Πρόωρη εκσπερμάτιση: Το Βατερλό του σύγχρονου άνδρα

Η πρόωρη εκσπερμάτιση αποτελεί σήμερα μία από τις συχνότερες σεξουαλικές δυσλειτουργίες, με μεγάλο αριθμό ανδρών να προβληματίζονται από τη δυσκολία που προκαλεί στην ερωτική τους ζωή. Ο φαρμακοποιός είναι συχνά ο πρώτος επαγγελματίας υγείας στον οποίο θα απευθυνθεί κάποιος για να τον συμβουλέψει για το τι μπορεί να κάνει για να την αντιμετωπίσει.

Η πρόωρη εκσπερμάτιση καταγράφηκε πρώτη φορά ως σεξουαλική δυσλειτουργία στα ιατρικά βιβλία μετά το 1930, στον απόηχο της φεμινιστικής επανάστασης και της διεκδίκησης της σεξουαλικής ικανοποίησης και του οργασμού από τη γυναίκα. ’λλωστε στο ζωικό βασίλειο, τα ικανότερα αρσενικά είναι αυτά που εκσπερματίζουν γρήγορα!

Η πρόωρη εκσπερμάτιση είναι το πιο συχνό σεξουαλικό πρόβλημα στους άνδρες, αφού στις μέρες μας απασχολεί το 30% του ανδρικού πληθυσμού, ανεξάρτητα κοινωνικών και οικονομικών τάξεων. Ένα σημαντικό ποσοστό ανδρών, μάλιστα, ούτε καν συνειδητοποιεί το πρόβλημα μέχρι τη στιγμή που θα εισπράξει τις διαμαρτυρίες ή και την απόρριψη κάποιας συντρόφου. Ένα άλλο ποσοστό ανδρών επιχειρεί να παρατείνει τα προκαταρκτικά παιχνίδια στο σεξ, προετοιμάζοντας τη σύντροφο και αυξάνοντας την ερωτική της διέγερση, ελπίζοντας έτσι ότι ο μικρός χρόνος παραμονής του πέους στον κόλπο θα επιτρέψει στη σύντροφο να φτάσει σε οργασμό.

Ο πρώτος ορισμός καθόριζε την πρόωρη εκσπερμάτιση σε σχέση με το χρόνο παραμονής του πέους στον κόλπο μέχρι την εκσπερμάτιση, ορίζοντας το χρόνο αυτό σε πέντε ή δέκα λεπτά. Νεότερες απόψεις θεωρούσαν φυσιολογική την εκσπερμάτιση αν η σύντροφος προλάβαινε οργασμό τουλάχιστον στις μισές σεξουαλικές επαφές.

Σήμερα ο έλεγχος της εκσπερμάτισης δεν ορίζεται σε σχέση με το χρόνο ή τον αριθμό των παλινδρομικών κινήσεων, αλλά με τη δυνατότητα του άνδρα να εκσπερματίζει όταν εκείνος το επιθυμεί. Δεν θεωρείται ουσιαστικά δυσλειτουργία όταν οι σεξουαλικές επαφές είναι πολύ αραιές ή μεσολαβούν μεγάλα διαστήματα σεξουαλικής αποχής. Μικρότερος είναι επίσης ο χρόνος στις πρώτες σεξουαλικές συναντήσεις με μια καινούργια ερωτική σύντροφο.

Διαταραχές της εκσπερμάτισης παρατηρούνται συχνά στους άνδρες με προβλήματα στύσης, σε αυτές όμως τις περιπτώσεις η εμφάνιση ή η επιδείνωση της πρόωρης εκσπερμάτισης είναι δευτεροπαθής, δηλαδή αποτέλεσμα της στυτικής δυσλειτουργίας.

Αίτια πρόωρης εκσπερμάτισης

Τα αίτια της πρόωρης εκσπερμάτισης είναι ψυχολογικά, σε ποσοστό που πλησιάζει το 100%. Τοπικά αίτια, όπως φίμωση, περιτομή ή βραχύς χαλινός, είναι δυνατόν απλά να συμμετέχουν. Είναι επίσης δυνατόν να επιδεινώνεται η πρόωρη εκσπερμάτιση από τοπικές φλεγμονές τύπου βαλανίτιδας ή βαλανοποσθίτιδας.

