Γλυκονικός σίδηρος

Γενικές πληροφορίες

Ο γλυκονικός σίδηρος [Iron (II) gluconate ή ferrous gluconate] είναι το γλυκονικό άλας του δισθενούς σιδήρου και χρησιµοποιείται ως συµπλήρωµα σιδήρου. Η χρήση του ενδείκνυται για την πρόληψη αλλά και θεραπευτική αντιµετώπιση ελλείψεων σιδήρου, σιδηροπενικής αναιµίας, αλλά και αναιµίας οφειλόµενης σε οξείες ή χρόνιες αιµορραγίες ή µολυσµατικές παρασιτικές ασθένειες, στην κύηση και στη γαλουχία.

Τρόπος χορήγησης

Επειδή ο γλυκονικός σίδηρος απορροφάται ευκολότερα σε άδειο στοµάχι, προτιµάται η λήψη του να γίνεται µία ώρα πριν ή δύο ώρες µετά το γεύµα. Σε περίπτωση ωστόσο που αυτός ο τρόπος λήψης αναστατώνει το στοµάχι, µπορεί να λαµβάνεται µαζί µε τροφή.

Όταν ο σίδηρος συνδυάζεται µε συγκεκριµένες τροφές µπορεί να χάσει αρκετή απο την αξία του. Γι το λόγο αυτό οι κάτωθι τροφές πρέπει να αποφεύγονται ή να λαµβάνονται σε µικρές ποσότητες τουλάχιστον µία ώρα πριν ή δύο ώρες µετά τη λήψη σιδήρου:

» Τυρί και γιαούρτι

» Αυγά

» Γάλα

» Σπανάκι

» Καφές ή τσάι

» Φυτικές τροφές, δηµητριακά

Οι εστέρες οξαλικού οξέος (σπανάκι), τα άλατα φυτικού οξέος (δηµητριακά), οι τανίνες (τσάι) και τα φαινυλικά άλατα (φυτικές τροφές) δηµιουργούν ιζήµατα αδιάλυτου σιδήρου µε αποτέλεσµα η απορρόφησή του να είναι µειωµένη.

» ο γλυκονικός σίδηρος δεν πρέπει να λαµβάνεται συγχρόνως µε αντιόξινα ή συµπληρώµατα ασβεστίου αλλά µε διαφορά µιας ή δύο ωρών, έτσι ώστε να λαµβάνεται το µέγιστο όφελος του κάθε σκευάσµατος.

Τα αλκαλικά διαλύµατα οδηγούν σε µειωµένη απορρόφηση σιδήρου, ενώ τα όξινα διαλύµατα οδηγούν σε αυξηµένη απορρόφηση (π.χ. βιταµίνη C, κιτρικό οξύ, φρουκτόζη).

» δεν πρέπει να λαµβάνεται µεγαλύτερη δόση απο την προτεινόµενη. Τα σκευάσµατα γλυκονικού σιδήρου σε µορφή εναιωρήµατος πρέπει να ανακινούνται καλά πριν από κάθε χρήση τους, αλλά και να λαµβάνονται συνοδευόµενα από ένα ποτήρι νερό.

Τα διαλύµατα πρέπει να διαλύονται σε ένα ποτήρι µε νερό ή χυµό και να καταπίνονται µε τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγεται η παραµονή τους στα δόντια.

» µετά τη λήψη του σκευάσµατος το άτοµο δεν πρέπει να ξαπλώσει για 30 λεπτά.

Δοσολογικές πληροφορίες

Συνήθης δόση ενηλίκων σε σιδηροπενική αναιµία.

Έναρξη: 325 mg, χορηγούµενα από το στόµα, µία φορά την ηµέρα.

Στη συνέχεια: 325 mg τρεις φορές την ηµέρα.

Συνήθης δόση ως συµπλήρωµα σε κύηση/γαλουχία

325 mg, χορηγούµενα από το στόµα, µία φορά την ηµέρα.

Η προτεινόµενη ηµερήσια δόση στοιχειακού σιδήρου είναι 30 mg στην κύηση και 15 mg στη γαλουχία.

Συνήθης δόση ως συµπλήρωµα

325 mg, χορηγούµενα από το στόµα, µία φορά την ηµέρα.

Η προτεινόµενη ηµερήσια δόση στοιχειακού σιδήρου είναι 10 mg για ενήλικες άνδρες, 15 mg για ενήλικες προ-εµµηνοπαυσιακές γυναίκες και 10 mg για µετα-εµµηνοπαυσιακές γυναίκες.

