Διαβητικό Πόδι - Ακρωτηριασμοί

Γράφει ο Δρ. Χρήστος Μανές,

Παθολόγος με εξειδίκευση στον Σακχαρώδη Διαβήτη και στις παθήσεις Διαβητικού Ποδιού,

Πρόεδρος της Εταιρείας Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού (ΕΜΕΔΙΠ)

Η παγκόσμια κοινότητα φοβάται την πανδημία του σακχαρώδη διαβήτη. Υπάρχει φόβος διότι είναι χρόνια κατάσταση, δε θεραπεύεται. Αντιμετωπίζεται όμως με την κατάλληλη για κάθε άτομο φαρμακευτική αγωγή. Νέες ινσουλίνες, με μικρό κίνδυνο υπογλυκαιμίας, νέα αντιδιαβητικά δισκία επίσης με μικρό κίνδυνο υπογλυκαιμίας κ.λπ. αποτελούν τα νεότερα δεδομένα στην προσπάθεια για καλύτερη ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη.

Οι χρόνιες επιπλοκές του διαβήτη αποτελούν το μεγάλο πρόβλημα. Η σημαντικότερη αιτία για να ενταχθεί κάποιος στην αιμοκάθαρση (τεχνητός νεφρός) είναι ο διαβήτης. Ανάλογη είναι και η κατάσταση όσον αφορά τον διαβήτη και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Αυτό όμως που φοβίζει περισσότερο το διαβητικό πληθυσμό είναι οι ακρωτηριασμοί στα κάτω άκρα.

Γιατί; Η απάντηση είναι απλή, παγκόσμια το μεγαλύτερο ποσοστό των ακρωτηριασμών (από οποιαδήποτε αιτία π.χ. τραυματισμοί κ.λπ.) γίνεται σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Υπολογίζεται ότι το 70% των ακρωτηριασμών συμβαίνει σε διαβητικό πληθυσμό. Γνωρίζουμε τα στοιχεία αυτά από ανακοινώσεις της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, του τμήματος που ασχολείται με τον διαβήτη και τα προβλήματά του (Διεθνής Ομοσπονδία για τον Διαβήτη).

Αναφέρονται νούμερα που οδηγούν σε σκέψεις τον αναγνώστη. Γιατί; Διότι υπάρχει ο φόβος διάχυτος ότι εφόσον διαπιστωθεί διαβήτης σε κάποιο άτομο ο κίνδυνος να συμβούν χρόνιες επιπλοκές ιδίως ακρωτηριασμοί είναι πολύ μεγάλος. Ίσως έχουν δίκιο όσοι σκέπτονται έτσι. Ίσως όμως και όχι. Όλοι οι διεθνείς επιστημονικοί φορείς που αναφέρουν τα στοιχεία αυτά, αναφέρουν και τους τρόπους που μπορεί να προληφθεί. Για να δούμε τους τρόπους πρόληψης αρκεί να προσέξουμε λίγο μερικά σημεία που περιγράφονται στις απλές διαπιστώσεις των επιστημονικών φορέων.

1) Στην πλειονότητα των ακρωτηριασμών προηγείται έλκος (πληγή) στα κάτω άκρα. Αυτό συμβαίνει σε 85% των ακρωτηριασμών. Συμπέρασμα: Αν δούμε την εμφάνιση κάποιας μικρής πληγής στα πόδια (πέλμα κ.λπ.) ή αλλαγή χρώματος των δακτύλων π.χ. σκούρο μπλε ή προς το μαύρο (υπόνοια για απόφραξη αγγείων δηλαδή γάγγραινα) απευθυνόμαστε στο γιατρό μας αμέσως.

Οδηγία: Αυτονόητο είναι ότι πρέπει να εξετάζουμε τα πόδια μας κάθε βράδυ και να βλέπουμε ιδίως τα πέλματα για να έχουμε τη δυνατότητα αυτή, δηλαδή έγκαιρη αντιμετώπιση.

2) Για να δημιουργηθεί η πληγή αυτή χρειάζεται κάποιος μικρός τραυματισμός. Μερικά άτομα με σακχαρώδη διαβήτη δεν έχουν την αίσθηση του πόνου, άρα δεν μπορούν να έχουν την αντίληψη του τραυματισμού.

Οδηγία: Φροντίζουμε να μην τραυματιστούν τα πόδια μας, ιδίως αν έχουμε σακχαρώδη διαβήτη πολλά χρόνια. Πώς; Δεν περπατάμε ποτέ χωρίς υποδήματα (ακόμα και στη θάλασσα). Ελέγχουμε τα παπούτσια κάθε βράδυ (εκτός από τα πόδια) για τυχόν ατέλειες π.χ. ραφές που εξέχουν, μικρά καρφάκια ή άλλα αντικείμενα στο εσωτερικό μέρος του παπουτσιού που μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμό. Στους κρύους μήνες ή σε άλλες περιστάσεις δεν ζεσταίνουμε τα πόδια με θερμοφόρες ή τοποθετώντας τα κοντά σε θερμάστρες, καλοριφέρ κ.λπ. Μπορεί να καούν και να μην το καταλάβουμε. Ανάλογα προληπτικά μέτρα παίρνουμε και στο μπάνιο όπου η θερμοκρασία του νερού δεν πρέπει να ξεπερνά τους 37^ο C.

