Πρόσφατες επιστημονικές εξελίξεις στο «μικροσκόπιο» του Φ.Κ.

• Πιθανός συσχετισμός εμβολίου με ναρκοληψία

Το ευρέως χρησιμοποιούμενο πανδημικό εμβόλιο Pandemrix δεν θα πρέπει πλέον να χορηγείται ως σκεύασμα πρώτης επιλογής σε παιδιά και νέους κάτω των 20 ετών, συνέστησε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA), εξαιτίας της πιθανής συσχέτισής του με την παρενέργεια της ναρκοληψίας. Το συγκεκριμένο εμβόλιο θα πρέπει μόνο να χορηγείται στην περίπτωση που συντρέχουν συνθήκες υψηλής επικινδυνότητας και δεν υπάρχει παράλληλα διαθεσιμότητα σε άλλα πανδημικά εμβόλια κατά του ιού H1N1. Η ναρκοληψία είναι μια σπάνια αλλά σοβαρή διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από ξαφνική και ανεξέλεγκτη τάση για ύπνο. Οι συστάσεις του EMA προέκυψαν μετά από την ανασκόπηση των δεδομένων ενός αριθμού μελετών που πραγματοποιήθηκαν σε σκανδιναβικές χώρες. Μέχρι στιγμής το εμβόλιο έχει χορηγηθεί πανευρωπαϊκά σε 30 εκατομμύρια παιδιά και νέους, ενώ τα ύποπτα κρούσματα ναρκοληψίας αφορούν 335 περιπτώσεις, κυρίως στη Φινλανδία και τη Σουηδία. Εκτενέστερες μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη για να αποσαφηνίσουν το αν τα περιστατικά οφείλονται όντως στο εμβόλιο ή σε ιδιαίτερους γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Από την εποχή του πρώτου εμβολίου κατά της ευλογιάς, στα τέλη του 18ου αιώνα, μέχρι και σήμερα, πολλά έχουν ειπωθεί για την ασφάλεια των εμβολίων, για την αναγκαιότητα και την αποτελεσματικότητά τους, καθώς και για την «ηθική» τους ορθότητα, ενώ μέχρι και… θεωρίες συνωμοσίας έχουν αναπτυχθεί κατά καιρούς για να εξηγήσουν την ύπαρξή τους. Με αφορμή την επιδημία της «νέας γρίπης» και κατόπιν των χειρισμών του Π.Ο.Υ. και των κρατικών φορέων υγείας ανά τον κόσμο, για μια κατάσταση που αποδείχτηκε εν τέλει (πολύ) λιγότερο σοβαρή απ’ όσο είχε πιστευτεί αρχικά, η σχετική φιλολογία αναζωπυρώθηκε και η αμφισβήτηση έφτασε στο αποκορύφωμά της. Σε μια εποχή που τα πάντα κρίνονται πρωτίστως σε επίπεδο εντυπώσεων, δόθηκε στην κοινή γνώμη η λαθεμένη εντύπωση ότι τα εμβόλια είναι φαρμακευτικά προϊόντα ανώφελα, αμφιλεγόμενης αποτελεσματικότητας και επικίνδυνα. Το πραγματικά επικίνδυνο όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η ισοπεδωτική και άκριτη άρνησή τους, αφού είναι αναμφισβήτητο γεγονός πως χάρη στα εμβολιαστικά προγράμματα έχουν σωθεί εκατομμύρια ζωές παγκοσμίως και έχουν εξαλειφθεί νόσοι που σε προγενέστερες εποχές αποδεκάτιζαν τους πληθυσμούς. Την ψύχραιμη φωνή της λογικής και της επιστημονικής εγκυρότητας καλούνται να αντιπροσωπεύσουν σε τέτοιες περιόδους οι επιστήμονες υγείας, γιατροί και φαρμακοποιοί. Με διαρκή επιμόρφωση σε θέματα φαρμακοεπαγρύπνησης, κριτική στάση απέναντι σε κάθε εξέλιξη και καταγραφή της κάθε ανεπιθύμητης ενέργειας, μπορούν να συμβουλεύσουν, να καθοδηγήσουν, να καθησυχάσουν και να προστατεύσουν την υγεία του κάθε πολίτη, διαφυλάττοντας παράλληλα τη δημόσια υγεία.

