’νθρωπος-κοινωνία: ο "σπόρος" για το εναλλακτικό & αλληλέγγυο εμπόριο

Για ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας του «ανεπτυγμένου» Βορρά, στον καιρό μας, το εμπόριο είναι συνώνυμο με την εκμετάλλευση και ο καταναλωτισμός μονόδρομος. Δε γίνεται αλλιώς. Τι να κάνουμε; Έτσι είναι. Πολλοί έχουν πειστεί. Όχι όλοι ωστόσο…

Μια ομάδα ανθρώπων με ιστορία στην αλληλεγγύη των Ζαπατίστας θέλησαν να δοκιμάσουν στην πράξη μια εναλλακτική μορφή εμπορικών σχέσεων, που δε θα είχε βάση το κέρδος αλλά την αλληλεγγύη και τις πραγματικές ανθρώπινες ανάγκες. Έτσι, πριν από τέσσερα χρόνια ξεκίνησαν τον «Σπόρο», μια συλλογικότητα που με τη μορφή μη κερδοσκοπικού προμηθευτικού συνεταιρισμού έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο διακίνησης προϊόντων από παραγωγούς οργανωμένων κινημάτων του παγκόσμιου «Νότου» που αγωνίζονται να απεξαρτηθούν από τοπικούς μεσάζοντες και μεγάλες εταιρείες: καφέ από τους ζαπατίστικους συνεταιρισμούς της Τσιάπας του Μεξικό, κακάο από την κοοπερατίβα El Ceibo της Βολιβίας, μάτε από το Κίνημα των Χωρίς Γη (MST) της Βραζιλίας, τσάι από το κίνημα των Adivasi και άλλους παραγωγούς της Ινδίας, ζάχαρη από τους συνεταιρισμούς του Εκουαδόρ.

Η διακίνηση των προϊόντων από εναλλακτικά δίκτυα προσφέρει καλύτερες τιμές από τις συνήθως εξευτελιστικές της αγοράς και βοηθά αυτά τα κινήματα να ενδυναμωθούν και να επενδύσουν σε προγράμματα επιμόρφωσης και υγείας.

Επισκεφτήκαμε τους ανθρώπους του «Σπόρου» στα Εξάρχεια, στoν «Σποροχώρο», μάθαμε από πρώτο χέρι για την ιστορία, τους προβληματισμούς και τις δραστηριότητές τους και σας τους παρουσιάζουμε…


Από τη Χαρά Παπαδοπούλου

Η αρχή έγινε από τον καφέ…

Η αρχή έγινε από τον καφέ… «Γνωρίσαμε σε μια συνάντηση του PGA (People’s Global Action) τη γερμανική ομάδα, μία από τις μεγαλύτερες της Ευρώπης, που είχε δράση στην αλληλεγγύη των Ζαπατίστας διακινώντας καφέ απευθείας από τους συνεταιρισμούς της Τσιάπας. Εκεί πήραμε την ιδέα και αποφασίσαμε να προχωρήσουμε. Δηλαδή τι κάναμε; Καλέσαμε μερικούς ανθρώπους που ξέραμε ότι ενδιαφέρονταν, κάναμε την πρώτη παραγγελία καφέ από τους Γερμανούς, οι οποίοι έκαναν εισαγωγή από την Τσιάπας, τον έκοβαν, τον έψηναν, τον συσκεύαζαν και τον διακινούσαν, και αρχίσαμε να τον μοιράζουμε χέρι με χέρι για ένα χρόνο περίπου. Ο κόσμος άρχισε να ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο, κι έτσι κάναμε ένα ανοιχτό κάλεσμα και φτιάξαμε μια ομάδα πιο συγκροτημένη, το “Σπόρο”. Η νομική του μορφή είναι προμηθευτικός συνεταιρισμός περιορισμένης ευθύνης. Είναι μια μορφή μη κερδοσκοπικής εταιρείας που δεν ανήκει στο όνομα συγκεκριμένων προσώπων και την επιλέξαμε γιατί ήταν πιο κοντά στην πραγματικότητα του “Σπόρου”».

Τα μέλη του «Σπόρου»

«Τα μέλη του “Σπόρου” προέρχονται από διάφορες πολιτικές συνιστώσες. Υπήρχε κόσμος που δραστηριοποιούνταν και παλιότερα σε ομάδες αλληλεγγύης στους Ζαπατίστας, κόσμος από τα νέα κινήματα αλλά και από άλλες αριστερές οργανώσεις. Όλοι όμως συμμετείχαν ως μεμονωμένα άτομα, όχι ως πολιτικές οργανώσεις. Από την αρχή ήταν μια ιδιαίτερα πολυσυλλεκτική κίνηση χωρίς κάποια διατυπωμένη πολιτική ιδεολογία».

