Ο έλεγχος του στρες περνάει από το... πιάτο

Του Χάρη Δημοσθενόπουλου, Κλινικού Διαιτολόγου – Διατροφολόγου, M.Sc.

Η σκληρή πραγματικότητα της καθημερινότητας, για τους περισσότερους από εμάς συνοδεύεται από «γενναίες» δόσεις στρες. Πέρα από τα προβλήματά μας καθ' εαυτά, το στρες μπορεί να ενταθεί ή να αμβλυνθεί απ' ό,τι τρώμε, καθώς μερικά τρόφιμα έχουν την ικανότητα να το οξύνουν, ενώ άλλα δρουν αγχολυτικά. Ο κλινικός διαιτολόγος-βιολόγος Χάρης Δημοσθενόπουλος, προϊστάμενος του Διαιτολογικού Τμήματος στο «Λαϊκό» Νοσοκομείο, παρουσιάζει τα τρόφιμα «φίλους» και «εχθρούς» του στρες.

Οι «φίλοι» του στρες

• Καφεΐνη. Η υπερκατανάλωση καφεΐνης ή η πρόσληψή της σε ποσότητες υψηλότερες από αυτές τις οποίες έχει συνηθίσει ο οργανισμός, μπορεί να προκαλέσει έντονο στρες. Η καφεΐνη διεγείρει το νευρικό σύστημα, με συνέπεια σε μεγάλες ποσότητες να μπορεί να προκαλέσει ταχυπαλμία και αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Μπορεί επίσης να ερεθίσει το πεπτικό σύστημα, να επηρεάσει αρνητικά τον ύπνο και να προκαλέσει αφυδάτωση, η οποία με τη σειρά της προκαλεί εξάντληση και πονοκεφάλους.
• Αλκοόλ. Λίγες γουλιές μπορεί να προκαλέσουν χαλάρωση, αλλά η υπερκατανάλωση επιδεινώνει το στρες. Το αλκοόλ διεγείρει την παραγωγή των ίδιων ορμονών που παράγει ο οργανισμός όταν νιώθουμε στρες – και μελέτες δείχνουν ότι στρες και αλκοόλ «τρέφουν» το ένα το άλλο. Επιστήμονες λ.χ. από το Πανεπιστήμιο του Σικάγου μελέτησαν 25 υγιείς άντρες και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το αλκοόλ παρατείνει τα αισθήματα της έντασης που οφείλονται στο στρες, ενώ το στρες μειώνει τις ευχάριστες επιδράσεις του αλκοόλ και ενεργοποιεί τη λαχτάρα για περισσότερο. Όπως η καφεΐνη, έτσι και το αλκοόλ είναι διουρητικό και μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον ύπνο.
• Γλυκά. Τα τρόφιμα και ροφήματα με επεξεργασμένη (λευκή) ζάχαρη προκαλούν απότομες διακυμάνσεις στα επίπεδα σακχάρου και ινσουλίνης στο αίμα, που μπορεί να οδηγήσουν σε οξυθυμία και μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης του μυαλού σε μία δραστηριότητα. Προκαλούν επίσης απότομες διακυμάνσεις της ψυχικής διάθεσης.
• Αλμυρά. Το νάτριο (αλάτι) έλκει τα υγρά σαν μαγνήτης, γι? αυτό όταν κάποιος τρώει αλμυρά φαγητά, ο οργανισμός κάνει κατακράτηση υγρών. Τα πρόσθετα υγρά κάνουν την καρδιά να δουλεύει πιο σκληρά, αυξάνουν την αρτηριακή πίεση και οδηγούν σε πρήξιμο και οιδήματα (συνήθως των άκρων). Ό λα αυτά μπορεί να ελαττώσουν την ενεργητικότητα και να αυξήσουν το στρες.

