Πρόσφατες επιστημονικές εξελίξεις στο «μικροσκόπιο» του Φ.Κ.

27/3/2012

Επιστημονικο-πολιτικά «παιχνίδια» υψηλού κινδύνου

Ένα υψηλά παθογόνο στέλεχος της γρίπης των πτηνών H5N1, που μεταδίδεται πολύ πιο εύκολα από άνθρωπο σε άνθρωπο, δημιούργησαν στο εργαστήριο Ολλανδοί ερευνητές. Οι αρχές των ΗΠΑ όμως, μεσολάβησαν αμέσως ώστε να σταματήσουν οι έρευνες και να μη δημοσιευθούν στον επιστημονικό τύπο τα στοιχεία και τα πορίσματά τους. Ο λόγος, σύμφωνα με την αμερικανική κυβέρνηση, αφορά θέματα ασφάλειας, αφού το νέο μεταλλαγμένο στέλεχος θα μπορούσε πιθανώς να χρησιμοποιηθεί κάποια στιγμή ως βιολογικό όπλο από επίδοξους τρομοκράτες.

Επιστήμονες, επιχειρηματίες, πολιτικοί και κάθε είδους παρατρεχάμενοί τους σε αρχές ασφαλείας, οργανισμούς και δημοσιογραφικά γραφεία παίζουν με τη γρίπη, αλλά η γρίπη (και η κάθε «γρίπη») κάποιες φορές δεν παίζει. Από τη μία, πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει για ατυχήματα και για διαρροή επικίνδυνων οργανισμών από εργαστήρια στο περιβάλλον. Από την άλλη, τι ή ποιον εξυπηρετεί τελικά το να βγαίνει κάποιος κρατικός φορέας στα μέσα ενημέρωσης και να βάζει ουσιαστικά «ιδέες» εκεί όπου μπορεί και να μην υπήρχαν. Για να μην αναφερθούμε σε πλήθος άλλων παραγόντων που περιπλέκουν συνολικά την κατάσταση. Καλά τα «παιχνίδια» κάθε τύπου, αλλά κάποιες φορές θα πρέπει όλοι να αναλογίζονται τις ευθύνες τους και να ξέρουν να πατούν φρένο.

Με ένα ψέκασμα… τελειώσατε!

Την παρέμβαση εισαγγελέα «για την προστασία της δημόσιας υγείας από τη ρίψη επικίνδυνων χημικών κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων» ζήτησε ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών. Σε ανακοίνωσή του o Ι.Σ.Α. αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια του συλλαλητηρίου στις 12.02.2012 υπήρξε από την αστυνομία «πρωτοφανής επίθεση με χημικά όπλα ενάντια σε πολίτες που διαδήλωναν ειρηνικά, με αποτέλεσμα η Αθήνα να μετατραπεί σε έναν επικίνδυνο «θάλαμο αερίων», ενώ εθελοντές γιατροί του συλλόγου έδωσαν τις πρώτες βοήθειες σε δεκάδες πολίτες που είχαν υποστεί εγκαύματα και σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα από την εισπνοή των ουσιών αυτών.

Μάταιες οι εκκλήσεις του ιατροφαρμακευτικού κόσμου. Ίσα ίσα που και ευχαριστημένος θα έπρεπε να είναι, που οι δυνάμεις καταστολής στη χώρα μας δεν χρησιμοποιούν (ακόμη) πραγματικά πυρά εναντίον των διαδηλωτών, όπως σε άλλα μέρη του ταραγμένου κόσμου μας. O αρνητικός αντίκτυπος στην υγεία των πολιτών, βαρύς. Αλλά πότε ήταν πράγματι η τελευταία φορά που οι (πολιτικές) αρχές στη χώρα μας νοιάστηκαν σοβαρά για τη δημόσια υγεία; Η οποία έχει περάσει αμετάκλητα πλέον σε δεύτερη (τρίτη… ή και τέταρτη…) μοίρα και καταρρακώνεται καθημερινά βάναυσα, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.
Στις δύσκολες εποχές που διανύουμε, η αντίσταση των επιστημόνων υγείας στις προσπάθειες διάλυσης της κοινωνικής περίθαλψης και παράλληλα η επιστράτευση, εκ μέρους τους, ανθρωπιάς και αλληλεγγύης προς όφελος των συμπολιτών τους, είναι ζητούμενα, περισσότερο αναγκαία από ποτέ.