Συνήθης παιδιατρική δόση σε σιδηροπενική αναιµία

Παιδιά µικρότερα των 12 ετών:

Προφύλαξη: 1-2 mg στοιχειακού σιδήρου/kg/ηµέρα (max 15 mg) σε 1-2 διαιρούµενες δόσεις

Σιδηροπενική αναιµία ήπιας µορφής: 3 mg στοιχειακού σιδήρου/kg/ηµέρα σε 1-2 διαιρούµενες δόσεις

Σιδηροπενική αναιµία σοβαρής µορφής: 4-6 mg στοιχειακού σιδήρου/kg/ηµέρα σε 3 διαιρούµενες δόσεις.

Υπερδοσολογία

Σε περίπτωση υπερδοσολογίας, τα συµπτώµατα της δηλητηρίασης είναι: ναυτία, έµετος, πόνος στο υπογάστριο, ταχυπαλµία, πυρετός, κώµα, παραισθήσεις, θάνατος.

Σε περίπτωση υπερδοσολογίας µε σκευάσµατα σιδήρου

» πρέπει να καλείται αµέσως το κέντρο ελέγχου δηλητηριάσεων

» αν προτείνεται χορήγηση σιροπιού ιπεκακουάνας, αυτό χορηγείται χωρίς καθυστέρηση, αφού απαιτούνται 20-30 λεπτά για να φέρει αποτελέσµατα

» επειδή τα σηµάδια της δηλητηρίασης αργούν να εµφανιστούν (60 λεπτά ή περισσότερο), δεν πρέπει να υπάρχει καθυστέρηση στη µετάβαση του ασθενή στο κέντρο δηλητηριάσεων περιµένοντας τις ενδείξεις της δηλητηρίασης, καθώς αυτό µπορεί να αποβεί µοιραίο.

Αλληλεπιδράσεις φαρµάκων

Τα κάτωθι φάρµακα µπορεί να επηρεάσουν τη δράση του γλυκονικού σιδήρου:

» Σιµετιδίνη (Tagamet)

» Δεφεροξαµίνη (Desferal)

» Ετιδρονάτη (Ostopor)

» Διµερκαπρόλη ή BAL

» Πενικιλλαµίνη

» Παγκρεατίνη (Creon)

Η λίστα αυτή δεν είναι πλήρης αφού υπάρχουν βιταµίνες, φυτικά σκευάσµατα και µη συνταγογραφούµενα φάρµακα που µπορεί να επηρεάζουν επίσης τη δράση του γλυκονικού σιδήρου.

» Με αλλοπουρινόλη αυξάνεται η εναπόθεσή του στο ήπαρ σε κιρρωτικούς.

» Ο γλυκονικός σίδηρος εµποδίζει την απορρόφηση των τετρακυκλινών και µειώνει την αποτελεσµατικότητα των θυρεοειδικών ορµονών.

» Η απορρόφηση σιπροφλοξασίνης, νορφλοξασίνης, οφλοξασίνης, διφωσφονικών, καθώς και η απορρόφηση που αφορά σε µεθυλντόπα και λεβοντόπα µειώνεται µε συγχορήγηση σιδήρου.

Αντενδείξεις

» Κάθε µη σιδηροπενική αναιµία, εκτός εάν υπάρχουν ενδείξεις συνύπαρξης σιδηροπενίας

» αναιµίες µε µεγάλα αποθέµατα σιδήρου (αιµοσφαιρινοπάθειες, σιδηροβλαστικές αναιµίες, αναιµίες χρόνιων νοσηµάτων)

» ηπατική ή νεφρική νόσος

» πορφυρία

» φλεγµονώδεις παθήσεις του εντέρου

» οργανικές παθήσεις γαστρεντερικού σωλήνα – ενεργό γαστροδωδεκαδακτυλικό έλκος

» αλλεργία στη δραστική ουσία ή σε οποιοδήποτε συστατικό περιέχεται στο σκεύασµα σιδήρου

Προσοχή! Ο γλυκονικός σίδηρος µπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνος όταν χορηγηθεί σε ασθενή µε τις κάτωθι ασθένειες:

» αιµοχρωµάτωση

» αιµοσιδήρωση ή αιµοσιδηρίαση και

» αιµολυτική αναιµία

Γενικότερα, δεν πρέπει να χορηγείται για µεγάλα χρονικά διαστήµατα, ιδιαίτερα σε άτοµα µε ρυθµισµένες τιµές σιδήρου.

Ανεπιθύµητες Ενέργειες

Σοβαρής µορφής - απαιτείται άµεση βοήθεια και ιατρική παρακολούθηση:

» αλλεργικές αντιδράσεις (ερύθηµα, κνησµός, δυσκολία στην αναπνοή, οίδηµα στο στόµα, στο πρόσωπο, τα χείλη ή τη γλώσσα)

» αίµα στα κόπρανα, πυρετός, έµετος συνοδευόµενος απο οξύ στοµαχόπονο.

