Τα φάρμακα επιδρούν διαφορετικά στα δύο φύλα

’ντρες και γυναίκες αντιδρούν διαφορετικά σε πολλά φάρμακα, και γι? αυτό οι γυναίκες εκδηλώνουν δυσανάλογο αριθμό ανεπιθύμητων ενεργειών, σύμφωνα με νέες μελέτες.

Τι σημαίνει, όμως, αυτό στην πράξη; Ποια είναι τα φάρμακα που επηρεάζουν περισσότερο (ή λιγότερο) τις γυναίκες; Ο κ. Μάριος Μαρσέλος, καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, έχει τις απαντήσεις.

Προσφάτως, εγκρίθηκε στις ΗΠΑ ένα υπνωτικό φάρμακο σε διαφορετική δοσολογία για τις γυναίκες…

Διαπιστώθηκε ότι η επίδραση του υπναγωγού ζολπιδέμη είναι πιο παρατεταμένη στις γυναίκες, τα δε επίπεδα στο αίμα βρέθηκαν να είναι σχεδόν διπλάσια από τα αναμενόμενα. Έτσι, το FDA ενέκρινε τη μισή δόση για τις γυναίκες απ? ό,τι για τους άντρες. Είναι η πρώτη φορά που γίνεται μία τόσο σημαντική μείωση της δοσολογίας – τουλάχιστον στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν υπάρχουν ανάλογα παραδείγματα.

Τι έχουν δείξει οι μελέτες για τις επιδράσεις των φαρμάκων στα δύο φύλα;

Φαίνεται ότι ο γυναικείος οργανισμός απορροφά ορισμένα φάρμακα με βραδύτερο ρυθμό από το έντερο, αλλά παράλληλα έχει περιορισμένη ικανότητα αδρανοποίησης και απέκκρισής τους από τους νεφρούς. Έτσι, υπάρχει το ενδεχόμενο να αυξηθούν υπέρμετρα στο αίμα. Από την άλλη πλευρά, ο ανδρικός και ο γυναικείος οργανισμός έχουν διαφορετική ευαισθησία και έτσι αποκρίνονται διαφορετικά σε κάθε είδους ουσίες. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι το αλκοόλ επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες, ενώ αντίθετα κατά τις χειρουργικές επεμβάσεις χρειάζονται μεγαλύτερες δόσεις από το ενδοφλέβιο φάρμακο προποφόλη για την επίτευξη αναισθησίας.

Γιατί γίνονται τώρα γνωστές αυτές οι διαφορές;

Μία βασική αιτία είναι η συνήθης πρακτική να δοκιμάζονται οι ιδιότητες των νέων φαρμάκων σε υγιείς εθελοντές. Αυτή η πρακτική άφηνε έως πρότινος εκτός μελετών τις γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία, επειδή θεωρητικά θα τις έθετε σε κίνδυνο εάν τύχαινε να εγκυμονούν. Επιπλέον, οι νεαρές γυναίκες αποτελούν έναν πληθυσμό με ευμετάβλητο «βιολογικό υπόστρωμα»: μία φαρμακολογική δράση ενδέχεται να ποικίλει ανάλογα με τη φάση του έμμηνου κύκλου.

Ποιες ήταν οι συνέπειες από τις ελλιπείς μελέτες;

Η προεγκριτική έλλειψη δεδομένων από γυναίκες οδήγησε σε αρκετές εκπλήξεις μετά την έγκριση ορισμένων φαρμάκων. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι οι μικρές δόσεις ασπιρίνης για την πρόληψη του εμφράγματος: ενώ στους άνδρες μειώνουν τη συχνότητα των εμφραγμάτων, στις γυναίκες δεν επηρεάζουν τα εμφράγματα, αλλά μειώνουν σημαντικά τα εγκεφαλικά. Ορισμένα φάρμακα, εξάλλου, όπως κάποια παλαιότερα αντιισταμινικά, είχαν πολύ εντονότερες παρενέργειες στις γυναίκες, οι οποίες εμφάνισαν επικίνδυνες για τη ζωή καρδιακές αρρυθμίες. Σε μία δική μας μελέτη βρέθηκε ότι το αντικαρκινικό φάρμακο δοξορουβικίνη είχε βραδύτερη απομάκρυνση από τον οργανισμό των γυναικών, μολονότι αυτό δεν συσχετίστηκε με περισσότερες παρενέργειες.

Ποια φάρμακα επηρεάζουν διαφορετικά τα δύο φύλα;

Εντονότερα αποτελέσματα στις γυναίκες έχουν τα οπιοειδή αναλγητικά, οι εκλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης σεροτονίνης (αντικαταθλιπτικά), οι βήτα-αδρενεργικοί αναστολείς (αντιαρρυθμικά και αντιυπερτασικά) και τα κλασικά αντιψυχωτικά. Επομένως, οι γυναίκες πρέπει να λαμβάνουν μικρότερες δόσεις από αυτά τα φάρμακα. Αντίθετα, είναι ανθεκτικότερες στα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και στους αναστολείς των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης (αντιυπερτασικά).

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;

Ως γενικό κανόνα και για τα δύο φύλα, θα ήταν σκόπιμο να υιοθετήσουμε την εξής αρχή: «Για κάθε φάρμακο, οφείλουμε να ξεκινάμε τη θεραπεία με τη χαμηλότερη δυνατή δραστική δοσολογία». Ευτυχώς, τα περισσότερα φάρμακα έχουν υψηλή «οροφή ασφαλείας»: δεν παρουσιάζουν σοβαρές παρενέργειες, ακόμη κι αν παρατηρηθεί απρόσμενη αύξηση των επιπέδων τους στο αίμα. Απαιτείται, όμως, πολύ μεγάλη προσοχή για όσα φάρμακα έχουν χαμηλή οροφή ασφαλείας. Στις περιπτώσεις αυτές, η χορήγηση σε γυναίκες πρέπει να γίνεται με φειδώ και σε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό.