Εναλλακτικό και αλληλέγγυο εμπόριο

«Όταν ξεκινήσαμε να ασχολούμαστε με τους Ζαπατίστας, είδαμε να ανοίγονται διάφορες προοπτικές μπροστά μας. Δε θέλαμε να μείνουμε μόνο στον καφέ, θέλαμε να προχωρήσουμε και σε άλλες δραστηριότητες. Από τα πρώτα ζητήματα που αρχίσαμε να ψάχνουμε ήταν το κίνημα του δίκαιου εμπορίου, του fair trade. Μέσα σ’ αυτό το κίνημα, για το οποίο ειδικά στην Ευρώπη γίνεται πολύ μεγάλη συζήτηση και υπάρχουν πολλές τάσεις, βρήκαμε διάφορες ομάδες που ήταν πολύ κοντά σ’ αυτά που σκεφτόμασταν και πολύ γρήγορα συναντηθήκαμε.

Εμείς όμως την προσπάθειά μας δεν την ονομάζουμε δίκαιο εμπόριο, την ονομάζουμε εναλλακτικό και αλληλέγγυο εμπόριο. Στο “Σπόρο” δεν υπάρχει κέρδος με την έννοια ότι κανείς δεν πληρώνεται, δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας. Αφού καλύπτουμε όλα τα λειτουργικά έξοδα του χώρου και της διακίνησης των προϊόντων, αν υπάρξει κάποιο περιθώριο κέρδους, αυτό επιστρέφεται στους παραγωγούς με τη μορφή χρηματοδότησης προγραμμάτων παιδείας και υγείας των κοινοτήτων».

Οι αποφάσεις από κοινού

Στο «Σπόρο» όλα προκύπτουν από τη συζήτηση και τον προβληματισμό, οι αποφάσεις παίρνονται από κοινού με συναίνεση, μέσα από τη Γενική Συνέλευση, χωρίς να υπάρχει κάποιου άλλου είδους ιεραρχία, επίσημη ή ανεπίσημη. Οι πρακτικές δουλειές, που είναι πολλές, μοιράζονται ισότιμα με βάρδιες και ανάλογα με το χρόνο και τη δέσμευση που προϋποθέτει η καθεμία.

Ο Σποροχώρος

«Το Μάρτη γιορτάσαμε τα δεύτερα γενέθλια του χώρου μας. Ο “Σποροχώρος” βρίσκεται στην οδό Σπύρου Τρικούπη 21 στα Εξάρχεια. Είναι ανοικτός καθημερινά και από κει μπορεί να προμηθευτεί κανείς όλα τα προϊόντα μας, εκτός από τα γνωστά (καφές, ζάχαρη, κακάο, τσάι) και μερικά καινούργια: κουλουράκια από το γυναικείο συνεταιρισμό της Φτελιάς, ζυμαρικά από κοινωνικούς συνεταιρισμούς της Ιταλίας και βιοδιασπώμενα απορρυπαντικά.

Ο “Σποροχώρος” είναι τόπος ζωντανής κοινωνικής επαφής. Ο κόσμος έρχεται, γνωριζόμαστε, κουβεντιάζουμε, ανταλλάσσουμε απόψεις. Γενικά έχει την ευτυχία ο “Σπόρος”, επειδή έχει πολλά χαρακτηριστικά, να μαζεύει πολύ και ετερόκλητο κόσμο. Είναι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για τα βιολογικά και την υγιεινή διατροφή, για τον αντικαταναλωτισμό, άλλοι που κάνουν αλληλεγγύη στους Ζαπατίστας, πολιτικές ομάδες που συγκινούνται από το δίκαιο εμπόριο, ποδηλάτες κ.ά. Είναι τρομερή η εμπειρία της επαφής με τον κόσμο, και αυτό είναι που κράτησε την ομάδα και την προχώρησε. Είναι τρομερή δύναμη.»

Το χαριστικό παζάρι

«Στο πατάρι του “Σποροχώρου” λειτουργεί ακόμη χαριστικό παζάρι. Το χαριστικό παζάρι ξεκίνησε από μια κριτική στον καταναλωτισμό. Η ιδέα ήρθε αυθόρμητα και είχε τρομερή επιτυχία. Μέχρι τώρα η λογική των χαριστικών παζαριών ήταν ότι κάποιος έδινε ρούχα για να τα πάρουν κάποιοι μετανάστες, π.χ., που μπορεί να τα είχαν ανάγκη. Το παζάρι του «Σπόρου» είναι τελείως διαφορετικό. Ο καθένας φέρνει πράγματα δικά του και βρίσκει να πάρει πράγματα τα οποία θα του ταιριάζουν. Υπάρχει μια υπερπληθώρα αγαθών γύρω μας. Ο περισσότερος κόσμος, αν αδειάσει την ντουλάπα του, θα βρει πράγματα που έχει χρόνια να φορέσει και που σίγουρα αυτά τα πράγματα θα τα χρειαστεί κάποιος άλλος».

