Διάρροια των ταξιδιωτών: Όταν η «ανεμελιά» γίνεται… «εφιάλτης»

Η διάρροια των ταξιδιωτών είναι η πιο συχνή νόσος που προσβάλει ταξιδιώτες. Το 25-50% από τα 50 εκατομμύρια ταξιδιώτες που επισκέπτονται αναπτυσσόμενες και τροπικές χώρες κάθε χρόνο προσβάλλονται από διάρροια κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους.

Πόσο σοβαρή είναι η διάρροια των ταξιδιωτών;

Στις περισσότερες περιπτώσεις η διάρροια των ταξιδιωτών αποτελεί μία ήπια και αυτοπεριοριζόμενη νόσο. Το 25% περίπου των ταξιδιωτών με διάρροια αναγκάζονται να τροποποιήσουν σημαντικά τις δραστηριότητες τους.

Ποιά είναι τα συμπτώματα της διάρροιας των ταξιδιωτών;

Η διάρροια των ταξιδιωτών συνήθως έχει οξεία έναρξη και εκδηλώνεται με 4-5 υδαρείς κενώσεις την ημέρα. Μικρό ποσοστό ασθενών εμφανίζει περισσότερες κενώσεις (μέχρι 20 την ημέρα). Αίμα ή αιματηρή βλέννη στα κόπρανα αναφέρεται σπάνια. ’λλα συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο, κοιλιακό άλγος, πυρετό και αδυναμία. Οι περισσότερες περιπτώσεις εκδηλώνονται μέσα στις δύο πρώτες εβδομάδες του ταξιδιού, είναι ήπιες και διαρκούν 3-4 μέρες.

Πού οφείλεται η διάρροια των ταξιδιωτών;

Τα βακτηριακά εντεροπαθογόνα (π.χ. εντεροτοξινογόνος Escherichia coli, σαλμονέλλα, σιγκέλλα) προκαλούν το 80% των περιστατικών, ενώ τα παράσιτα (π.χ. Gardia lamblia) αποτελούν το συχνότερο αίτιο εμφάνισης διάρροιας μετά την επιστροφή από ταξίδι. Οι ιοί (π.χ. ροταιοί, αδενοιοί) μπορούν επίσης να προκαλέσουν διάρροια των ταξιδιωτών. Σε μικρό ποσοστό η εμφάνιση διάρροιας σε ταξιδιώτες μπορεί να οφείλεται σε μη λοιμώδη αίτια όπως άγχος σχετιζόμενο με το ταξίδι, jet-lag, ή αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες (π.χ. αυξημένη κατανάλωση λιπαρών, μπαχαρικών ή αλκοολούχων ποτών).

Υπάρχει εμβόλιο για την πρόληψη της διάρροιας των ταξιδιωτών;

Όχι, δεν υπάρχει.

Ποιά είναι τα μέτρα πρόληψης για τη διάρροια των ταξιδιωτών;

Τα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνουν:

• τα γενικά προληπτικά μέτρα κατά την κατανάλωση τροφίμων και ποτών*

• χημειοπροφύλαξη με αντιβιοτικά ή αντιδιαρροϊκά φάρμακα, η οποία συνιστάται σε ταξιδιώτες με ιδιαίτερες ανάγκες (π.χ. ταξιδιώτες με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, διαβητικοί, ανοσοκατεσταλμένοι, ηλικιωμένοι).

Ποιά είναι η θεραπεία της διάρροιας των ταξιδιωτών;

Η διάρροια των ταξιδιωτών συνήθως διαρκεί 3-4 ημέρες και αυτοπεριορίζεται χωρίς ειδική θεραπεία.

• Συνιστάται η λήψη υγρών από το στόμα για την αντικατάσταση των υγρών και ηλεκτρολυτών που χάνονται. Τα από του στόματος διαλύματα ενυδάτωσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε περιπτώσεις διάρροιας που συνοδεύονται από έμετο. Αν δεν είναι διαθέσιμη κάποια εμπορική μορφή από του στόματος διαλυμάτων ενυδάτωσης, οι ταξιδιώτες μπορούν να παρασκευάσουν διάλυμα αναμειγνύοντας έξι κουταλάκια του γλυκού ζάχαρη και ένα κουταλάκι του γλυκού αλάτι σε ένα λίτρο νερού.