Η ξαφνική εμφάνιση πρόωρης εκσπερμάτισης μπορεί ακόμη να αποτελεί το πρώτο σύμπτωμα νευρολογικής νόσου ή, σπανιότερα, σακχαρώδη διαβήτη. Ουρηθρίτιδες και ουρολοιμώξεις, που παλαιότερα θεωρούνταν αίτια πρόωρης εκσπερμάτισης, στην εποχή μας πιστεύεται ότι απλώς επιδεινώνουν προϋπάρχουσα διαταραχή της εκσπερμάτισης και μόνο κατά τη διάρκεια του ουρολογικού προβλήματος.

Τα ψυχολογικά αίτια είναι δυνατόν να αφορούν δυσκολίες του άνδρα στην ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη και συνδιαλλαγή με την ερωτική σύντροφο ή είναι συνυφασμένα με την προσωπικότητά του (κακή σχέση με το χρόνο, ανάγκη γρήγορης διεκπεραίωσης, ψυχαναγκαστικά στοιχεία, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανασφάλειες κλπ.). Φαίνεται μάλιστα περίεργο, σε μια εποχή που επιβραβεύεται η ταχύτητα, να ζητούμε από τους άνδρες να τελειώνουν αργά: είναι δύσκολο για έναν άνδρα που τρώει γρήγορα, περπατάει γρήγορα, αναπτύσσει μεγάλες ταχύτητες με τη μηχανή ή το αυτοκίνητό του, να καθυστερεί στη σεξουαλική επαφή! Όταν δηλαδή η κακή σχέση με το χρόνο επιβάλλεται και επιβραβεύεται με κοινωνικά κριτήρια, είναι έντονα οξύμωρο να ζητάμε από τους άνδρες να καθυστερούν την εκσπερμάτισή τους. Για τον ίδιο δε τον άνδρα, η δοκιμασία είναι το ίδιο αρνητική και πιεστική, όσο ενοχλητική είναι η επιβαλλόμενη αναμονή σ’ ένα λαίμαργο και πεινασμένο άτομο μπροστά σ’ ένα αγαπημένο του πιάτο φαγητού, προκειμένου να προσέλθουν και οι υπόλοιποι καλεσμένοι!

Η πρόωρη εκσπερμάτιση είναι συχνή στους άνδρες με ευκαιριακές επαφές, χωρίς εμπειρία μακροχρόνιας σχέσης τα πρώτα χρόνια της σεξουαλικής ζωής. Πολλοί άνδρες μάλιστα δηλώνουν ιδιαίτερα έμπειροι στο σεξ επειδή έχουν την εμπειρία πολλών ερωτικών συντρόφων. Όμως η εμπειρία στο σεξ αποκτάται και βιώνεται μέσα από μια μακροχρόνια σχέση και όχι από την «υπερκατανάλωση» ερωτικών συντρόφων. Η μόνιμη σχέση λειτουργεί θετικά στην αυτοεκτίμηση των ανδρών. Επιτρέπει επίσης τη λειτουργία χωρίς άγχος επίδοσης και οδηγεί τους άνδρες στη λογική του «δίνω και παίρνω». Για πολλούς άνδρες οι εμπειρίες με κοινές γυναίκες επιδεινώνουν την τάση για γρήγορη εκσπερμάτιση, η οποία πολλές φορές επιβραβεύεται από τις επαγγελματίες ερωτικές συντρόφους. Σε τελική ανάλυση, την επιβεβαίωση του ανδρισμού τους θα εισπράξουν οι άνδρες από μια μακροχρόνια σχέση και μια γυναικεία αγκαλιά.

Χαρακτηριστικό επίσης στοιχείο της ψυχογένειας του προβλήματος είναι το γεγονός ότι πολλοί άνδρες με πρόωρη εκσπερμάτιση κατά τη σεξουαλική επαφή, δηλώνουν καλό έλεγχο της εκσπερμάτισης κατά τον αυνανισμό ή και το στοματικό σεξ. Η πρόωρη εκσπερμάτιση επίσης είναι δυνατόν να μεταπέσει σε δυσκολία ή και αδυναμία ενδοκολπικής εκσπερμάτισης στο ίδιο άτομο κάτω από διαφορετικές ψυχολογικές συνθήκες και προϋποθέσεις. Πολλοί άνδρες αναφέρουν πρόωρη εκσπερμάτιση στις πρώτες επαφές με κάθε νέα σύντροφο, η οποία αποκαθίσταται στη συνέχεια της σχέσης. Το στοιχείο αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως δυσκολία εξοικείωσης, η οποία βελτιώνεται ή ξεπερνιέται στην πορεία της σχέσης.

