Πώς θα οργανώσω μια υπηρεσία ελέγχου βάρους στο φαρμακείο

Η παχυσαρκία αποτελεί μια χρόνια νόσο με περίπλοκες πολιτικές, κοινωνικές, ψυχολογικές, οικονομικές και μεταβολικές αιτίες και συνέπειες. Οι πολυπαραγοντικές συνθήκες, οι εμπλεκόμενες παθολογίες, οι συννοσηρότητες, οι διαφορετικές διαιτητικές και διατροφικές ανάγκες κάθε ατόμου χρειάζονται συστηματική και συνεχή διαχείριση. Εάν αυτή συνδυαστεί με την εξαιρετική χωροχρονική προσβασιμότητα και τον υγειονομικό χαρακτήρα του φαρμακείου, μπορούν να το καταστήσουν πολύτιμο βοήθημα του ασθενή και του συστήματος υγείας.

Οι στόχοι

Μια Υπηρεσία Ελέγχου Βάρους (ΥΕΒ) στο φαρμακείο θα είχε ως αποστολή τα εξής διαδοχικά βήματα: ● αναστολή αύξησης βάρους (ασθενείς με αυξητική τάση) ● απώλεια πλεονάζοντος βάρους ● διατήρηση υπάρχοντος βάρους (φάση συντήρησης, πρόληψη) και σε εξαιρετικές περιπτώσεις: ● αύξηση βάρους (λιπόσαρκοι ασθενείς, ηλικιωμένοι, ασθενείς με χαμηλή μυϊκή μάζα).

Η παρακολούθηση

Η παχυσαρκία έχει πολλούς δείκτες παρακολούθησης, αρκετοί από τους οποίους θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο χώρο του φαρμακείου για την αξιολόγηση του ασθενή:

• Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ/ΒMI): Υπολογίζεται γνωρίζοντας το ύψος και το βάρος του ασθενή. Υπάρχουν ζυγαριές φαρμακείου που περιλαμβάνουν αναστημόμετρο και το υπολογίζουν αυτόματα. Είναι ο επίσημος διεθνής δείκτης που χρησιμοποιείται για την κατηγοριοποίηση της παχυσαρκίας.
• Περίμετρος μέσης: Χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στους άνδρες ως συμπληρωματικός δείκτης. Μετριέται εύκολα με μια μεζούρα.
• Ποσοστό λίπους (λιπομέτρηση): Καταγράφεται η αναλογία ολικού λίπους-νερού-οστών-άλιπης μάζας σώματος. Μετριέται εύκολα αλλά με σχετική ακρίβεια από ειδικές ζυγαριές/λιπομετρητές.
• Μέτρηση πτυχών δέρματος: Απαιτεί δερματοπτυχόμετρο και έχει καλή ακρίβεια, όμως προϋποθέτει εμπειρία στη χρήση.

Η αρχική καταγραφή εκκίνησης θα μας δώσει τη βάση της προσπάθειας.

Ο χώρος επικοινωνίας

Η παρέμβαση που θα γίνει προϋποθέτει ένα διακριτικό χώρο επικοινωνίας. Πέρα από τη συσκευή καταγραφής (π.χ. ζυγαριά), θα ήταν ευκταίο ο χώρος αυτός να περιλαμβάνει ένα γραφείο και εμφανές εκπαιδευτικό υλικό (φυλλάδια ενημερωτικά, διαφημιστικά κ.ά.).