• Επιτρέπεται η ελεύθερη σίτιση του ασθενή αποφεύγοντας τα γαλακτοκομικά προϊόντα και ερεθιστικούς παράγοντες για το πεπτικό σύστημα, όπως το αλκοόλ, ο καφές, το δυνατό τσάι, τα καρυκεύματα ή τα λιπαρά φαγητά.
• Εμπειρική χορήγηση αντιβιοτικής θεραπείας γίνεται πάντα σύμφωνα με τις συστάσεις του οικογενειακού ιατρού, με αντιβιοτικά που έχει προμηθευτεί ο ταξιδιώτης πριν την αναχώρηση. Τα αντιβιοτικά επιτυγχάνουν τη μείωση της διάρκειας των συμπτωμάτων από 3-4 ημέρες σε μία.
• Τα αντιδιαρροϊκά φάρμακα (π.χ. λοπεραμίδη, διφαινοξυλάτη) χρησιμοποιούνται συχνά. Η χρήση τους πρέπει να διακόπτεται αν τα συμπτώματα επιμένουν για διάστημα μεγαλύτερο των 48 ωρών. Το υποσαλικυλικό βισμούθιο μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σαν θεραπευτικό μέσο κατά της διάρροιας των ταξιδιωτών.
  

*Ως προς τις τροφές

• Γενική συμβουλή: «Βράσε το, μαγείρεψε το, ξεφλούδισε το ή ξέχνα το»
• Ασφαλές προς βρώση είναι οτιδήποτε ζεστό, αποξηραμένο ή ξεφλουδισμένο
• Αποφυγή κρύων, ωμών ή μισοψημένων, μη παστεριωμένων τροφών

Οι ταξιδιώτες θα πρέπει:

• Να γευματίζουν σε μέρη (εστιατόρια, ξενοδοχεία κ.λ.π.) που είναι γνωστό ότι σερβίρουν φαγητό σε ξένους ή που τους έχουν συστήσει άλλοι ταξιδιώτες ως ασφαλή. Πιο ασφαλή θεωρούνται τα γεύματα που παρασκευάζει κανείς από μόνος του. Το φαγητό των πολυτελών ξενοδοχείων δεν είναι απαραίτητα ασφαλές.
• Να επιλέγουν με προσοχή τις τροφές και τα ποτά που καταναλώνουν όταν βρίσκονται σε μια ξένη χώρα. Κάθε είδος τροφής και ειδικότερα ωμής πρέπει να θεωρείται δυνητικά μολυσμένο.
• Να τρώνε φαγητά που είναι καλά μαγειρεμένα και ακόμη ζεστά όταν σερβίρονται. Τα πιάτα που περιέχουν κρέας ή ψάρι θα πρέπει να καταναλώνονται μόνο εάν ο ταξιδιώτης γνωρίζει ότι είναι φρεσκομαγειρεμένα και του σερβίρονται αχνιστά, ζεστά (και όχι ξαναζεσταμένα).
• Να προτιμούν τα φρούτα, τους καρπούς και τα λαχανικά που έχουν παχύ περίβλημα, φλούδα ή κέλυφος τα οποία και θα πρέπει να πλένουν ή να ξεφλουδίζουν οι ίδιοι πριν τα καταναλώσουν.
• Να προτιμούν κονσερβοποιημένες τροφές.
• Να καταναλώνουν αρτοσκευάσματα που έχουν ψηθεί σε φούρνο, όπως ψωμί, μπισκότα, κράκερ, τορτίγιας κ.α.
• Να πλένουν πάντα τα χέρια τους πριν από κάθε γεύμα και έπειτα από επίσκεψη στην τουαλέτα.