• «Μόνο» 80 σχολεία στην Αγγλία διαθέτουν απινιδωτές…

«Μόνο 80 από τα 30.000 σχολεία στην Αγγλία διαθέτουν καρδιακούς απινιδωτές, τη στιγμή που κάθε χρόνο 270 μαθητές χάνουν τη ζωή τους από αιφνίδια καρδιακή ανακοπή». Αυτό επισημαίνει η βρετανική μη κερδοσκοπική οργάνωση SADS, που δραστηριοποιείται με στόχο την ευαισθητοποίηση της Πολιτείας και της κοινής γνώμης σχετικά με την αναγκαιότητα της πρόληψης και της έγκαιρης αντιμετώπισης του συνδρόμου αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Η οργάνωση υποστηρίζει ότι η ύπαρξη σε κάθε σχολείο αυτών των απλών στη χρήση συσκευών θα ήταν ζωτικής σημασίας, καθώς σε έκτακτα περιστατικά θα κερδίζονταν τα πολύτιμα λεπτά χρόνου που μεσολαβούν μέχρι την άφιξη του ασθενοφόρου και τη διακομιδή του πάσχοντα σε νοσοκομείο.

Από την άλλη, με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, μόνο 80 σχολεία στην Ελλάδα διαθέτουν το σύνολο των βιβλίων και των εκπαιδευτικών συγγραμμάτων τους… θα λέγαμε, αστειευόμενοι φυσικά και με έντονο το στοιχείο της υπερβολής, που δεν αναιρεί παρ’ όλα αυτά το τεράστιο χάσμα στις προτεραιότητες που θέτει η κάθε χώρα για τους πολίτες της, ενώ παράλληλα καταδεικνύεται και ο δρόμος που θα πρέπει να ακολουθηθεί. Που στην προκειμένη περίπτωση είναι αυτός του σεβασμού της ανθρώπινης ζωής, μέσα από τη δημιουργία συνθηκών που να εξασφαλίζουν την πρόληψη και την άμεση διαχείριση των έκτακτων περιστατικών. Στα σχολεία αλλά και σε κάθε άλλο χώρο όπου περνούν μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς τους οι άνθρωποι: πανεπιστήμια, χώρους εργασίας, στρατό, μέσα συγκοινωνίας, γήπεδα κλπ. Ουτοπικό; Στην Ελλάδα του 2011, με τα ίδια τα νοσοκομεία να υπολειτουργούν, τα ταμεία να αιμορραγούν και το κράτος να επεξεργάζεται το νιοστό σχέδιο για την περαιτέρω απομύζηση των ήδη συρρικνωμένων μισθών και συντάξεων, προφανώς…

• Επικίνδυνη η ακτινοβολία των κινητών και φορητών τηλεφώνων

Τετραπλάσιος ή και πενταπλάσιος είναι ο κίνδυνος εμφάνισης αστροκυττώματος, μιας μορφής καρκίνου του εγκεφάλου, μετά από εκτεταμένη χρήση φορητών και κινητών τηλεφωνικών συσκευών αντίστοιχα, για πάνω από μια δεκαετία, σύμφωνα με νέα σουηδική μελέτη που δημοσιεύτηκε στη Διεθνή Επιθεώρηση Ογκολογίας. Παρόμοια ανακοίνωση είχε γίνει πρόσφατα και από επιτροπή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η οποία ανέφερε πως η ακτινοβολία των συσκευών αυτών είναι, πιθανώς, καρκινογόνος. Οι ειδικοί πλέον σημαίνουν συναγερμό, τονίζοντας το βαθμό στον οποίο διακυβεύεται η δημόσια υγεία, καθώς ολοένα περισσότεροι καταναλωτές, ειδικά παιδιά και έφηβοι, εμφανίζεται να έχουν σχέση εξάρτησης με τα κινητά τους τηλέφωνα. Για το λόγο αυτό συνιστούν στις κυβερνήσεις να λάβουν μέτρα προστασίας των πολιτών, ενημερώνοντάς τους για τους πιθανούς κινδύνους που ενέχει η κατάχρηση των συγκεκριμένων συσκευών και προτείνοντας ασφαλείς τρόπους χρήσης τους.

