπούς πίεσης από το κράτος, ώστε να εφαρμοστεί αυτή η υπηρεσία που είναι σημαντική για την ασφάλεια των ασθενών.

Είναι σημαντική η καταγραφή κάποιων ανεπιθύμητων ενεργειών που εμφανίζονται σε μεγαλύτερη συχνότητα απ' ότι εμφανίστηκαν κατά τις κλινικές μελέτες σε μικρότερα δείγματα υγιών ανθρώπων. Μπορεί μια τέτοια ανεπιθύμητη ενέργεια από τι στιγμή που έχει μια σπάνια εμφάνιση να αποδειχθεί μετά την κυκλοφορία του φαρμάκου στη κλινική πράξη ότι παρατηρείται σε συχνή βάση. Αυτό μπορεί να αποτελέσει έναυσμα έτσι ώστε να αλλάξει το φύλλο οδηγιών του φαρμάκου και συγκεκριμένα η ανεπιθύμητη ενέργεια να εμφανίζεται πλέον ως συχνή.

Σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη και στην Αμερική, η παρακολούθηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας των φαρμάκων εξυπηρετείται από τους επαγγελματίες υγείας. Ένα επιπλέον κομμάτι της φαρμακοεπαγρύπνησης αποτελεί και η αναφορά των προβλημάτων ποιότητας των φαρμάκων.

Το πρόγραμμα αυτό εφαρμόστηκε σε τρία φαρμακεία του Βόλου για δύο μήνες και διαπιστώθηκε ότι έγιναν κάποιες αναφορές. Το κομμάτι αυτό δεν αφορούσε τόσο τον ασθενή, αλλά τον ίδιο τον φαρμακοποιό, ο οποίος θα έπρεπε να ελέγξει το προϊόν που προσφέρεται μέσα από το κατάστημα. Βέβαια πολλές φορές είχε να κάνει και με τον ίδιο τον ασθενή που όταν διαπίστωνε ότι κάποιο φάρμακο που αγόρασε από το φαρμακείο αντιμετώπιζε κάποιο πρόβλημα έπρεπε να το αναφέρει, για να γίνει μια αναφορά στον Ε.Ο.Φ.

Έτσι οι ασθενείς ακόμα και τώρα έχουν την δυνατότητα να απευθύνονται στο φαρμακείο για να αναφέρουν τις ανεπιθύμητες ενέργειας, αλλά και για να τονίσουν κάποια ενδεχομένως προβλήματα ποιότητας των φαρμάκων.

Η κ. Τσάτσου υποστήριξε ότι οι επαγγελματίες υγείας, μετά από στοιχειώδη επιμόρφωση, μπορούν να ασκήσουν καλύτερα αυτή την υπηρεσία, βελτιώνοντας την και ενδυναμώνοντας παράλληλα τον ρόλο τους”.