Οι «εχθροί» του στρες

• Καρύδια. Μελέτες έχουν δείξει ότι λίγα καρύδια την ημέρα μπορούν να βοηθήσουν τον οργανισμό να διαχειρίζεται καλύτερα το στρες, με αποτέλεσμα να αυξάνεται λιγότερο η αρτηριακή πίεση και μακροπρόθεσμα να ελαττώνεται ο κίνδυνος καρδιοπάθειας. Γύρω στα 40 γραμμάρια καρύδια την ημέρα είναι υπεραρκετά.
• Βρώμη. Η βρώμη αποτελεί καλή πηγή βιταμινών Β που επηρεάζουν τα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο, καθώς και σε τρυπτοφάνη που ανακουφίζει από το άγχος. Η σεροτονίνη είναι μία χημική ουσία του εγκεφάλου που προάγει την καλή ψυχική διάθεση, ενώ η τρυπτοφάνη είναι ένα αμινοξύ το οποίο προάγει στον εγκέφαλο τη σύνθεση ουσιών που βελτιώνουν την ψυχική διάθεση και προσφέρουν χαλάρωση.
• Σολομός. Είναι πλούσιος σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα – ένα είδος ωφέλιμων λιπών, τα οποία μελέτες έχουν δείξει πως διατηρούν χαμηλά τα επίπεδα των ορμονών του στρες (της κορτιζόλης και της αδρεναλίνης) και βελτιώνουν την ψυχική διάθεση. Επιπλέον, μελέτη που δημοσιεύθηκε πριν από λίγα χρόνια στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Diabetes & Metabolism» έδειξε πως όσοι τρώνε συστηματικά ωφέλιμα λιπαρά, όπως τα ω-3, παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα άγχους όταν έρχονται αντιμέτωποι με στρεσογόνα γεγονότα. Η Αμερικανική Εταιρεία Καρδιάς (ΑΗΑ) συνιστά να τρώμε «παχιά» ψάρια (όπως ο σολομός, το σκουμπρί, ο τόνος, η σαρδέλα) τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα.
• Σπανάκι. Το σπανάκι είναι πλούσιο σε μαγνήσιο – ένα ιχνοστοιχεία που διατηρεί μία από τις ορμόνες του στρες (την κορτιζόλη) σε χαμηλά επίπεδα, συμβάλλοντας έτσι στην καταπολέμησή του. Ακόμα και η ήπια ανεπάρκεια μαγνησίου μπορεί να προκαλέσει αυξημένη ευαισθησία στους θορύβους, νευρικότητα και κατάθλιψη. Επιπλέον, σε καταστάσεις στρες, η παρατηρούμενη αιφνίδια πτώση των επιπέδων μαγνησίου μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε καρδιακή ανακοπή. Γενικά το μαγνήσιο βοηθά το νευρικό και το μυϊκό σύστημα να ηρεμεί και να ανακτά την φυσιολογική κατάστασή του έπειτα από ένα στρεσογόνο γεγονός. Ένα φλιτζάνι σπανάκι παρέχει το 40% της ποσότητας του μαγνησίου που καθημερινά χρειαζόμαστε.
• Τσάι. Μελέτες έχουν δείξει πως το μαύρο τσάι βοηθά στην αντιμετώπιση άσχημων για την ψυχική υγεία καταστάσεων. Σε μία από αυτές, που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Ψυχοφαρμακολογία», οι εθελοντές που ήπιαν μαύρο τσάι μετά από ένα στρεσογόνο συμβάν, κατόρθωσαν να ηρεμήσουν πιο γρήγορα απ? όσους ήπιαν ένα άλλο ρόφημα με καφεΐνη (σ.σ. το τσάι περιέχει διάφορες ουσίες, μεταξύ των οποίων και η καφεΐνη). Επιπλέον, μία ώρα μετά το συμβάν, όσοι είχαν πιει τσάι είχαν χαμηλότερα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα τους.
• Πορτοκάλια. Αποτελούν πλούσια πηγή βιταμίνης C, η οποία είναι απαραίτητη για να περιοριστεί η παραγωγή κορτιζόλης. Όταν ένας άνθρωπος βρίσκεται υπό παρατεταμένο στρες, τα επίπεδα της βιταμίνης C στον οργανισμό εξαντλούνται, γι? αυτό και πρέπει να αυξάνουμε την κατανάλωσή της.