Sponsored by… Sarms

Σε «πονοκέφαλο» για τα κέντρα ελέγχου ντόπινγκ έχει εξελιχθεί η παρασκευή ουσιών με στόχο τη βελτίωση της απόδοσης των αθλητών. Την ώρα που ο γενικός γραμματέας της WADA ανακοίνωνε ότι οι επιστήμονες βρίσκονται κοντά στην εφαρμογή ενός βελτιωμένου τεστ για τον εντοπισμό της ανθρώπινης αυξητικής ορμόνης, δημοσιεύματα του αυστραλιανού Τύπου ανέφεραν ότι αρκετοί αθλητές κάνουν πλέον εκτεταμένη χρήση μιας νέας ουσίας με το όνομα «Sarms». Πρόκειται για υποκατάστατο της τεστοστερόνης, δεν ανιχνεύεται και, σύμφωνα με εκτιμήσεις, αναμένεται να χρησιμοποιηθεί κατά κόρον στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου.

Για πόσο καιρό ακόμα θα συνεχίζεται αυτό το εκφυλισμένο πανηγύρι, που θυμίζει πλέον κάτι ανάμεσα σε παγκόσμιο συνέδριο εταιρειών-σπονσόρων και διεθνή έκθεση καινοτόμων αναβολικών προϊόντων; Και, κυρίως, ποιον ενδιαφέρει πια, ποιον πείθει και τι μηνύματα περνάει; Το υπεράνθρωπο απέναντι στο ανθρώπινο, η κατάχρηση ενάντια στην υγεία, η εικόνα στον αντίποδα της ουσίας. Και το ερώτημα που γεννάται είναι: μήπως θα μπορούσε ο φαρμακευτικός κλάδος, ως ο κατεξοχήν ειδικός σε θέματα ουσιών και φαρμάκων, από όλους τους επιστήμονες υγείας, να πάρει ενεργά θέση απέναντι στο φαινόμενο του ντόπινγκ, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες για ενημέρωση των νέων αθλητών και όσων γυμνάζονται, σε σχέση με τις συνέπειες που μπορεί να έχει στον οργανισμό τους η χρήση και η κατάχρηση του κάθε φαρμάκου και της κάθε ουσίας;

Η Ελλάδα που δημιουργεί και αντιστέκεται

Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας για μικρούς μαθητές ξεκίνησε το Κέντρο Πρόληψης και Καταπολέμησης Ναρκωτικών του νομού Καβάλας στο 4ο Δημοτικό Σχολείο Χρυσούπολης, σε συνεργασία με την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Καβάλας. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενίσχυση των προστατευτικών παραγόντων και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για την πρόληψη συμμετοχής των παιδιών σε βλαπτικές για την υγεία τους συμπεριφορές. Παράλληλα ξεκινούν ομάδες για γονείς με θέμα «Επικοινωνία στην οικογένεια». Μέσα από τις συναντήσεις των ομάδων, θα προσεγγίζονται θέματα όπως οι ανάγκες των παιδιών και των γονέων, οι συγκρούσεις, η έκφραση και η διαχείριση των συναισθημάτων, η αυτοεκτίμηση κ.ά.

Να και μια νότα αισιοδοξίας μέσα στη μαυρίλα και την καταχνιά της «μνημονιακής» εποχής. ’νθρωποι που δεν το βάζουν κάτω και επιμένουν να (επί)μορφώνουν, να φροντίζουν και να νοιάζονται το συνάνθρωπό τους, όταν από κάθε μεριά προσπαθούν να τους πείσουν πως ο αγώνας τους είναι μάταιος και η εκπαίδευση (ειδικά σε θέματα σωματικής και ψυχικής υγείας) περιττή πολυτέλεια. Η πολιτεία μπορεί να τους έχει από καιρό περιφρονήσει, με τις απανωτές περικοπές στους μισθούς τους, την απαξίωση του κλάδου τους και την παράβλεψη της κοινωνικής τους προσφοράς. Αυτοί όμως που εισπράττουν το ευεργετικό τους έργο, οι συμπολίτες τους, δεν πρόκειται να τους ξεχάσουν ποτέ...