3) ’τομα που έχουν μια επιπλοκή που ονομάζεται διαβητική νευροπάθεια κινδυνεύουν πολύ από τους τραυματισμούς.

Γιατί; Διότι έχουν καταστραφεί τα νεύρα δηλαδή τα μέσα που μεταδίδουν όποιο ερέθισμα βλαπτικό από τον έξω κόσμο στον εγκέφαλο. Είναι ακριβώς σαν τα καλώδια του τηλεφώνου που φέρνουν το ακουστικό ερέθισμα από κάπου μακριά στο αυτί μας και ακούμε. Περίπου το 30% των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη έχουν την επιπλοκή αυτή.

Πώς διαπιστώνεται η διαβητική νευροπάθεια; Πάντα σε συνεργασία με τον γιατρό.

Ενίοτε όμως εμφανίζονται και πόνοι στα κάτω άκρα, που έχουν μερικά χαρακτηριστικά αξιοπρόσεκτα. Εμφανίζονται λοιπόν σαν κάψιμο και πόνος, ή σαν μουδιάσματα έντονα ή ακόμα σαν να υπάρχουν πολλές βελονιές στα δύο πόδια του ατόμου με διαβήτη ή σαν βαθύς πόνος στις γάμπες ή τέλος σαν έντονος κνησμός (φαγούρα). Πολύ σημαντικό είναι να προσέξουμε πως τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται και στα δύο πόδια και χειροτερεύουν το βράδυ.

Η αντιμετώπιση είναι απλή: Συνεννόηση με τον θεράποντα γιατρό και λήψη κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής.

Μερικές φορές εμφανίζεται πόνος κατά τη βάδιση (ενίοτε σαν κάτι να «σφίγγει» τα πόδια) αφού περπατήσουμε λίγα μέτρα (100 – 200 ή 500 μέτρα). Ο πόνος αυτός υποχωρεί με την ανάπαυση για λίγα λεπτά και επανέρχεται περίπου στην ίδια απόσταση, αν βαδίσουμε πάλι. Οφείλεται στα αγγεία του ποδιού (συνήθως) που δεν παρέχουν πολύ αίμα διότι έχουν «στένωση» από την αρτηριοσκλήρυνση. Απαραίτητη είναι η συνεννόηση με τον γιατρό που μας παρακολουθεί για το τι πρέπει να γίνει. Σίγουρα όμως να ξέρουν οι καπνιστές διαβητικοί ότι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε είναι η διακοπή του καπνίσματος. Το ερώτημα που θεωρώ ότι προκύπτει μετά τις παραγράφους αυτές, είναι πως διαπιστώνεται η επιπλοκή αυτή που ονομάσθηκε νευροπάθεια. Μόνο από τον γιατρό; Υπάρχει ένα ειδικό αυτοκόλλητο που μπορεί ο ίδιος ο ασθενής να βάλει στο πόδι του. Είναι χρώματος μπλε. Σε 10 λεπτά της ώρας πρέπει να αλλάξει χρώμα, να γίνει ροζ. Αν δεν αλλάξει χρώμα τελείως ή καθόλου, σημαίνει πως τα πράγματα δεν είναι ευνοϊκά. Η συμβολή του εξειδικευμένου γιατρού είναι καθοριστική για να διαπιστωθεί αν τα πόδια έχουν νευροπάθεια.

4) ’λλη διαπίστωση είναι ότι άτομα με πολύ καλά ρυθμισμένο το σάκχαρό τους συνέχεια εμφανίζουν πολύ μικρότερο κίνδυνο για την επιπλοκή της διαβητικής νευροπάθειας. Επανερχόμαστε στην πρώτη παράγραφο. Όλες οι νέες θεραπευτικές δυνατότητες μας δίνουν την ευκαιρία να έχουμε ρυθμισμένα σάκχαρα, χωρίς υπογλυκαιμίες: ας τις εκμεταλλευτούμε.

Δύο λόγια για την πολιτεία. Το πρόβλημα του διαβητικού ποδιού είναι μεγάλο. Η οργάνωση ιατρείων διαβητικού ποδιού και η δημιουργία ομάδας γιατρών που θα ασχολούνται με το πρόβλημα δεν κοστίζει. Σώζονται πόδια. Επιπλέον εξοικονομούνται χρήματα. Στοιχεία από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας δείχνουν πως το κόστος θεραπείας ενός ατόμου με σακχαρώδη διαβήτη αυξάνεται 6 φορές αν επιπλακεί με έλκος (1.000 ευρώ/ έτος όταν δεν εμφανίζει έλκη στα πόδια και γίνεται 6.000 ευρώ/ έτος αν εμφανίσει πληγές στα κάτω άκρα).

Ο ακρωτηριασμός εκτός από το κόστος που έχει για το άτομο που τον υφίσταται (κοινωνικό, ψυχολογικό κ.λπ.) κοστίζει στο Σύστημα Υγείας 40.000 ευρώ (αν είναι κάτω από το γόνατο). Η απλή πρόληψη με τον ετήσιο έλεγχο των ποδιών στον ελληνικό χώρο κοστίζει λίγα ευρώ (23 ευρώ, αναφέρεται σε μελέτες εξωτερικού).

Δεν αξίζει να προσπαθήσουμε όλοι μαζί για να μειωθούν τα προβλήματα του «Διαβητικού Ποδιού»;