Είναι δυνατόν να αρνηθεί κανείς την τεχνολογία; Είναι δυνατόν να απορρίψει, από τη μια στιγμή στην άλλη, τεχνολογικές κατακτήσεις που κάνουν την καθημερινή ζωή ευκολότερη, που διευκολύνουν την εργασία, που συμβάλλουν (πλέον, μέσω των πολυάριθμων διαδικτυακών εφαρμογών) στην ενημέρωση και στην ψυχαγωγία μας και μας φέρνουν πιο κοντά; Η απάντηση μπορεί να είναι ένα αβίαστο «ναι», στην περίπτωση που κάποιος έχει ως στάση ζωής την πλήρη άρνηση του σύγχρονου τρόπου ζωής, ή ένα κάθετο «όχι», στην περίπτωση που κάποιος έχει εισαγάγει την τεχνολογία σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς του. Μεταξύ όμως των δύο αυτών άκρων βρίσκεται η γνωστή χρυσή τομή που έχει εφαρμογή παντού, είτε πρόκειται για τη διατροφή, είτε για την άσκηση, είτε για την εργασία, είτε για τη διασκέδαση. Ψυχραιμία λοιπόν και… μέτρο!

• Πέντε «πνευματικά-μήλα» την ημέρα για ψυχική ευεξία

Εκστρατεία για τη βελτίωση της πνευματικής ευεξίας των πολιτών αναλαμβάνει το βρετανικό υπουργείο Υγείας, με την προώθηση του μηνύματος «Πέντε "πνευματικά-μήλα” την ημέρα βελτιώνουν την ψυχική υγεία!». Η σύσταση αυτή ακολουθεί το πρότυπο της οδηγίας για κατανάλωση 5 μερίδων φρούτων-λαχανικών την ημέρα για καλύτερη φυσική υγεία και ο όρος «πνευματικά μήλα» αναφέρεται σε 5 απλές, καθημερινές δραστηριότητες που μπορούν να προσφέρουν ηρεμία, ευχαρίστηση και να διώξουν το στρες (π.χ. μια βόλτα στο πάρκο, η ανάγνωση ενός βιβλίου, το παιχνίδι με τα κατοικίδια ζώα, ένα χαλαρωτικό μπάνιο κλπ.). Οι υπεύθυνοι της πρωτοβουλίας πιστεύουν πως η ενσωμάτωση, στο καθημερινό πρόγραμμα, τέτοιων απλών συνηθειών που φτιάχνουν τη διάθεση θα μπορούσε να έχει προληπτικό ρόλο έναντι της εμφάνισης κατάθλιψης και να δράσει θεραπευτικά έναντι άλλων προβλημάτων υγείας.

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι η σωματική και η ψυχική ευεξία αποτελούν δύο στοιχεία που αλληλοσυμπληρώνονται: δεν μπορεί να νοηθεί το ένα χωρίς το άλλο, ενώ την ίδια στιγμή η βελτίωση του ενός συμβάλλει άμεσα στη βελτίωση του άλλου και αντίστροφα. Μετά από χρόνια όπου οι κυβερνήσεις ανά τον ανεπτυγμένο κόσμο (ο επιθετικός προσδιορισμός χρησιμοποιείται προκειμένου να προσπεράσουμε ανώδυνα περιττές συνειρμικές απορίες του στυλ «Τι γίνεται στην Ελλάδα;»…) έδειξαν ιδιαίτερο ζήλο στην προώθηση της σωματικής ευεξίας των πολιτών τους (εκστρατείες αντικαπνιστικές, μέτρα κατά της χοληστερόλης, προγράμματα άθλησης), το βρετανικό υπουργείο Υγείας πρωτοπορεί, στρέφοντας το ενδιαφέρον του στο άλλο κομμάτι της εξίσωσης, στην προστασία και βελτίωση δηλαδή της πνευματικής υγείας. Αποστολή ελπιδοφόρα, δύσκολη πάντως στη διαχείρισή της, καθώς υπάρχουν (ή προσφέρονται) μήλα και… «μήλα» από τα οποία μπορεί να επιλέξει ο πολίτης και απαιτείται κριτική ικανότητα στο να επιλέγονται αυτά τα οποία κάνουν πραγματικά καλό, τη στιγμή μάλιστα που υπάρχουν και λογής-λογής «φυτοφάρμακα» που μπορούν να δηλητηριάσουν τους καρπούς αυτούς (καθημερινό στρες, εργασιακή ανασφάλεια, υπερκαταναλωτισμός, κοινωνικές πιέσεις κλπ.).