Η θανάσιμη αμαρτία του να είσαι… υγιής

Επιστημονική διαμάχη έχει ξεσπάσει στις ΗΠΑ μετά την πρόταση ψυχιάτρων να θεωρηθούν «παθολογικές» καταστάσεις που έως τώρα αντιμετωπίζονταν ως «φυσιολογικές». Σύμφωνα με τους αμερικανούς επιστήμονες, θα πρέπει στο εξής να θεωρούνται ως ψυχιατρικές διαταραχές και να χρήζουν ιατρικής παρακολούθησης (και ενδεχομένως φαρμακευτικής αντιμετώπισης), μεταξύ άλλων, η υπερβολική εσωστρέφεια και η ντροπαλότητα, η εκκεντρικότητα, και η θλίψη ή το πένθος που ακολουθεί την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου.

Θα προτείναμε επίσης να χαρακτηριστούν ως ψυχιατρικές διαταραχές και οι εξής «αποκλίνουσες» καταστάσεις και συμπεριφορές: η «υπερβολική» αυτοπεποίθηση, ο «χαζός» ενθουσιασμός και η «αδικαιολόγητη» αισιοδοξία, ο δυναμισμός και η πρωτοβουλία, ο ρομαντισμός, η τάση για ονειροπόληση και η μελαγχολία, η συμπονετική διάθεση, ο αλτρουισμός και η φιλοπονία, τα «ανήσυχα» άτομα, τα «πνεύματα αντιλογίας» και ακόμη… οι χαμηλοί βαθμοί στα μαθηματικά, η απέχθεια στα μανιτάρια, η προτίμηση στο κλαρίνο έναντι του βιολιού, η «διαστροφή» του να πατάς στο πληκτρολόγιο «delete» αντί για «backspace» κλπ. Με άλλα λόγια, σε δουλειά να βρισκόμαστε (εμείς, οι ψυχίατροι, οι φαρμακευτικές εταιρείες...)

Ο Σκούμπι Ντου είναι το πιο «υγιεινό» καρτούν!

Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε το βρετανικό υπουργείο Υγείας, ο Σκούμπι Ντου είναι το πιο «υγιεινό» πρόγραμμα κινουμένων σχεδίων για παιδιά, βάσει της συχνότητας με την οποία εμφανίζεται κάποιο είδος φυσικής δραστηριότητας των ηρώων (περπάτημα, τρέξιμο, ενασχόληση με κάποιο σπορ κλπ.). Στόχος του υπουργείου ήταν να δημιουργήσει μια λίστα με τους χαρακτήρες κόμικς, οι συνήθειες των οποίων θα μπορούσαν να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση για τα μικρά παιδιά. Η έρευνα αυτή πραγματοποιήθηκε παράλληλα με τη δημιουργία ενός τηλεοπτικού προγράμματος («LazyTown»), οι ήρωες του οποίου καταναλώνουν σαν σνακ μόνο φρούτα και λαχανικά και επιδίδονται σε διαφόρων ειδών φυσικές δραστηριότητες, ενώ οι «κακοί» της ιστορίας είναι νωθροί και ακολουθούν έναν ανθυγιεινό τρόπο ζωής.

Την ίδια στιγμή που διάφορα υπουργεία Υγείας, κάπου εδώ στα μέρη μας, δεν κάνουν τα στοιχειώδη για τους πολίτες τους, σε ένα άλλο παράλληλο σύμπαν υπάρχουν υπουργοί που, έχοντας λύσει τα βασικά στην περίθαλψη των πολιτών, ασχολούνται με «λεπτομέρειες», όπως τα πρότυπα υγιεινής ζωής στην τηλεόραση... Τέτοιες πρωτοβουλίες, στους στόχους τους τουλάχιστον, δεν μπορεί παρά να είναι θετικές. Από την άλλη, πόσο «υγιείς» μπορούν να είναι η αποστείρωση, η λογοκρισία και ο εξονυχιστικός έλεγχος ενός ψυχαγωγικού προγράμματος; Πόσο ηθικά σωστή είναι η δημιουργία μιας υποσυνείδητης κατηγοριοποίησης στο μυαλό των παιδιών, σύμφωνα με την οποία ο αδύνατος είναι ο «καλός» και ο αγύμναστος ή ο παχουλός είναι ο «κακός»; Και πόσο θεμιτός τελικά είναι ο αποκλεισμός μιας πραγματικότητας στην οποία οι ήρωες καταναλώνουν γλυκά, μπορούν αν θέλουν να τεμπελιάσουν, μπορούν να καυγαδίσουν με τους φίλους τους ή ακόμη και (θεός φυλάξοι!) να καπνίσουν;

Αγόρι ή κορίτσι; Μαντέψτε!