Στα ψυχολογικά επίσης αίτια εντάσσονται και τα μαθησιακά αίτια, τα οποία, εκ πρώτης όψεως, είναι τα πιο συνηθισμένα. Λόγω έλλειψης σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, οι περισσότεροι άνδρες ξεκινούν τη συντροφική σεξουαλική ζωή λειτουργώντας με τους «κανόνες» του εφηβικού αυνανισμού. Ο αυνανισμός κατά την εφηβεία, για λόγους πολιτισμικούς, είναι μια πράξη γρήγορη, βιαστική και κρυφή. Ο εγκέφαλος καταγράφει αυτό το γρήγορο τρόπο λειτουργίας, αναπαράγοντάς τον και στη μετέπειτα συντροφική σεξουαλική επαφή. Όλοι άλλωστε οι άνδρες λειτουργούν στις πρώτες τους σεξουαλικές επαφές με πρόωρη εκσπερμάτιση. Η άσκηση όμως για έλεγχο του αντανακλαστικού της εκσπερμάτισης θα πρέπει να γίνει από τις πρώτες συντροφικές ερωτικές συναντήσεις. Είναι φανερό ότι βιαστικές σεξουαλικές επαφές, π.χ. το σεξ στο αυτοκίνητο λόγω έλλειψης ιδιωτικού χώρου, οι περιστασιακές σχέσεις και οι επισκέψεις σε «κοινές» γυναίκες ευοδώνουν την πρόωρη εκσπερμάτιση.

Μια άλλη βασική έννοια στην κατανόηση του μηχανισμού της πρόωρης εκσπερμάτισης είναι η έννοια της βαθύτερης μάθησης. Παράδειγμα βαθύτερης μάθησης είναι η δυνατότητα γραφής με το ένα μόνο χέρι, αυτό με το οποίο διδαχτήκαμε τη γραφή στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Αυτή η πρώτη γνώση καταγράφεται στον εγκέφαλο ως βαθύτερη μάθηση. Αν μας ζητηθεί να μάθουμε στη δευτέρα τάξη να γράφουμε με το άλλο χέρι, αυτό αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο και απαιτεί μια νέα μαθησιακή διαδικασία. Ανάλογη μαθησιακή διαδικασία απαιτείται για έλεγχο της εκσπερμάτισης σε έναν άνδρα που έμαθε να λειτουργεί με πρόωρη εκσπερμάτιση.

Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι η σεξουαλική λειτουργία δεν είναι σε γενικές γραμμές επαναλαμβανόμενη πολλές φορές στον ίδιο χρόνο. ’λλωστε, μετά την εκσπερμάτιση ακολουθεί υποχρεωτικά χαλάρωση του πέους, η οποία ονομάζεται ανερέθιστη περίοδος. Ο χρόνος της ανερέθιστης περιόδου ποικίλλει από ένα λεπτό στην ηλικία των δεκαοκτώ ετών μέχρι δύο μήνες στην ηλικία των ογδόντα χρόνων. Η αδυναμία των ανδρών με πρόωρη εκσπερμάτιση να εισπράξουν επαρκή ηδονή, αλλά και να ικανοποιήσουν τη σύντροφο, οδηγεί στην ανάγκη συχνών επαναλήψεων. Οι άνδρες που μιλούν για «φορές» στο σεξ εμφανίζουν συνήθως κάποιου βαθμού πρόωρη εκσπερμάτιση.

Υπάρχει θεραπεία;

Η διεκδίκηση της σεξουαλικής ικανοποίησης από τις γυναίκες, η αντιστροφή των ρόλων των δύο φύλων και η επιθετικότητα των γυναικών αποτελούν χαρακτηριστικά της εποχής μας που έφεραν σε δύσκολη θέση τους άνδρες με πρόωρη εκσπερμάτιση. Η έλλειψη επίσης σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία δυσκολεύει την πρόληψη.

Από πλευράς θεραπευτικής, η αποκατάσταση οργανικών προβλημάτων (φίμωση, βραχύς χαλινός κλπ.) θα πρέπει να προηγείται χρονικά κάθε άλλης θεραπευτικής προσπάθειας.