“Καλάθι” γεμάτο εμπιστοσύνη και συν-τροφικότητα

«Συζητώντας για τα βιολογικά προϊόντα και τις οργανικές καλλιέργειες και στέλνοντας πράγματα στην επαρχία, αρχίσαμε να γινόμαστε γνωστοί και να ερχόμαστε σε επαφή με Έλληνες παραγωγούς και να αναπτύσσουμε σχέσεις εμπιστοσύνης και επικοινωνίας.

Γεννήθηκε τότε η ιδέα για τη δραστηριότητα που ονομάσαμε “καλάθι”. Το “καλάθι” είναι μια συγκέντρωση (συνέλευση) καταναλωτών, όπου ο καταναλωτής μέσω ομαδικών παραγγελιών θα προμηθεύεται απευθείας από τον παραγωγό οικολογικά αγροτικά προϊόντα. Μέχρι σήμερα έχει διακινηθεί μια ποικιλία προϊόντων από παραγωγούς, από την Κρήτη μέχρι τις Πρέσπες, ενώ η διαδικασία των παραγγελιών συνεχώς βελτιώνεται μέσα από μια λίστα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Ωστόσο είναι μια περίοδος δοκιμής για το “καλάθι”, γιατί το εγχείρημα δεν μας είναι γνωστό και προχωράμε λίγο με τη μέθοδο δοκιμής και σφάλματος. Σε καμία περίπτωση όμως ο “Σπόρος” δεν πρόκειται να γίνει ο άλλος ενδιάμεσος, μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή, εκτός από τον έμπορο. Ο κόσμος που ενδιαφέρεται να συμμετέχει πρέπει να είναι ζωντανός και να στηρίξει όλη την προσπάθεια και να αποφασίσει τι χαρακτηριστικά τελικά θα έχει.»

Πώς μπορεί να γίνει κάποιος μέλος στο “Σπόρο”

«Για να γίνει κάποιος μέλος του “Σπόρου”, θα πρέπει να αρχίσει να έρχεται στις συναντήσεις μας. Να γνωριστούμε. Η συνάντησή μας γίνεται κάθε Δευτέρα βράδυ. Είναι ανοιχτή η ομάδα. Δεν έχει προϋποθέσεις. Σίγουρα μπορεί όποιος θέλει να μπει και να αρχίσει να ασχολείται με το “Σπόρο”».

Η ανταπόκριση

«Η ανταπόκριση του κόσμου είναι μεγάλη. Είναι απίστευτο. Και σκέψου ότι στη βάση του είναι ένα πολιτικό εγχείρημα. Κάθε φορά που προκύπτει ένα καινούργιο ζήτημα πρέπει να πάρεις μια απόφαση. Τι τιμή θα βάλουμε σε ένα καινούριο προϊόν, για παράδειγμα. Εάν βάλεις μεγάλη τιμή, θα περισσεύουν περισσότερα χρήματα, θα τα δώσεις στους παραγωγούς ή θα κρατάς χαμηλότερες τιμές εδώ; Είναι μια συζήτηση όπου θα πρέπει να πάρεις μια πολιτική, κατά κάποιο τρόπο, απόφαση. Ο κόσμος όμως είναι πάρα πολύ ζεστός μαζί μας και έχουμε πολύ μεγάλη ανταπόκριση και πολύ γρήγορα. Και είναι και αυτή η νέα κουλτούρα του καταναλωτή που περνάμε. Δεν είναι εύκολο στον άλλο να έρθει στο “Σπόρο”, πρέπει να κάνει μια προσπάθεια παραπάνω. Και βλέπεις ότι ο κόσμος το κάνει. Δε θα πάει στη γωνία να πάρει τον καφέ του. ¶μα είναι στην επαρχία, θα πρέπει να καλέσει μεταφορική, να πάει να το πάρει, να το μοιράσει και σε φίλους, και βλέπεις ότι υπάρχει κόσμος που το κάνει. Είναι εντυπωσιακό το αποτέλεσμα».

Η δυναμική

«Γενικά αν δεις την πορεία, φαίνεται προς τα πού πηγαίνουν τα πράγματα και πού υπάρχει ενδιαφέρον από τον κόσμο. Όλα εξαρτώνται από την πρωτοβουλία. Στον “Σπόρο” δεν παίρνουμε πρώτα την απόφαση και μετά αναθέτουμε δουλειές. Οι προσπάθειες που προχωράνε είναι γιατί υπήρχε μια ιδέα, κάποιοι την “έτρεξαν” και σίγουρα και οι υπόλοιποι ακολούθησαν και τη στήριξαν. Οι βάσεις είναι υγιείς, ό,τι γίνεται είναι γιατί μας αρέσει αυτό που κάνουμε. Και αυτό δείχνει και κάτι άλλο, ότι ο κόσμος ενδιαφέρεται για τις πολιτικές αναζητήσεις που εφαρμόζονται συγκεκριμένα στην πράξη και ξεφεύγουν από τους κλασικούς πολιτικούς διαχωρισμούς, βλέπει κάποια προοπτική».