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξετάζει το ενδεχόμενο να απαγορέψει στα ευρωπαϊκά νοσοκομεία να ανακοινώνουν το φύλο του μωρού στους μέλλοντες γονείς, με το σκεπτικό ότι έτσι θα αντιμετωπιστεί το φαινόμενο των βασισμένων στο φύλο «επιλεκτικών εκτρώσεων» —θηλυκών εμβρύων— που παρατηρείται σε κάποιες χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Έως τώρα οι γονείς είχαν τη δυνατότητα να πληροφορούνται το φύλο του μωρού τους συνήθως κατά τη διάρκεια του διαγνωστικού υπερηχογραφήματος που γίνεται στη 12η εβδομάδα της κύησης. Η εν λόγω σύσταση όμως ενδέχεται να αφαιρέσει αυτή την αρμοδιότητα από τα δημόσια νοσοκομεία των 47 χωρών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, κάτι που έχει ήδη προκαλέσει πλήθος αντιδράσεων και αγανάκτηση σε συλλόγους γονέων και οργανώσεις πολιτών.

Ή, αλλιώς, όταν η «λογική» αντιπαλεύει την ευαισθησία… Οι επιλεκτικές εκτρώσεις εξαιτίας του φύλου, σε όποιο βαθμό μπορεί να συμβαίνουν ακόμη στην Ευρώπη, αποτελούν θλιβερά περιστατικά μεν, εξαιρετικά μεμονωμένα δε, που δεν αφορούν τη μεγάλη πλειοψηφία των ζευγαριών. Από την άλλη, η δυνατότητα ενημέρωσης για το φύλο του παιδιού, που αποτελεί προσφορά της επιστημονικής εξέλιξης, πέρα από την ιδιαίτερη συναισθηματική αξία που μπορεί να έχει για τους γονείς και για τα άλλα μέλη της οικογένειας, εξυπηρετεί καθαρά πρακτικούς σκοπούς (διαμόρφωση του δωματίου για το μωρό, αγορά ρούχων κλπ.). Παραβλέποντας το πόσο διάτρητη (και ενδεχομένως ύποπτη) θα μπορούσε να είναι μια τέτοια απόφαση της Ε.Ε. (η διάγνωση του φύλου θα μπορούσε να γίνει από ιδιωτικές κλινικές και εργαστήρια —με το αντίστοιχο αντίτιμο φυσικά— ή ακόμη και μέσα από διαγνωστικά τεστ που πωλούνται… στο ίντερνετ), μπορούμε να σταθούμε στην πρωτοβουλία καθ’ αυτή και να αναρωτηθούμε: σε ποιο βαθμό μπορεί να εμπλέκεται ένα πολιτικό όργανο στο επιστημονικό έργο που επιτελεί η ιατρική κοινότητα και παράλληλα στην οικογενειακή ζωή των πολιτών;

Έχει η ανθρωπιά ερωτικό προσανατολισμό;

Ένας νέος νόμος στη Μεγάλη Βρετανία αλλάζει το ισχύον καθεστώς στις αιμοδοσίες, επιτρέποντας πλέον στους ομοφυλόφιλους άνδρες να είναι αιμοδότες, αρκεί να μην έχουν κάποιου είδους σεξουαλική επαφή κατά το έτος που προηγείται της (κάθε) αιμοδοσίας. Ο έως τώρα νόμος απαγόρευε εφ’ όρου ζωής την αιμοδοσία στους ομοφυλόφιλους, για το φόβο της μετάδοσης σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων (στην Ελλάδα η απαγόρευση αυτή βρίσκεται σε ισχύ εδώ και τρεις δεκαετίες). Το σκεπτικό του νομοθέτη στηρίχτηκε στο γεγονός της μεγάλης προόδου που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στον ενδελεχή έλεγχο των αποθεμάτων αίματος για ιούς, όπως της ηπατίτιδας Β και του HIV και στην πίεση από μέρους οργανώσεων για την προάσπιση των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων. Αντίστοιχος «επίσημος» περιορισμός στην αιμοδοσία δεν υπάρχει για τους ετεροφυλόφιλους πολίτες της χώρας.

