Ύπνος και διαταραχές του ύπνου

Περισσότεροι από δυο εκατομμύρια Έλληνες φαίνεται να ταλαιπωρούνται από διαταραχές ύπνου, ενώ στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης φαίνεται ότι περίπου ένας στους τρεις ενήλικες αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα. Το φαινόμενο επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες, τους εργαζόμενους που δουλεύουν σε βάρδιες και τους ηλικιωμένους, όπου προβλήματα ύπνου φαίνεται να έχουν περίπου οι μισοί.

Είναι προφανές ότι τα προβλήματα ύπνου αποτελούν μια παγκόσμια επιδημία. Όροι όπως αϋπνία, σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, στέρηση ύπνου, διαταραχές του αναπνευστικού συστήματος που έχουν σχέση με τον ύπνο (όπως η αποφρακτική άπνοια) έχουν ως αποτέλεσμα την απώλεια της ποιότητας του ύπνου, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε πολλά προβλήματα υγείας, όπως υπέρταση, καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικό επεισόδιο και διαβήτη.

 

Τι είναι ο ύπνος

 

Ο ύπνος είναι μια φυσιολογική, περιοδική κατάσταση ηρεμίας, κατά τη διάρκεια της οποίας σημειώνεται προσωρινή μεταβολή της συνείδησης του εξωτερικού κόσμου και επακόλουθη μείωση της μυϊκής δραστηριότητας, του μεταβολισμού και της ανταπόκρισης σε ερεθίσματα.

 

Αναπνεύστε εύκολα, για να κοιμηθείτε καλά

 

«Αναπνεύστε εύκολα, για να κοιμηθείτε καλά»: Αυτό είναι το σύνθημα της Παγκόσμιας Ημέρας Ύπνου που εορτάζεται φέτος στις 16 Μαρτίου με σκοπό να προάγει τον υγιή, ανενόχλητο ύπνο.

 

«Το χειρότερο πράγμα στον κόσμο», είχε πει ο Φ. Σκοτ ​​Φιτζέραλντ, «είναι να προσπαθείς να κοιμηθείς και να μην μπορείς». Δυστυχώς, για πολλούς συνανθρώπους μας, η έλλειψη ποιοτικού ύπνου είναι ένα πολύ πραγματικό πρόβλημα που μπορεί, όντως, να μοιάζει σαν το χειρότερο πράγμα που υπάρχει.

 

Ο ύπνος είναι μια ζωτικής σημασίας συνιστώσα της γενικής κατάστασης της υγείας. Επηρεάζει την ψυχική, σωματική και συναισθηματική υγεία τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών. Ο ύπνος είναι ένα ανθρώπινο προνόμιο που συχνά επηρεάζεται από τον σύγχρονο τρόπο ζωής, καθώς και από διαταραχές ύπνου, όπως η αποφρακτική άπνοια.

 

Που χρειάζεται ο ύπνος

 

Ο ύπνος είναι σημαντική αναζωογονητική διαδικασία, καίρια για τη σωματική και πνευματική μας υγεία και για την επιβίωση μας. Ο ύπνος είναι πολύ σημαντικός για τη μνήμη μας, για την διαδικασία της μάθησης και τη λειτουργία της σκέψης, για να έχουμε ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα και να μην είμαστε ευάλωτοι σε νοσήματα, για να ξεκουράζονται οι νευρώνες μας και να λειτουργεί βέλτιστα το νευρικό μας σύστημα, για να εκκρίνεται αυξητική ορμόνη και να αναπτυσσόμαστε σωστά, για καλύτερη κυτταρική ανάπτυξη και επιδιόρθωση, για να έχουμε καλή διάθεση και κοινωνική συμπεριφορά, για να είμαστε λειτουργικοί, για να αποβάλουμε το στρες και την ένταση, κλπ.

 

Δυστυχώς, ο χρόνος που περνάμε όλο και μειώνεται στη σύγχρονη κοινωνία και προβλήματα ύπνου αντιμετωπίζουν όχι μόνο οι ενήλικες αλλά και οι έφηβοι και τα παιδιά, με προβλήματα ανεπαρκούς ποσότητας ύπνου και δυσκολία στο να αποκοιμηθούν.

 

Αποφρακτική ’πνοια

 

Η αποφρακτική άπνοια είναι μια διαδεδομένη και συχνά μη διαγνωσμένη διαταραχή της αναπνοής που μπορεί να διαταράξει σοβαρά τον ύπνο μας και που επηρεάζει σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού. Είναι η πιο κοινή διαταραχή του ύπνου, μια παθολογική κατάσταση που εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες, σε άτομα που είναι παχύσαρκα, ή σε καπνιστές ή σε άτομα που πίνουν αρκετό αλκοόλ ή παίρνουν ηρεμιστικά/υπνωτικά χάπια.