Λιγότερο σοβαρές - σε αυτές περιλαµβάνονται:

» δυσκοιλιότητα, διάρροια

» ναυτία, στοµαχική διαταραχή

» σκουρόχρωµα κόπρανα ή ούρα

» προσωρινός χρωµατισµός δοντιών (ο χρωµατισµός µπορεί να αποµακρυνθεί βουρτσίζοντας τα δόντια µε σόδα ή µε ιατρικό υπεροξείδιο 3%).

Στο γαστρεντερικό σύστηµα, οι ανεπιθύµητες ενέργειες είναι συνήθως δοσοεξαρτώµενες. Αυτές περιλαµβάνουν ναυτία, δυσκοιλιότητα, ανορεξία, έµετο, διάρροια και σκουρόχρωµα κόπρανα.Οι ενοχλήσεις αυτές µπορούν να µειωθούν µε µικρότερες δόσεις έναρξης και σταδιακή αύξηση της ποσότητας, µέχρι την τελική επιθυµητή δοσολογία.

Τα γλυκονικά άλατα είναι λιγότερο ερεθιστικά για το γαστρεντερικό σύστηµα από τα θειικά άλατα.

Κύηση - Γαλουχία

Γενικά τα σκευάσµατα σιδήρου θεωρούνται ασφαλή για χρήση στη διάρκεια της κύησης ή της γαλουχίας, αφού συνήθως προτείνονται ως συµπληρώµατα (ειδικά τα θειικά άλατα του σιδήρου) στις περιπτώσεις αυτές.

Πάντως υπάρχουν αντικρουόµενες απόψεις για το αν είναι όντως αναγκαία η χορήγησή τους, ειδικά σε µη αναιµικές εγκύους ασθενείς.

Η αναιµία µπορεί να γίνει επικίνδυνη σε έναν πρόωρο τοκετό και σε µικρού σωµατικού βάρους µωρά, γι’ αυτό πρέπει να διαγιγνώσκεται και να αντιµετωπίζεται όσο το δυνατόν νωρίτερα, είτε πρίν την εγκυµοσύνη είτε στο πρώτο τρίµηνο αυτής.

Ο γλυκονικός σίδηρος προτείνεται στην εγκυµοσύνη όταν τα πιθανά οφέλη υπερτερούν σε σχέση µε το πιθανό ρίσκο από τη χρήση του. Δεν υπάρχουν επαρκείς ελεγχόµενες µελέτες που να επιβεβαιώνουν την ασφάλειά του στις έγκυες γυναίκες. Δεν έχει αναφερθεί περίπτωση τερατογένεσης σε σχετική µελέτη σε εγκύους γυναίκες.

Ο γλυκονικός σίδηρος εκκρίνεται στο µητρικό γάλα. Ορισµένες αναφορές σηµειώνουν ότι η πρόσληψη σιδήρου κατά τη διάρκεια της γαλουχίας δεν επηρεάζει σηµαντικά την ολική περιεκτικότητα του σιδήρου στο ανθρώπινο γάλα. Η χορήγηση γλυκονικού σιδήρου στη διάρκεια της γαλουχίας θεωρείται γενικότερα ασφαλής απο τους περισσότερους κλινικούς.

(Unita Operativa di Ematologia, Universita degli Studi di Firenze.)

Σηµείωση: Πολλά σκευάσµατα που περιέχουν δισθενή ή τρισθενή σίδηρο είναι διαθέσιµα για την αντιµετώπιση της αναιµίας κατά τη διάρκεια ή αµέσως µετά την εγκυµοσύνη. Μελέτη έδειξε ότι τα σκευάσµατα δισθενούς σιδήρου απορροφώνται ευκολότερα απο εκείνα του τρισθενούς σιδήρου. Έτσι ο γλυκονικός σίδηρος χορηγούµενος από το στόµα σε υγρή µορφή, αποδεικνύεται περισσότερο αποτελεσµατικός και καλύτερα ανεκτός σε σύγκριση µε άλλες µορφές - στερεές ή υγρές – οι οποίες περιέχουν στοιχειακό σίδηρο. PMID: 9005381 [PubMed-indexed for MEDLINE].

Συνθήκες φύλαξης

Φυλάσσεται σε θερµοκρασία δωµατίου (15 - 30 βαθµούς Κελσίου). Πρέπει να προστατεύεται από τη θερµότητα και την υγρασία. Δεν πρέπει να ψύχεται.

Εµπορικά σκευάσµατα