Δεν είναι σίγουρα η μοναδική περίπτωση στοχοποίησης του ομοφυλόφιλου πληθυσμού, είναι όμως από τις πιο κραυγαλέες και παράλογες περιπτώσεις συντήρησης και επιβολής ομοφοβικών στερεοτύπων, υπό το πρόσχημα της διαφύλαξης της… δημόσιας υγείας. Σε μια κοινωνία θεωρητικά ίσων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, καταπατείται με κρατική σφραγίδα η προσωπική αξιοπρέπεια μιας μερίδας πολιτών, από τη στιγμή που θεωρούνται ως εξ ορισμού επικίνδυνοι ή «άρρωστοι». Τι κι αν οι κρατικές καμπάνιες παπαγαλίζουν κάθε 1η Δεκεμβρίου πως «το AIDS μας αφορά όλους» ή πως «δεν υπάρχουν ομάδες υψηλού κινδύνου, αλλά υπάρχουν ερωτικές πρακτικές υψηλού κινδύνου», τι και αν τα στατιστικά στοιχεία της τελευταίας δεκαετίας δείχνουν κατακόρυφη αύξηση των κρουσμάτων λοίμωξης HIV στον ετεροφυλόφιλο πληθυσμό, τι και αν κανείς δεν μπορεί να εξακριβώσει αντικειμενικά την ερωτική ταυτότητα του κάθε αιμοδότη (άρα η «απαγόρευση» χάνει κάθε λογικό έρεισμα, κερδίζει όμως στις εντυπώσεις);

Τραγουδήστε, κάνει καλό!

Οι χορωδίες ομάδων ασθενών είναι μια νέα τάση που κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος, ως μια εναλλακτική προσέγγιση στην αντιμετώπιση διαφόρων χρόνιων ασθενειών. Σύμφωνα με ειδικούς, η ενασχόληση με το τραγούδι, αν και δεν θεραπεύει πλήρως μια πάθηση, αποτελεί δραστηριότητα που μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τα συμπτώματά της. Ασθενείς με νόσο του Πάρκινσον, με πνευμονικά προβλήματα, καρδιοπαθείς και ασθενείς με κατάθλιψη θα μπορούσαν να βοηθηθούν, καθώς το τραγούδι βελτιώνει την αναπνευστική ικανότητα, κρατά σε εγρήγορση συγκεκριμένες ομάδες μυών του σώματος, μειώνει την πίεση του αίματος, διώχνει το στρες και χαρίζει ευχαρίστηση και ψυχική ευεξία.

Επιστρέφοντας στην ουσία των πραγμάτων… στην παραδοχή ότι ένας άνθρωπος δεν είναι μόνο κύτταρα, ιστοί και όργανα αλλά είναι και το κομμάτι εκείνο που πολλοί ονομάζουν ψυχή. Που είναι αναπόσπαστα δεμένο με την κατάσταση του σώματος και έχει μ’ αυτό σχέση αλληλεξάρτησης. Είναι δεδομένο ότι τα οφέλη από την ανακάλυψη και ανάπτυξη πλήθους φαρμάκων για κάθε πάθηση είναι ανεκτίμητα. Την ίδια στιγμή όμως θα ήταν λάθος να θεωρήσει ο γιατρός ή ο ασθενής πως αυτά είναι το παν και να αγνοηθούν τα οφέλη των μη φαρμακευτικών μεθόδων θεραπείας, που μπορούν να δράσουν συμπληρωματικά, βελτιώνοντας σε πολύ μεγάλο βαθμό την ευεξία και την καθημερινή ζωή των ασθενών. Συνταγογράφηση λοιπόν τραγουδιού, χορού, μαθημάτων μουσικής ή γιόγκα; Ασφαλώς, γιατί όχι!