 

Αυτό που χαρακτηρίζει αυτό το σύνδρομο είναι το συνεχόμενο ροχαλητό το οποίο διακόπτεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια διακοπής της αναπνοής. Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτό το σύνδρομο έχουν ανήσυχο ύπνο με αίσθημα πνιγμού και μη παροχής αρκετού οξυγόνου, νιώθουν συχνά κουρασμένοι κατά τη διάρκεια της ημέρας, έχουν μειωμένη συγκέντρωση και απόδοση, μειωμένη εγρήγορση, έλλειψη προσοχής, μειωμένη πνευματική διαύγεια και παραγωγικότητα και μπορεί να οδηγηθούν ακόμη και σε ατυχήματα.

 

Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία τους μπορεί να είναι πολύ σοβαρές: εάν το Σύνδρομο ’πνοιας δεν αντιμετωπιστεί ουσιαστικά τότε μπορεί να εμφανίσουν καρδιαγγειακά προβλήματα, όπως υπέρταση, αρρυθμίες, ακόμα και εμφράγματα ή εγκεφαλικά ή αιφνίδιο θάνατο.

 

Βασικό ρόλο για να ξεπεραστεί αυτή η διαταραχή παίζει η σωστή διάγνωση και η έγκαιρη αντιμετώπιση. Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχει θεραπεία για την άπνοια η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη ύφεση και καλύτερη ποιότητα ζωής. Η θεραπεία κυμαίνεται από μη επεμβατικές διαδικασίες: όπως η συνεχής θετική πίεση αέρα στους αεραγωγούς (μια μηχανή που παρέχει αέρα με μια προκαθορισμένη πίεση μέσω μιας μάσκας που τοποθετείται πάνω από τη μύτη) και οι συσκευές που έχουν σχεδιαστεί για να κρατούν το λαιμό ανοιχτό, αλλά και σε επεμβατικές διαδικασίες: όπως η χειρουργική επέμβαση για αφαίρεση περισσευούμενου ιστού από το λαιμό. Η θεραπεία μπορεί να αλλάξει τη ζωή του ατόμου, επειδή η επιτυχής διόρθωση της άπνοιας του ύπνου μπορεί να βελτιώσει δραστικά την ποιότητα του ύπνου και τη γενική υγεία.

 

Σημαντικό ρόλο στη διάγνωση του προβλήματος παίζει η μελέτη ύπνου, η οποία μπορεί να γίνει σε ένα από τα πολλά αντίστοιχα εργαστήρια που υπάρχουν στα δημόσια νοσοκομεία της χώρας.

 

Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη διάγνωση και θεραπεία των διαταραχών του ύπνου και στα αναπνευστικά προβλήματα που σχετίζονται με τον ύπνο. Ταυτόχρονα, πρέπει να περάσει το μήνυμα ότι δεν έχουμε κατανοήσει πλήρως τη διαδικασία του ύπνου, συνεπώς και τις διαταραχές του.

 

Ο ασθενής πρέπει να είναι ενήμερος ότι περισσότερα προβλήματα ύπνου μπορούν να αντιμετωπιστούν με την αλλαγή της συμπεριφοράς γύρω από τον ύπνο, με την κατάλληλη ιατρική θεραπεία ή με γνωστική συμπεριφοριστική θεραπεία. Συνεπώς, οι ασθενείς που πάσχουν από προβλήματα ύπνου, ή που υποφέρουν από υπερβολική ημερήσια υπνηλία, θα πρέπει να συμβουλεύονται γιατρό ή να πηγαίνουν σε Ιατρείο Ύπνου.

 

10 εντολές για καλό ύπνο

 

Εκτός από τα κλινικά προβλήματα, και οι κακές συνήθειες μπορούν να ελαττώσουν δραστικά την ποιότητα του ύπνου μας. Για να βελτιώσουμε τη συνολική μας ευεξία και τον ύπνο μας, δεν πρέπει να ξεχνάμε τις ακόλουθες 10 εντολές:

 

1. Καθιερώστε μια τακτική ώρα που πέφτετε για ύπνο και μια τακτική ώρα που ξυπνάτε.

2. Αν σας αρέσει ο μεσημεριανός ύπνος, φροντίστε να μην υπερβαίνει τα 45 λεπτά.

3. Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ 4 ώρες πριν τον ύπνο και μην καπνίζετε.

4. Αποφύγετε την καφεΐνη 6 ώρες πριν τον ύπνο. Αυτό περιλαμβάνει καφέ, τσάι και πολλά αναψυκτικά, καθώς και τη σοκολάτα.

5. Αποφύγετε τα βαριά, πικάντικα ή πλούσια σε πρόσληψη ζάχαρης τρόφιμα 4 ώρες πριν τον ύπνο. Προτιμήστε ένα ελαφρύ σνακ πριν πέσετε στο κρεβάτι.