Πιο ισχυρή δράση ασκούν στις γυναίκες

• Οπιοειδή. Είναι αναλγητικά. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η δεξτροπροποξυφαίνη, ηκωδεΐνη, η μορφίνη, η πεθιδίνη, η πενταζοκίνη, η φαιντανύλη και η ναλβουφίνη
• Εκλεκτικοί αναστολείςεπαναπρόσληψης σεροτονίνης. Είναι αντικαταθλιπτικά.Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η παροτεξίνη, η σιταλοπράμη, η φλουοξετίνη και η φλουβοξαμίνη.
• Β-αδρενεργικοί αναστολείς. Χορηγούνται για τιςκαρδιακέςαρρυθμίες και την υπέρταση. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν ητιμολόλη, η βηταξολόλη, ηλεβοβουνολόλη, ημετιπρανολόλη και η καρτεολόλη.
• Βουτυροφαινόνες.Είναι κλασικά αντιψυχωσικά. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η αλοπεριδόλη, η δροπεριδόλη, η βενπεριδόλη και η τριφθοριοπεριδόλη.

Πιο ήπια δράση ασκούν στις γυναίκες

• Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η αμιτριπτυλίνη, η δοξεπίνη, η μαπροτιλίνη, η μιανσερίνη, η νορτριπτυλίνη, η τραζοδόνη και η χλωριμιπραμίνη

• Ανταγωνιστές τωνυποδοχέων τηςαγγειοτενσίνης. Χορηγούνται για την υπέρταση.Στην κατηγορία αυτή ανήκουν ηλοσαρτάνη, η ιρβεσαρτάνη και η βαλσαρτάνη.

Αριθμοί

8 στους 10 ενήλικες παίρνουν τουλάχιστον ένα φάρμακο

1 στους 3 ενήλικες παίρνουν πέντε ή περισσότερα φάρμακα

2,4 ανά 1.000 άτομα του γενικού πληθυσμού η αναλογία των σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών, που απαιτούν μεταφορά στο νοσοκομείο

5-10% των ανεπιθύμητων ενεργειών είναι αλλεργικές αντιδράσεις

Πως να προστατευθείτε

Οι συμβουλές ισχύουν για άνδρες και γυναίκες.

• Να παίρνετε φάρμακα μόνον όταν σας τα έχει συστήσει ένας γιατρός, είτε είναι συνταγογραφούμενα είτε χορηγούνται και χωρίς ιατρική συνταγή.
• Μην παίρνετε τα φάρμακα κατά το δοκούν, αλλά ακριβώς όπως έχει πει ο γιατρός. Μην αυξάνετε από μόνοι σας τις δόσεις, ούτε να παίρνετε περισσότερες από τις συνιστώμενες δόσεις, ελπίζοντας ότι έτσι θα αποκομίσετε μεγαλύτερο ή πιο γρήγορο όφελος.
• Μην προτείνετε τα φάρμακά σας στους άλλους και μην ακούτε τις παραινέσεις για να πάρετε άλλα φάρμακα από αυτά που σας έχει συστήσει ο γιατρός.
• Όταν πηγαίνετε στον γιατρό, να τον ενημερώνετε αναλυτικά για το ιατρικό ιστορικό σας (μην ξεχνάτε τις κάθε είδους αλλεργίες) και για τυχόν φάρμακα, διατροφικά συμπληρώματα (λ.χ. βιταμίνες) ή/και βότανα που παίρνετε.
• Όταν σας χορηγεί ένα φάρμακο ο γιατρός, να τον ρωτάτε αν πρέπει να το πάρετε με γεμάτο ή άδειο στομάχι, καθώς και αν αντενδείκνυται να τρώτε κάποιο τρόφιμο (λ.χ. γκρέιπ φρουτ) όσο καιρό το παίρνετε.
• Πριν πάρετε ένα φάρμακο, να διαβάζετε προσεκτικά τις οδηγίες χρήσεως – και οπωσδήποτε τις προειδοποιήσεις, τις ανεπιθύμητες ενέργειες, τις αντενδείξεις και τη συνιστώμενη δοσολογία. Να θυμάστε ότι πολλά φάρμακα δεν μπορούν να λαμβάνονται με ασφάλεια σε συνδυασμό με άλλα ή με αλκοόλ.
• Όταν παίρνετε φάρμακα το βράδυ, να ανάβετε δυνατό φως για να μην κάνετε κανένα λάθος στη δόση ή και στο φάρμακο ακόμα. Το φωτάκι της νύχτας δεν είναι αρκετό.
• Μην βγάζετε τα φάρμακα από τις συσκευασίες τους και μην πετάτε το φύλλο οδηγιών χρήσεως από μέσα.
• Μην κρατάτε στο σπίτι τα φάρμακα που σας περισσεύουν, δεν θα χρησιμοποιήσετε λόγω ανεπιθύμητων ενεργειών ή όταν εκπνέει η ημερομηνία λήξης τους.
• Μην παίρνετε ταυτοχρόνως (λ.χ. την ίδια ώρα το πρωί) πολλά φάρμακα, εκτός κι αν ο γιατρός ρητά σας έχει πει πως πρέπει να το κάνετε.
• Μην παίρνετε ταυτοχρόνως μη συνταγογραφούμενα φάρμακα και βιταμίνες.