Οι ταξιδιώτες δεν πρέπει:

• Να καταναλώνουν τροφές και ποτά από πλανόδιους πωλητές. Είναι δύσκολο να διατηρηθούν καθαρές οι τροφές στο δρόμο, και πολλοί ταξιδιώτες προσβάλλονται από ασθένειες που οφείλονται σε φαγητό που έχει αγοραστεί από πλανόδιους πωλητές.
• Να καταναλώνουν μαγειρεμένες τροφές που βρίσκονται για αρκετές ώρες σε θερμοκρασία περιβάλλοντος (π.χ. μπουφέ). Οι τροφές αυτές μπορεί να αποτελέσουν γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη βακτηρίων και θα πρέπει να αναθερμαίνονται προτού σερβιριστούν ή να διατηρούνται στην κατάλληλη θερμοκρασία. Το σερβίρισμα από μπουφέ στο οποίο δε χρησιμοποιούνται προστατευτικά καλύμματα για τα φαγητά θα πρέπει να αποφεύγεται.
• Να τρώνε ανεπαρκώς μαγειρεμένα λαχανικά και σαλάτες. Μερικοί οργανισμοί που βρίσκονται στο χώμα και στο νερό δεν εξουδετερώνονται με τις συνήθεις μεθόδους πλυσίματος.
• Να καταναλώνουν ωμά ή ανεπαρκώς μαγειρευμένα αυγά, πουλερικά, κρέατα, θαλασσινά και λαχανικά. Τα ωμά αυγά είναι πιθανό να μην αναγνωρίζονται σε ορισμένες τροφές όπως οι σάλτσες για φαγητά ή σαλάτες (Caesar, κ.λ.π.), το τιραμισού, το σπιτικό παγωτό, η σπιτική μαγιονέζα, ή η ζύμη. Τα πουλερικά και το κρέας θα πρέπει να είναι καλά μαγειρεμένα και να μην εμφανίζουν ροζ χρώμα στο εσωτερικό τους. Το κρέας, το ψάρι και τα οστρακοειδή που είναι ανεπαρκώς μαγειρευμένα ή ωμά μπορεί να περιέχουν διάφορα παθογόνα μικρόβια που προσβάλλουν τη γαστρεντερική οδό.
• Να καταναλώνουν φρέσκες σάλτσες.
• Να καταναλώνουν μεγάλα σαρκοφάγα ψάρια, ειδικότερα από περιοχές με ύφαλους. Πολλά περιέχουν επικίνδυνες τοξίνες.
• Να καταναλώνουν φρέσκο γάλα χωρίς να το έχουν βράσει.
• Να καταναλώνουν μη παστεριωμένο γάλα ή άλλα μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα όπως το τυρί και το γιαούρτι. Τα παγωτά και άλλα παγωμένα παρασκευάσματα που μπορεί να έχουν κατασκευαστεί ή αποθηκευτεί σε μολυσμένα δοχεία, θα πρέπει να αποφεύγονται.
• Να καταναλώνουν επιδόρπια που περιέχουν κρέμα και συνοδευτικές σάλτσες που μπορεί να μην έχουν καταψυχθεί επαρκώς.

Ως προς τα ποτά

Γενικά ασφαλή είναι:

• Το εμφιαλωμένο, σφραγισμένο νερό
• Τα ανθρακούχα ποτά
• Τα ζεστά ροφήματα από βρασμένο νερό

Στις ανεπτυγμένες χώρες το νερό της βρύσης είναι καθαρό και πόσιμο και οι βλάβες στο σύστημα ύδρευσης είναι σπάνιο φαινόμενο. Στις αναπτυσσόμενες, όμως, χώρες δεν υπάρχουν πάντα οι πηγές που απαιτούνται για τη διασφάλιση παροχής καθαρού νερού και συνεπώς το νερό της βρύσης δεν είναι ασφαλές προς πόση. Ακόμα κι αν οι ντόπιοι καταναλώνουν το νερό της βρύσης, οι ταξιδιώτες δεν πρέπει να κάνουν το ίδιο εφόσον η κάτοικοι των περιοχών έχουν αναπτύξει ανοσία στους μικροοργανισμούς που πιθανόν ανευρίσκονται στο νερό ενώ οι ταξιδιώτες δεν είναι άνοσοι και άρα κινδυνεύουν να μολυνθούν.