6. Να ασκείστε τακτικά, αλλά όχι αμέσως πριν κοιμηθείτε.

7. Φροντίστε το κρεβάτι σας να είναι άνετο.

8. Φροντίστε το δωμάτιο σας να αερίζεται καλά και να έχει σωστή θερμοκρασία.

9. Φροντίστε να αποκλείσετε πηγές θορύβου και φωτός.

10. Να θυμάστε πως το κρεβάτι μας είναι για τον ύπνο, όχι για εργασία ή αναψυχή.

 

Και το 25% των παιδιών επηρεάζονται επίσης από διαταραχές ύπνου. Και εδώ υπάρχουν 10 σημεία που πρέπει να έχετε στο μυαλό σας:

 

1. Σιγουρευτείτε ότι το παιδί σας κοιμάται αρκετά, πέφτει για ύπνο μια κατάλληλη ώρα και ξυπνάει επίσης την ώρα που πρέπει.

2. Ένα συνεπές ωράριο ύπνου πρέπει να ακολουθείται τόσο κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, όσο και κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου.

3. Καθιερώστε με συνέπεια μια ρουτίνα ύπνου που θα περιλαμβάνει «χρόνο ησυχίας».

4. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να κοιμάται ανεξάρτητα.

5. Αποφύγετε τις έντονες πηγές φωτός κατά την κατάκλιση και κατά τη διάρκεια της νύχτας (συμπεριλαμβανομένου και του φωτός από την τηλεόραση ή από την οθόνη του υπολογιστή) και αυξήστε την πρωινή έκθεση στο φως.

6. Κρατήστε όλα τα ηλεκτρονικά, όπως τηλεοράσεις, υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα, έξω από το υπνοδωμάτιο, όταν έρθει η ώρα του ύπνου.

7. Διατηρήστε ένα κανονικό καθημερινό πρόγραμμα με σταθερά γεύματα.

8. Περιλαμβάνετε στο πρόγραμμα και ώρες που τα παιδιά σας θα μπορούν να πάρουν έναν υπνάκο, ανάλογα με την ηλικία τους.

9. Εξασφαλίστε ότι τα παιδιά ασκούνται αρκετά κατά τη διάρκεια της ημέρας και περνούν αρκετό χρόνο έξω από το σπίτι.

10. Εξαλείψτε τα τρόφιμα και τα ποτά που περιέχουν καφεΐνη.

 

’λλα προβλήματα ύπνου

 

Οι συνηθέστερες διαταραχές ύπνου είναι το σύνδρομο άπνοιας - υπόπνοιας ύπνου που προαναφέραμε, το σύνδρομο ανεπαρκούς ύπνου, η αϋπνία, η διαταραχή ύπνου λόγω εργασίας σε βάρδιες, το jetlag, η ναρκοληψία, κ.α.

 

Τι είναι η αϋπνία

 

Η αϋπνία είναι η δυσκολία του ατόμου να αποκοιμηθεί ή να μείνει κοιμισμένο, ή η κακή ποιότητα ύπνου. Όταν η διαταραχή συμβαίνει τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα για διάστημα τουλάχιστον ενός μήνα και η μη ικανοποιητική ποσότητα και/ή ποιότητα του ύπνου προκαλεί έντονη κόπωση ή επηρεάζει την καθημερινότητα του πάσχοντα, τότε λέμε ότι κάποιος πάσχει από αϋπνία.

Το πιο συχνά αναφερόμενο σύμπτωμα αϋπνίας είναι το πρόβλημα διατήρησης του ύπνου -νυχτερινές αφυπνίσεις. Η αϋπνία που χαρακτηρίζεται από δυσκολία στη διατήρηση του ύπνου λόγω νυχτερινών αφυπνίσεων, είναι εξίσου συχνή με την αϋπνία που χαρακτηρίζεται από καθυστερημένη επέλευση ύπνου.

 

Γενικές επιπτώσεις

 

Η έλλειψη ύπνου αυξάνει τις πιθανότητες αύξησης του σωματικού βάρους, καθώς και τις πιθανότητες της κατάχρησης ουσιών (ναρκωτικά, τσιγάρο, αλκοόλ), της εμφάνισης υπέρτασης και καρδιαγγειακών προβλημάτων, της εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη και της νόσου του Αλτσχάιμερ, της εμφάνισης λοιμώξεων και άλλων νόσων, ενώ συνδέεται στενά και με τις ψυχικές νόσους καθώς αυξάνει κατακόρυφα τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης.

 

Αντιμετώπιση των διαταραχών ύπνου

 

Τα Εργαστήρια Μελέτης και Αντιμετώπισης των Διαταραχών του Ύπνου που υπάρχουν σε αρκετά δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία της Ελλάδας μπορούν να παρέχουν εξειδικευμένη βοήθεια στους πάσχοντες από αϋπνία.