Τα στάδια σχεδιασμού

Τα στάδια σχεδιασμού μιας ΥΕΒ μπορεί να είναι τα εξής:

• Ζύγιση/λιπομέτρηση/υπολογισμός ΔΜΣ (BMI) και κατηγοριοποίηση (π.χ. υπέρβαρος).
• Υπολογισμός εκτιμώμενων ημερησίων ενεργειακών απαιτήσεων (estimated energy requirements-EER). Αυτός προκύπτει από μαθηματικό τύπο και δείχνει τις βασικές θερμίδες που χρειάζεται ο ασθενής για συντήρηση στο βάρος που βρίσκεται.
• Υπολογισμός τρέχουσας πρόσληψης θερμίδων και τρέχουσων συνηθειών φαγητού.
• Υπολογισμός δυνητικής φυσικής άσκησης και εκτίμηση προκύπτουσας κατανάλωσης θερμίδων.
• Σύνθεση ολοκληρωμένου προγράμματος ΥΕΒ: Γνωρίζοντας ότι απώλεια 7500Kcal σημαίνει εν πολλοίς απώλεια 1kg, βγάζουμε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα, συνυπολογίζοντας τα δεδομένα από τα προηγούμενα 4 βήματα. Θέτουμε δε στόχους βραχυπρόθεσμους (αρνητικοποίηση ισοζυγίου), μεσοπρόθεσμους (ρυθμός απώλειας/εβδομάδα) και μακροπρόθεσμους (διατήρηση απώλειας, περιοδική επανεκτίμηση ασθενή).

Η συμπεριφορική θεραπεία

Μεγάλη σημασία πρέπει να δοθεί στη συμπεριφορική θεραπεία. Τίποτα δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο τεχνοκρατικά. Η κατανόηση των εμποδίων πριν από την υπερκέρασή τους είναι το πρώτο βήμα. Έτσι βοηθούμε τον ασθενή να καταγράφει τις συνήθειές του και να αυτοεπιβλέπεται. Με τη συνειδητοποίηση των μεγεθών, έρχεται και η εκλογίκευση της τροφής, και του προγράμματος απώλειας. Με αυτό τον τρόπο δεν επικεντρωνόμαστε μόνο στην αισθητική πλευρά αλλά στην υγεία γενικά. Θέτοντας μικρούς διαδοχικούς στόχους, επιτυγχάνουμε μία ήπια αλλά σταθερή πορεία προς μια υγιεινότερη ζωή.

Η προϊοντική υποστήριξη

Παράλληλα μπορεί να στηριχθεί η προσπάθεια και με επεμβατικούς τρόπους (π.χ. δακτύλιο), αλλά και φαρμακευτικά (π.χ. ορλιστάτη) ή με τη βοήθεια συμπληρωμάτων διατροφής.

Ειδικά στις 2 τελευταίες περιπτώσεις μπορούμε να συνεισφέρουμε στην επιλογή και στον ορθό τρόπο χρήσης των αντίστοιχων προϊόντων. Δεν είναι αμελητέα ακόμα και η ψυχολογική ενίσχυση που αυτά προσφέρουν σε μια ήδη δύσκολη προσπάθεια. Η δε οικονομική παράμετρος που ενδυνάμει προσφέρουν στο φαρμακείο μπορεί να καθορίσει και την ίδια τη διατηρησιμότητα μιας ενεργού ΥΕΒ.

Η διυγειονομική συνεργασία

Σημαντική είναι και η επικοινωνία με διαιτολόγο, είτε συνεργάζεται εξωτερικά με το φαρμακείο είτε όχι. Το φαρμακείο μπορεί να αποτελέσει έναν εξωσκελετό στήριξης της προσπάθειας αυτής, βοηθώντας είτε με την επίτευξη επιμέρους στόχων είτε ακόμα και προετοιμάζοντας τον ασθενή για κάποιο επερχόμενο ραντεβού (οργάνωση καταγραφών, ερωτήσεων κλπ.).

Η επικοινωνιακή υποστήριξη

Η κατάλληλη προβολή της ΥΕΒ (με φυλλάδια, ανακοινώσεις, social media) σε υγειονομικούς επιστήμονες και ασθενείς με επηρεαζόμενες από το βάρος παθολογίες (π.χ. υπερτασικούς, διαβητικούς κλπ.), αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την ομαλή της λειτουργία και την κατά το δυνατόν πιο εκτεταμένη μοναδική συνεισφορά της στην υγεία των ασθενών.

Πηγή: Φαρμακευτικός Κόσμος, τεύχος #168