Οι αλοιφές, τα σπρέι και τα προφυλακτικά καθυστέρησης δεν αποτελούν επιστημονικούς τρόπους αντιμετώπισης της πρόωρης εκσπερμάτισης, αν και χρησιμοποιούνται ευρέως. Λόγω του τοπικού αναισθητικού που εμπεριέχουν κινδυνεύουν να βλάψουν τη στύση ή να αναισθητοποιήσουν το γυναικείο κόλπο.

Για την επιβράδυνση της εκσπερμάτισης χρησιμοποιούνται κάποια φάρμακα της ομάδας των αντικαταθλιπτικών, που έχουν την ιδιότητα να καθυστερούν την εκσπερμάτιση (εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης — SSRI, π.χ. σιταλοπράμη — Seropram). Βέβαια η δράση τους είναι συμπτωματική και όχι θεραπευτική. Η αποτελεσματικότητά τους περιορίζεται στο 40 έως 50% των περιπτώσεων και υπό την προϋπόθεση ότι οι άνδρες τα χρησιμοποιούν όλες τις φορές που κάνουν σεξ, με την ίδια πάντα σύντροφο, με συχνότητα δύο ή τριών επαφών την εβδομάδα και για χρονικό διάστημα άνω των τριών μηνών. Η διακοπή της χρήσης του φαρμάκου συνεπάγεται συνήθως και επανεμφάνιση του προβλήματος. Όσο εντονότερη είναι η πρόωρη εκσπερμάτιση (προκολπική ή με λίγες κινήσεις) τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα βοήθειας με τα φάρμακα.

Οι ψυχολογικές θεραπείες είναι αυτές που θα δώσουν την οριστική λύση στην πρόωρη εκσπερμάτιση. Απαιτείται σημαντική πείρα για να διακρίνει κανείς ποιος άνδρας έχει ανάγκη από ατομική ψυχοθεραπεία ή ποιο ζευγάρι θα επιχειρήσει να λύσει το πρόβλημα με σεξοθεραπεία ζεύγους.

Η σεξοθεραπεία ζεύγους αποτελεί μια οριστική θεαματική θεραπεία της πρόωρης εκσπερμάτισης, με ποσοστό επιτυχίας άνω του 90%. Η μέθοδος πέρα από την ψυχολογική ενίσχυση και διαπαιδαγώγηση του ζεύγους βασίζεται σε ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων και οδηγιών κλιμακούμενης δυσκολίας, τις οποίες το ζεύγος δοκιμάζει στο σπίτι του, διαμέσου των οποίων μαθαίνει οριστικά ο άνδρας να ελέγχει την εκσπερμάτιση.

Τέλος, αν η πρόωρη εκσπερμάτιση αποτελεί τη συνέπεια προβλήματος στύσης, η αποκατάσταση της στυτικής λειτουργίας θα αποκαταστήσει και την πρόωρη εκσπερμάτιση.

Ο ρόλος του φαρμακοποιού

Ο φαρμακοποιός μπορεί να συμβάλει στη λύση του προβλήματος με πολλούς τρόπους:

• Να ενημερώσει τον ενδιαφερόμενο για τα αίτια της πρόωρης εκσπερμάτισης, ψυχολογικά και μαθησιακά, και την πιθανή συμμετοχή τοπικών παραγόντων (βραχύς χαλινός κλπ.).
• Να τονίσει την ανάγκη κλινικής και ψυχολογικής εξέτασης από ειδικό γιατρό.
• Να χορηγήσει τοπικά αναισθητικά, τονίζοντας τις μικρές πιθανότητες αποκατάστασης, για να μην εισπράξει ο ενδιαφερόμενος νέα ματαίωση.
• Να κατευθύνει τον ενδιαφερόμενο σε ειδικό, να του τονίσει την ανάγκη συμμετοχής της συντρόφου στη λύση του προβλήματος.
• Να εξηγήσει στον άνδρα ότι υπάρχει οριστική και μόνιμη λύση για την πρόωρη εκσπερμάτιση, με τη βοήθεια σεξοθεραπείας ζεύγους.
• Να τον ενημερώσει για τις περιορισμένες δυνατότητες των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων να λύσουν το πρόβλημα.
• Να τονίσει ότι τα φάρμακα για τη στύση δεν συμβάλλουν στη λύση του προβλήματος της πρόωρης εκσπερμάτισης ούτε εξασφαλίζουν τη δυνατότητα πολλαπλών επαφών σε μικρό χρονικό διάστημα.