Οι ταξιδιώτες θα πρέπει:

• Να χρησιμοποιούν σφραγισμένο και εμφιαλωμένο νερό ή χημικώς επεξεργασμένο, φιλτραρισμένο ή βρασμένο νερό για πόση και για το βούρτσισμα των δοντιών.
• Σε περιοχές όπου δεν υπάρχει διαθέσιμο χλωριωμένο πόσιμο νερό ή οι συνθήκες υγιεινής είναι ανεπαρκείς, να προτιμούν την κατανάλωση ποτών όπως:

» τσάι και καφέ που έχουν ετοιμαστεί με βρασμένο νερό.

» εμφιαλωμένα ή σε μεταλλικά δοχεία ανθρακούχα ποτά, συμπεριλαμβανομένου του ανθρακούχου εμφιαλωμένου νερού και των αναψυκτικών

» μπύρα και κρασί. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι το αλκοόλ που προστίθεται στα αναψυκτικά δεν τα καθιστά ασφαλή, ειδικά όταν σερβίρονται σε ποτήρια και δεν καταναλώνονται κατευθείαν από το κουτί ή το μπουκάλι.

• Να καταναλώνουν ποτά κατευθείαν από το κουτί ή το μπουκάλι παρά από δοχείο αμφιβόλου καθαριότητας.
• Να καθαρίζουν μόνοι τους το νερό εάν είναι εφικτό. Θα πρέπει να αποφασίσουν ποια μέθοδο θα χρησιμοποιήσουν έτσι ώστε να προμηθευτούν τον κατάλληλο εξοπλισμό.
• Να φροντίζουν να προμηθεύονται εμφιαλωμένο νερό όταν είναι στην ύπαιθρο ή σε κάποια εκδρομή.
• Να ζητούν ποτά χωρίς πάγο εκτός και αν ο πάγος προέρχεται από εμφιαλωμένο ή βρασμένο νερό.
• Να γνωρίζουν ότι ο θηλασμός είναι η ασφαλέστερη πηγή τροφής για τα βρέφη. Αν χρησιμοποιείται όμως μπιμπερό θα πρέπει το γάλα να παρασκευάζεται με βρασμένο νερό και μέσα σε αποστειρωμένα δοχεία.

Οι ταξιδιώτες δεν πρέπει:

• Να καταναλώνουν το νερό της βρύσης.
• Να πλένουν τα δόντια τους με νερό της βρύσης.
• Να χρησιμοποιούν πάγο εκτός και αν προέρχεται από βρασμένο, εμφιαλωμένο ή κατάλληλα επεξεργασμένο νερό. Η ψύξη δεν εξουδετερώνει όλους τους μικροοργανισμούς.
• Να καταναλώνουν νερό από ύποπτες πηγές. Μην ξεχνάτε ότι ακόμα και σε πολυτελή ξενοδοχεία σε χώρες με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, είναι δυνατόν το νερό της βρύσης ή τα παγάκια που παρασκευάζονται από αυτόματες μηχανές να είναι μολυσμένα.
• Να καταναλώνουν γρανίτες ή παγωμένα ποτά τα οποία είναι πιθανόν να έχουν ετοιμαστεί με μολυσμένο νερό.
• Να θεωρούν ότι το νερό είναι ασφαλές επειδή είναι χλωριωμένο. Η χλωρίωση δεν εξουδετερώνει όλους τους μικροοργανισμούς που προσβάλουν στον άνθρωπο.
• Να πίνουν από βρεγμένα δοχεία ή μπουκάλια καθώς το νερό που βρίσκεται στην επιφάνεια τους μπορεί να είναι μολυσμένο. Θα πρέπει να στεγνώνουν τα δοχεία και τα μπουκάλια πριν τα ανοίξουν και να καθαρίζουν τα σημεία που θα έρθουν σε επαφή με το στόμα.
• Να καταναλώνουν χυμούς φρούτων εκτός κι αν προέρχονται κατευθείαν από σφραγισμένο δοχείο. Αν όχι, είναι πολύ πιθανό να έχουν διαλυθεί με νερό της βρύσης.